Τα κρουαζιερόπλοια βλάπτουν σοβαρά το περιβάλλον

Κάθε καλοκαίρι, όπως έχει καθιερωθεί από όλες τις τελευταίες κυβερνήσεις, ο εκάστοτε υπουργός, μαζί με τους μεγάλους επιχειρηματίες, πανηγυρίζουν για την ανάπτυξη που ήρθε με τη «βαριά βιομηχανία» της Ελλάδας, τις θέσεις εργασίας που δημιουργήθηκαν κ.α .

Θωμάς Λεριάς

Υπάρ­χει βέ­βαια και μία τε­λευ­ταία συ­νή­θεια, η συ­νο­δεία της λέξης ανά­πτυ­ξη από το «πρά­σι­νη». Πόσο πρά­σι­νη τε­λι­κά είναι η ανά­πτυ­ξη που έρ­χε­ται με τον του­ρι­σμό; Πέρα από τη συ­ζή­τη­ση που πρέ­πει να γίνει για το ποιος κερ­δί­ζει από μία τέ­τοιου εί­δους ανά­πτυ­ξη και τι θέ­σεις ερ­γα­σί­ας δη­μιουρ­γεί, το παρόν άρθρο θα προ­σπα­θή­σει να ανα­δεί­ξει τη «συ­νει­σφο­ρά» της βιο­μη­χα­νί­ας του του­ρι­σμού στην κα­τα­στρο­φή του πε­ρι­βάλ­λο­ντος. Σε αυτό το πνεύ­μα ήταν και οι δη­λώ­σεις του νέου υπουρ­γού του­ρι­σμού Χ. Θε­ο­χά­ρη κατά την πα­ρά­δο­ση-πα­ρα­λα­βή, δη­λώ­νο­ντας ότι «ο Του­ρι­σμός είναι εθνι­κή υπό­θε­ση. Δεν προ­σφέ­ρε­ται για αντι­πα­ρα­θέ­σεις και σκο­πι­μό­τη­τες. Είναι η βαριά βιο­μη­χα­νία της χώρας, με εμ­φα­νή και με­τρή­σι­μη συ­νει­σφο­ρά σε όλους τους το­μείς της οι­κο­νο­μί­ας και της κοι­νω­νί­ας». Είναι όμως έτσι;

Έχουν προ­κα­λέ­σει πολύ με­γά­λο εν­δια­φέ­ρον τα τε­λευ­ταία χρό­νια οι εκ­πο­μπές των εμπο­ρι­κών και του­ρι­στι­κών πλοί­ων, ει­δι­κά σε πε­ριο­χές που η κί­νη­ση είναι με­γά­λη. Τόσο διε­θνώς, όσο και στα ελ­λη­νι­κά νησιά που έχουν συ­νε­χώς αφί­ξεις κρουα­ζιε­ρό­πλοιων την του­ρι­στι­κή πε­ρί­ο­δο, οι επι­πτώ­σεις ει­δι­κά σε το­πι­κό επί­πε­δο είναι δρα­μα­τι­κές. Είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά κά­ποια δε­δο­μέ­να που έχουν προ­κύ­ψει από έρευ­νες, όπως αυτή από τον Ευ­ρω­παϊ­κό Ορ­γα­νι­σμό Με­τα­κί­νη­σης και Πε­ρι­βάλ­λο­ντος, όπου για τη χρο­νιά του 2017, οι εκ­πο­μπές διο­ξει­δί­ου του θείου (SO2) –υπεύ­θυ­νου για την ατμο­σφαι­ρι­κή ρύ­παν­ση και σο­βα­ρά προ­βλή­μα­τα υγεί­ας– ήταν 10 φορές πε­ρισ­σό­τε­ρες από ό,τι εκ­πέ­μπουν 260 εκα­τομ­μύ­ρια αυ­το­κί­νη­τα στην Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση, δη­λα­δή 100 εκα­τομ­μύ­ρια αυ­το­κί­νη­τα αντι­στοι­χούν με 47 κρουα­ζιε­ρό­πλοια. Η Ελ­λά­δα βρί­σκε­ται στην 3η θέση με τις πε­ρισ­σό­τε­ρες εκ­πο­μπές διο­ξει­δί­ου του θείου στην ΕΕ, μετά από την Ισπα­νία και την Ιτα­λία, στις οποί­ες ο του­ρι­σμός είναι και πιο υψη­λός.

