Είναι, τελικά, η Ιερά Σύνοδος ο εθνικός μας λογοκριτής;
Όπως διαβάσαμε στον Τύπο από τις 22 Ιανουαρίου του 2025 έως και τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους στον Ενδιάμεσο Χώρο της Εθνικής Πινακοθήκης, φιλοξενείται η θεματική έκθεση με τίτλο «Η Σαγήνη του αλλόκοτου». Σημειώνεται δε ότι με αφετηρία την έκθεση των 80 χαρακτικών του Φρανσίσκο Γκόγια που παρουσιάζεται παράλληλα, αυτό το εκθεσιακό εγχείρημα φιλοξενεί έργα Ελλήνων καλλιτεχνών, οι οποίοι προσεγγίζουν ο καθένας με διαφορετικό τρόπο και πρακτική, το παράλογο, το αποτρόπαιο και το τερατώδες.
Στην έκθεση φιλοξενούνται έργα των Άγγελου Αντωνόπουλου, Γιάννη Γαΐτη, Σίλειας Δασκοπούλου, Μαριάννας Ιγνατάκη, Διονύση Καβαλλιεράτου, Χριστόφορου Κατσαδιώτη, Τάσου Μαντζαβίνου, Μαλβίνας Παναγιωτίδη, Άγγελου Παπαδημητρίου και Φίλιππου Τσιτσόπουλος.
Στις 10 Μαρτίου (μετά από ενάμιση μήνα λειτουργίας) ο Νίκος Παπαδόπουλος, βουλευτής Β’ Θεσσαλονίκης με το ακροδεξιό κόμμα Νίκη, εισέβαλε στην αίθουσα και πριν τον σταματήσουν οι φύλακες, πρόλαβε να καταστρέψει τζαμαρίες και βιτρίνες κάποιων εκ των έργων του Χριστόφορου Κατσαδιώτη, σε μια πρωτοφανή πραγματική επίθεση κατά έργων τέχνης, ακόμα και για τα ελληνικά δεδομένα.
Και ενώ αρχικά η Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης λειτούργησε θετικά, καταθέτοντας μήνυση (πρέπει κατά τη γνώμη μου να καταθέσει αστική αγωγή αποζημίωσης) και αφήνοντας στο πάτωμα τα βανδαλισμένα έργα ως «ειρωνικό» κομμάτι εικαστικής παρέμβασης, τελικά τα απέσυρε με γελοίες δικαιολογίες.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι πολλοί αναλυτές , σημειώνουν ότι από τότε που το ακροδεξιό μόρφωμα της Νίκης εισήλθε στη βουλή, έχουν πληθύνει τα περιστατικά βίας εναντίον της τέχνης και των καλλιτεχνών σε αγαστή συνεργασία με την Εκκλησία.
Είναι τελικά η Ιερά Σύνοδος ο εθνικός μας λογοκριτής;
Ο κύριος βουλευτής φυσικά και δεν ενήργησε κάτω από κάποιο συναίσθημα ιερής οργής εξ αιτίας του «βλάσφημου» έργου, όπως ισχυριζόταν στις τηλεοπτικές εκπομπές ωρυόμενος, μετά του δικηγόρου του, γνωστού και μη εξαιρετέου κου Π. Σαράκη.
Η επί μέρες κάλυψή του από τα ΜΜΕ και η ανάδειξή του σε προνομιακό συνομιλητή, δηλητηρίασε την κοινή γνώμη με σκοταδιστικές απόψεις που η ανθρωπότητα έδωσε μάχες για να εκλείψουν από τον δημόσιο διάλογο.
Ήταν μία καλοστημένη καιροσκοπική περφόρμανς προς άγραν ακροδεξιών και θρησκόληπτων ψηφοφόρων, που ωχριούσε μπροστά σ’ αυτές που διοργανώνει ο εκλεκτός καλλιτέχνης Άγγελος Παπαδημητρίου (όπως σημείωσε ο έγκριτος καθηγητής του ΕΚΠΑ Μάνος Στεφανίδης) για καλλιτεχνικούς και μόνον όμως λόγους.
Για αντίστοιχους ψηφοθηρικούς λόγους από το κοινό ακροατήριο άλλωστε προέκυψε και η ανοχή του κράτους προς την κατάφορη «ανομία».
Δυστυχώς όμως το περιστατικό ούτε το μοναδικό είναι καθόλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης και μάλλον δεν θα είναι το τελευταίο. Σε αντίστοιχη έρευνα της εφημερίδας ΕΦΣΥΝ αναφέρονται 34 περιστατικά στα 50 χρόνια μεταπολίτευσης (βλ. Έρευνα της Ναταλί Χατζηαντωνίου).
Κατά το ίδιο διάστημα προφανώς σε μία προσπάθεια ακροδεξιού ανταγωνισμού, συνέβησαν και κάποια άλλα γεγονότα.
Ομάδα καλογριών και θρησκόληπτων ατόμων, ως περιοδεύων θίασος, παρενοχλούσαν διαρκώς τον Χριστόφορο Ζαραλίκο, τον stand-up κωμικό, διαμαρτυρόμενοι έξω από τους χώρους που επρόκειτο να εμφανισθεί (Θεσσαλονίκη, Λάρισα, Τρίκαλα ), διότι τους ενόχλησε η «αφίσα» που προωθούσε τις παραστάσεις του.
