«Τυπώνουμε χρήμα για να σώσουμε τις τράπεζες. Γιατί να μην τυπώσουμε χρήμα για να διασώσουμε την οικονομία, την απασχόληση και το περιβάλλον;»
Αυτή είναι η κεντρική ιδέα του κινήματος «Τυπώστε Χρήμα για το Λαό» -ή, επί το τεχνικότερον «Ποσοτική Χαλάρωση για το Λαό»- που υποστηρίζει μια διαφορετική πολιτική για την αντιμετώπιση της κρίσης, η οποία βασίζεται στην εξής λογική: Οι κεντρικές τράπεζες θα δημιουργούν νέο χρήμα, το οποίο θα χρησιμοποιείται από το Κράτος για την πραγματοποίηση δημόσιων έργων με στόχο την τόνωση της οικονομίας, τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και, φυσικά, τη βελτίωση των δημοσίων υποδομών ή ακόμα και για τη μείωση των φόρων ώστε να ενισχυθεί η κατανάλωση.
Η πρόταση, ασφαλώς, αφορά έκτακτα μέτρα σε περιόδους κρίσης, όπως αυτή που ζούμε σήμερα και στην ουσία δεν πρόκειται για κάτι τελείως διαφορετικά από αυτό που ήδη κάνουν σήμερα οι κεντρικές τράπεζες.
Με τη διαφορά ότι σήμερα, το χρήμα που «τυπώνεται» διοχετεύεται στις εμπορικές τράπεζες, αλλά το μεγαλύτερο μέρος δεν «φτάνει» στην πραγματική οικονομία.
Η πρόταση Κόρμπιν
Την πρόταση έκανε τον περασμένο Οκτώβριο ο νέος ηγέτης του Εργατικού Κόμματος στη Βρετανίας, ο Τζέρεμυ Κόρμπιν, ενώ την ιδέα ασπάζονται πολλοί οικονομολόγοι αλλά και άνθρωποι της αγοράς, οι οποίοι βλέπουν τα αδιέξοδα στην παγκόσμια οικονομία να πολλαπλασιάζονται και τον κίνδυνο διεθνούς αποπληθωρισμού και ύφεσης να ενισχύεται.
Η βασική λογική πίσω από το «Τύπωμα χρήματος για το Λαό» (People’s QE) είναι ότι η κεντρική τράπεζα αγοράζει ομόλογα από το Κράτος, δηλαδή στην ουσία το δανείζει, αλλά το χρέος διαγράφεται στη συνέχεια. Το Κράτος χρησιμοποιεί τα χρήματα για δημόσια έργα ή για μείωση των φόρων, έτσι ώστε να ενισχυθεί η οικονομική δραστηριότητα και η απασχόληση.
Ασφαλώς πρόκειται για κίνηση που υπό κανονικές συνθήκες έχει μεγάλες παρενέργειες, όπως κατά κύριο λόγο η αύξηση του πληθωρισμού, ο οποίος όταν είναι σε υψηλό επίπεδο καταστρέφει το χρήμα και την οικονομία. Ο εφιάλτης των Ευρωπαίων και κυρίως των Γερμανών είναι ο υπερπληθωρισμός στη Γερμανία τη δεκαετία του 1930, που οδήγησε στην ενίσχυση του Ναζισμού και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Έλλειψη… πληθωρισμού
Όμως σήμερα, το μεγάλο πρόβλημα παγκοσμίως και κυρίως στην Ευρωζώνη είναι ότι συμβαίνει το αντίθετο, ο πληθωρισμός είναι πολύ χαμηλός, ενώ σε ορισμένες χώρες όπως η Ελλάδα και η Ισπανία είναι αρνητικός, δηλαδή οι τιμές πέφτουν αντί να ανεβαίνουν. Επικρατούν, δηλαδή, συνθήκες αποπληθωρισμού, οι οποίες εμποδίζουν την οικονομική ανάπτυξη καθώς τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις αναβάλουν την κατανάλωση και τις επενδύσεις όσο βλέπουν ότι οι τιμές θα είναι χαμηλότερες στο μέλλον.