Αντί­στοι­χες είναι οι επι­πτώ­σεις όσον αφορά τα οξεί­δια του αζώ­του (ΝΟx), τα οποία είναι υπεύ­θυ­να για την όξινη βροχή μαζί με το διο­ξεί­διο του θείου, αλλά και για σο­βα­ρές ανα­πνευ­στι­κές πα­θή­σεις. Αντί­στοι­χης ση­μα­σί­ας, όσον αφορά την επι­κιν­δυ­νό­τη­τα, είναι τα σω­μα­τί­δια και οι εκ­πο­μπές διο­ξει­δί­ου του άν­θρα­κα που  είναι υπεύ­θυ­νο για την υπερ­θέρ­μαν­ση. Πιο συ­γκε­κρι­μέ­να, ένα κρουα­ζιε­ρό­πλοιο 50.000 τόνων εκ­πέ­μπει στην ατμό­σφαι­ρα, ανά ώρα λει­τουρ­γί­ας των μη­χα­νών του, όσα αιω­ρού­με­να σω­μα­τί­δια εκ­πέ­μπουν 50.000 αυ­το­κί­νη­τα, τα οποία κι­νού­νται με τα­χύ­τη­τα 130 χλμ/ώρα, μο­νο­ξεί­διο του αζώ­του που αντι­στοι­χεί σε 45.000 αυ­το­κί­νη­τα και διο­ξεί­διο του άν­θρα­κα που αντι­στοι­χεί σε 7.000 αυ­το­κί­νη­τα. Δε­δο­μέ­νου ότι τα πε­ρισ­σό­τε­ρα κρουα­ζιε­ρό­πλοια πα­ρα­μέ­νουν στα λι­μά­νια μία με δύο μέρες, με τις μη­χα­νές τους ανοι­χτές, αντι­λαμ­βα­νό­μα­στε την επι­βά­ρυν­ση που επι­φέ­ρουν στα λι­μά­νια που επι­σκέ­πτο­νται. Είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό ότι το απο­τύ­πω­μα άν­θρα­κα ενός αν­θρώ­που τρι­πλα­σιά­ζε­ται, όταν επι­βι­βά­ζε­ται σε ένα κρουα­ζιε­ρό­πλοιο. Τα πα­ρα­πά­νω είναι μόλις λίγα από τις επι­πτώ­σεις των κρουα­ζιε­ρό­πλοιων στις πε­ριο­χές που επι­σκέ­πτο­νται. Η ρύ­παν­ση αυτή έχει ως απο­τέ­λε­σμα τε­ρά­στια προ­βλή­μα­τα υγεί­ας, ενώ οι επι­πτώ­σεις στο πε­ρι­βάλ­λον είναι πολύ με­γα­λύ­τε­ρες και σί­γου­ρα δεν μπο­ρούν να εκτι­μη­θούν σε όλο το εύρος τους.