Επομένως, λένε οι υποστηρικτές της «Ποσοτικής Χαλάρωσης για το Λαό» εφόσον δεν υπάρχει ο κίνδυνος του πληθωρισμού, το μέτρο μπορεί να λειτουργήσει, υπό αυστηρό βέβαια, έλεγχο έτσι ώστε να τονώσει την οικονομία, αλλά να σταματήσει εγκαίρως μόλις ο φαύλος κύκλος της ύφεσης διακοπεί.
Άλλωστε, ήδη οι κεντρικές τράπεζες ήδη «τυπώνουν» τεράστιες ποσότητες χρήματος, το οποίο, όμως, διοχετεύουν στις τράπεζες.
Τι είναι το «τύπωμα χρήματος»
Το «τύπωμα» γίνεται με τη μορφή της λεγόμενης Ποσοτικής Χαλάρωσης (Quantitative Easing – QE) που σημαίνει ότι οι κεντρικές τράπεζες αγοράζουν από την αγορά ομόλογα τα οποία κατέχουν κυρίως οι εμπορικές τράπεζες, αλλά και άλλες χρηματοπιστωτικές εταιρείες. Έτσι, οι πωλητές των ομολόγων αποκτούν ρευστότητα.
Οι αγορές ομολόγων γίνονται με χρήμα που οι κεντρικές τράπεζες, ως δημόσιοι φορείς που έχουν το προνόμιος της έκδοσης του νομίσματος, δημιουργούν εκ του μηδενός, εξ ου και η έκφραση «τύπωμα χρήματος».
Η ποσοτική χαλάρωση ή (Quantitative Easing – QE) ξεκίνησε από την αμερικανική ομοσπονδιακή τράπεζα (Fed) η οποία «τύπωσε» πάνω από 4,5 τρις δολάρια από το 2008 μέχρι το τέλος του 2014, ενώ από πέρσι τη σκυτάλη πήρε η ΕΚΤ διοχετεύοντας 60 δισ. ευρώ κάθε μήνα, με στόχο να τονώσει τη ζήτηση και την παραγωγή, να ανέβουν οι τιμές και να «ξεκολλήσει» η οικονομία.
Το πρόβλημα με την ποσοτική χαλάρωση είναι ότι οι τράπεζες χρησιμοποιούν μεγάλο μέρος των χρημάτων για την αγορά «χαρτιών» (μετοχών, ομολόγων) και όχι για να δώσουν δάνεια σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά – τα οποία θεωρούν αναξιόχρεα και επισφαλή λόγω ακριβώς της ύφεσης.
Φούσκα μετοχών ή μέτρα για το περιβάλλον
Έτσι, έχει δημιουργηθεί μια «φούσκα» στις τιμές των μετοχών και των ομολόγων, τα οποία κατά τεκμήριο κατέχουν τα πιο εύπορα στρώματα της κοινωνίας, χωρίς, όμως, να ενισχύεται η οικονομική δραστηριότητα και η απασχόληση.
Με τα δεδομένα αυτά, η ιδέα της «Ποσοτικής Χαλάρωσης για το Λαό», κερδίζει έδαφος στους κύκλους των προοδευτικών, κυρίως, πολιτικών δυνάμεων αλλά και σε πολλούς τεχνοκράτες που βλέπουν τα αδιέξοδα.
Επιπλέον, οι Οικολόγοι προτείνουν να τυπωθεί χρήμα όχι μόνο για να ξεπεραστεί η κρίση, αλλά και για να χρηματοδοτηθούν έργα προστασίας του περιβάλλοντος και αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής.
Αντίθετοι, πάντως είναι τόσο ο τραπεζικός κλάδος, όσο και οι παραδοσιακές σχολές οικονομικής σκέψης, καθώς βλέπουν ότι το τύπωμα χρήματος για χρηματοδότηση κρατικών δαπανών ανοίγει τον ασκό του Αιόλου και δημιουργώντας τον κίνδυνο του υπερπληθωρισμού, ο οποίος είναι καταστροφικός για την οικονομία και την κοινωνία.
Του Γιώργου Χ. Παπαγεωργίου