Για το 2019, το ελ­λη­νι­κό κε­φά­λαιο πα­νη­γυ­ρί­ζει για το ρεκόρ κρουα­ζιε­ρό­πλοιων που πρό­κει­ται να φτά­σουν στα ελ­λη­νι­κά νησιά, με πρω­τα­γω­νι­στές τον Πει­ραιά, τη Σα­ντο­ρί­νη, τη Μύ­κο­νο και άλλα του­ρι­στι­κά λι­μά­νια, όπου εκεί το πρό­βλη­μα γί­νε­ται με­γα­λύ­τε­ρο. Τον Απρί­λιο, ο ΣΚΑΪ και πλη­θώ­ρα μέσων ενη­μέ­ρω­σης πα­νη­γύ­ρι­ζαν για την άφιξη του με­γα­λύ­τε­ρο κρουα­ζιε­ρό­πλοιο στο κόσμο στον Πει­ραιά. Πρό­κει­ται για ένα πλοίο βά­ρους 168.000 τόνων και χω­ρη­τι­κό­τη­τας πάνω από 4.200 επι­βά­τες. Κά­νο­ντας τους υπο­λο­γι­σμούς, κα­τα­λα­βαί­νει κα­νείς ότι οι επι­πτώ­σεις στο λι­μά­νι του Πει­ραιά μόνο θε­τι­κές δεν είναι. Η πρώην υπουρ­γός του­ρι­σμού Ε. Κου­ντου­ρά, επι­σκε­πτό­με­νη το λι­μά­νι του Ηρα­κλεί­ου, πα­νη­γύ­ρι­ζε για τις υπο­δο­μές που μπο­ρούν να αντέ­ξουν τα με­γα­λύ­τε­ρα και πιο σύγ­χρο­να κρουα­ζιε­ρό­πλοια, δη­λώ­νο­ντας ότι φέτος θα είναι η «χρυσή» χρο­νιά για τον συ­γκε­κρι­μέ­νο κλάδο. Οι κά­τοι­κοι των νη­σιών δια­τρέ­χουν πραγ­μα­τι­κά με­γά­λο κίν­δυ­νο, δε­δο­μέ­νου ότι οι εκ­πο­μπές αυτές των κρουα­ζιε­ρό­πλοιων δη­μιουρ­γούν πολύ υψη­λές συ­γκε­ντρώ­σεις των πα­ρα­πά­νω καυ­σα­ε­ρί­ων, υπεύ­θυ­νων για σο­βα­ρά προ­βλή­μα­τα υγεί­ας. Μόλις ένα μήνα πριν, στο λι­μά­νι της Βε­νε­τί­ας ένα κρουα­ζιε­ρό­πλοιο προ­σέ­κρου­σε στο λι­μά­νι και σε του­ρι­στι­κό σκά­φος, τραυ­μα­τί­ζο­ντας τέσ­σε­ρις αν­θρώ­πους. Ήταν η σπίθα που οδή­γη­σε σε με­γά­λες αντι­δρά­σεις από τους κα­τοί­κους της Βε­νε­τί­ας, όπου τα τε­λευ­ταία χρό­νια δια­δη­λώ­νουν ενά­ντια στην έντο­νη του­ρι­στι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα που μο­λύ­νει και κα­τα­στρέ­φει την πόλη.

Η ανα­σκό­πη­ση των λύ­σε­ων που προ­τεί­νουν οι  ορ­γα­νι­σμοί για το πε­ρι­βάλ­λον, έχει με­γά­λη ση­μα­σία για το πώς ο κα­πι­τα­λι­σμός ως σύ­στη­μα δια­χει­ρί­ζε­ται τέ­τοιου εί­δους προ­βλή­μα­τα. Υπάρ­χει τα τε­λευ­ταία χρό­νια μία με­γά­λη κό­ντρα ανά­με­σα στους πα­ρα­γω­γούς πε­τρε­λαί­ου και τους εφο­πλι­στές για το ποιος θα επω­μι­στεί τα μέτρα που οφεί­λουν να τη­ρή­σουν από το 2020 για μειω­μέ­νες εκ­πο­μπές θείου. Και σε αυτή την πε­ρί­πτω­ση δεν είναι κα­θό­λου δε­δο­μέ­νο ότι θα βρε­θεί λύση. Τα κρουα­ζιε­ρό­πλοια χρη­σι­μο­ποιούν ως βα­σι­κό καύ­σι­μο βαρύ πε­τρέ­λαιο (μα­ζούτ) και συ­μπλη­ρω­μα­τι­κά ντί­ζελ πλοί­ων και υγρο­ποι­η­μέ­νο φυ­σι­κό αέριο. Τα δύο τε­λευ­ταία καύ­σι­μα χρη­σι­μο­ποιού­νται κατά βάση στα λι­μά­νια, ενώ πα­ρό­τι είναι κα­θα­ρό­τε­ρα του μα­ζούτ –ό,τι πε­ρισ­σεύ­ει στα δι­υ­λι­στή­ρια– δεν χρη­σι­μο­ποιού­νται, γιατί «στοι­χί­ζουν» στους ιδιο­κτή­τες πλοί­ων. Η μόνη λύση την οποία έχουν κα­τα­φέ­ρει να εφαρ­μό­σουν, και αυτήν πολύ με­μο­νω­μέ­να, είναι η κή­ρυ­ξη ορι­σμέ­νων λι­μα­νιών ως «πε­ριο­χές ελέγ­χου εκ­πο­μπών θείου», στις οποί­ες απλά το πλοίο αλ­λά­ζει καύ­σι­μο όσο βρί­σκε­ται στην πε­ριο­χή.

Θυ­μί­ζει την άλλη τρανή ιδέα για τη μό­λυν­ση των αε­ρο­πλά­νων και την εκ­πο­μπή αε­ριών του θερ­μο­κη­πί­ου, προ­τεί­νο­ντας στις αε­ρο­πο­ρι­κές εται­ρί­ες το φύ­τε­μα δέ­ντρων ως αντι­σταθ­μι­στι­κό μέτρο. Μόνο στε­ρε­ό­τυ­πο δεν φαί­νε­ται να είναι το γε­γο­νός ότι η ευαι­σθη­σία του κα­πι­τα­λι­σμού για το πε­ρι­βάλ­λον στα­μα­τά­ει εκεί που αρ­χί­ζουν να επω­μί­ζο­νται οι ίδιοι τις ζη­μιές. Και βέ­βαια, οι λύ­σεις που προ­τεί­νο­νται αφο­ρούν μόνο τα λι­μά­νια, στα οποία οι συ­νέ­πειες είναι ορα­τές και υπάρ­χουν αντι­δρά­σεις, ενώ τα πλοία μπο­ρούν να ρυ­παί­νουν όσο θέ­λουν εκτός κα­τοι­κη­μέ­νων πε­ριο­χών.

Το πρό­βλη­μα των κρουα­ζιε­ρό­πλοιων βέ­βαια έρ­χε­ται να προ­στε­θεί στα ήδη οξυ­μέ­να προ­βλή­μα­τα της κλι­μα­τι­κής αλ­λα­γής, που δεί­χνει πλέον να παίρ­νει σάρκα και οστά, ικανά να οδη­γή­σουν σε σο­βα­ρές πλέον αλ­λα­γές στο πε­ρι­βάλ­λον έτσι όπως το γνω­ρί­ζα­με μέχρι σή­με­ρα. Στις ση­με­ρι­νές δυ­σμε­νείς συν­θή­κες για το πε­ρι­βάλ­λον και τον άν­θρω­πο, την ώρα που υπάρ­χουν οι κα­τάλ­λη­λες τε­χνο­λο­γί­ες διά­σω­σης, ο κα­πι­τα­λι­σμός επι­λέ­γει να επι­τί­θε­ται ακόμα πε­ρισ­σό­τε­ρο.

Η άναρ­χη, χωρίς κα­νό­νες εκ­με­τάλ­λευ­ση της φύσης, μαζί με την ολο­έ­να αυ­ξα­νό­με­νη ανά­γκη του κα­πι­τα­λι­σμού να αυ­ξή­σει τα κέρδη του μέσω της πάσης φύσης εμπο­ρευ­μα­το­ποί­η­σης των αγα­θών, έχει οδη­γή­σει τα τε­λευ­ταία χρό­νια στην ανά­δει­ξη των προ­βλη­μά­των που έχουν δη­μιουρ­γη­θεί στο πε­ρι­βάλ­λον. Ει­δι­κά, ο μα­ζι­κός του­ρι­σμός και οι επεν­δύ­σεις που ανα­δει­κνύ­ο­νται ως το μο­να­δι­κό μο­ντέ­λο ανά­πτυ­ξης, παί­ζουν κρί­σι­μο ρόλο στην οι­κο­λο­γι­κή κα­τα­στρο­φή.

Είναι απα­ραί­τη­το σή­με­ρα και χωρίς καμία κα­θυ­στέ­ρη­ση να λη­φθούν μέτρα για την ανα­στρο­φή του προ­βλή­μα­τος που έχει δη­μιουρ­γη­θεί. Η με­τριο­πα­θής στάση των διά­φο­ρων ορ­γα­νι­σμών για το πε­ρι­βάλ­λον, που λει­τουρ­γούν ως θε­σμοί του κε­φα­λαί­ου, μόνο χρή­σι­μη δεν μπο­ρεί να χα­ρα­κτη­ρι­στεί. Η αντι­με­τώ­πι­ση αυτών των ζη­τη­μά­των έρ­χε­ται σε πλήρη σύ­γκρου­ση με τα κέρδη τους και γι’ αυτόν ακρι­βώς τον λόγο ο κα­πι­τα­λι­σμός αδυ­να­τεί να αντι­με­τω­πί­σει ου­σια­στι­κά τα προ­βλή­μα­τα που ο ίδιος δη­μιουρ­γεί στο πε­ρι­βάλ­λον και στον άν­θρω­πο. Και εκεί ακρι­βώς οι πα­ρά­γο­ντες του κι­νή­μα­τος και των ορ­γα­νώ­σε­ων της Αρι­στε­ράς έχουν πραγ­μα­τι­κά κρί­σι­μο ρόλο.

rproject.gr