Την Παρασκευή 21 Μαρτίου διαδραματίστηκαν σκηνές απείρου κάλλους σε Εκκλησία της Αθήνας, με δύο γυναίκες ντυμένες καλόγριες, που εισέβαλαν στον Ιερό Ναό στις 8μμ. Σύμφωνα με πληροφορίες του ekklisiaonline.gr, οι καλόγριες, που είναι μέλη της ομάδας υποστήριξης του Χερουβείμ από τον προφήτη Ηλία Πειραιά, παλαιοημερολογήτισσες, άρχισαν να μοιράζουν φυλλάδια στους παραβρισκόμενους πιστούς, διαμαρτυρόμενες εναντίον των παραστάσεων του Χριστόφορου Ζαραλίκου, κάνοντας έξαλλο ακόμα και τον ιερέα που τελούσε τους Χαιρετισμούς, με αποτέλεσμα τα παραπάνω άτομα να κινηθούν ενάντιά του, βρίζοντας και απειλώντας τον!!!
Εάν φτάσαμε στο σημείο να καταργείται ακόμα και το εκκλησιαστικό άσυλο, μια «ευσέβεια» ταμπού προς τους ιερωμένους όταν τελούν τη θεία λειτουργία και μάλιστα από θρησκευόμενους, καταλαβαίνουμε ότι μέσα στην κοινωνία υπάρχει μια ακροδεξιά, θρησκόληπτη μερίδα ανθρώπων που κινείται αγελαία και άκρως επικίνδυνα, εφόσον μπορούν εύκολα να χειραγωγούνται από τον κάθε επιτήδειο.
Τα τελευταία αυτά γεγονότα που λαμβάνουν χώρα σε μια περίοδο που ο ελληνικός λαός κινητοποιείται διαρκώς απαιτώντας Δικαιοσύνη, διαφάνεια και δημοκρατική λειτουργία των θεσμών, προκάλεσε φυσικά και την αντίδραση κάποιων φορέων και ανθρώπων της τέχνης και του πολιτισμού.
Εκδόθηκε ομόφωνο Ψήφισμα του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων για τις επιθέσεις στα έργα της έκθεσης, που μεταξύ άλλων επισημαίνει:
«Άλλοτε πάλι, παρόμοιες επιθέσεις υπηρετούν τη μισαλλόδοξη βία και την οπισθοδρόμηση. Ακριβώς ως τέτοια κρίνουμε και τη συγκεκριμένη περίπτωση της επίθεσης του βουλευτή του κόμματος ΝΙΚΗ στα έργα της έκθεσης “Η Σαγήνη του Αλλόκοτου” στην Εθνική Πινακοθήκη. Πρόκειται για ένα ακόμη παράδειγμα ωμής εκμετάλλευσης του αισθήματος για το ιερό, στην υπηρεσία πολιτικού καιροσκοπισμού και περιορισμού του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης στον δημόσιο βίο».
Επίσης η ΕΕΙΤ (Εταιρεία Ελλήνων Ιστορικών Τέχνης) ματαίωσε την προγραμματισμένη εκδήλωση παρουσίασης του συλλογικού τόμου «Η Τέχνη στην Ελλάδα: το θεσμικό πλαίσιο μετά το 1945» στο Eteron, όπου μεταξύ των ομιλητών επρόκειτο να είναι και η κ. Τσιάρα, (Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης) μ’ ένα σκεπτικό βάσει του οποίου χαρακτηρίζεται μεταξύ άλλων «ενδοτική απόφαση» και «προσβλητική για τον θεσμό της Πινακοθήκης» η επιλογή απομάκρυνσης των έργων του Χρ. Κατσαδιώτη “με τη δικαιολογία της “ασφάλειας”».
Στα «καλά νέα» περιλαμβάνεται και η συγκρότηση ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑΣ η οποία μάλιστα καλεί σε ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ την Πέμπτη 27 Μαρτίου, 5:00 μμ. Μάλιστα προαναγγέλλουν ότι εκεί «θα εκθέσουν 30 περιστατικά εικαστικής λογοκρισίας που έχουν καταγραφεί έως σήμερα από ερευνητικό πρόγραμμα του Παντείου Πανεπιστημίου».
Στο κείμενο που δημοσιοποίησαν, μεταξύ των άλλων υπενθυμίζουν ενδεικτικά τα τελευταία δείγματα λογοκρισίας που ακολούθησαν επιθέσεις ακροδεξιών εναντίον της σύγχρονης τέχνης. Αναφέρουν δε την αποκαθήλωση της «ροζ σημαίας» της Γεωργίας Λαλέ από το Προξενείο της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη, τη διαρκή λογοκρισία που αντιμετωπίζει το ντοκιμαντέρ «Αδέσποτα κορμιά» της Ελίνας Ψύκου και την περίπτωση του Χριστόφορου Ζαραλίκου.
Κατόπιν όλων αυτών που συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, αισθάνομαι ότι είναι ανάγκη να υπενθυμίζουμε τα αυτονόητα. Όπως πχ τις σχετικές πρόνοιες του Συντάγματος και τους κοινούς τόπους που όλοι οι επιστήμονες του πεδίου αποδέχονται.
Και είναι μεν σωστό ότι η ελευθερία της τέχνης αποτελεί μέρος της πολιτικής αντιπαράθεσης αλλά όχι και να υπακούσουμε στον νόμο της ισχύος των βίαιων αντιδράσεων και να οριοθετούμε τα ατομικά δικαιώματα ανάλογα με την πρόκληση ή μη αντιδράσεων καθυστερημένων πολιτιστικά τμημάτων της κοινωνίας ή οργανωμένων ακροδεξιών πολιτικών. Αυτό δεν θα ήταν απλώς συνταγματικό λάθος αλλά θα δίναμε το σήμα της αποδοχής της ακροδεξιάς ατζέντας. Της οπισθοχώρησης και από τα τελευταία δημοκρατικά δικαιώματα. Εξ αυτού του λόγου η ευθύνη της Κυβέρνησης και των στελεχών της όταν υποκύπτουν στην ακροδεξιά οπισθοδρόμηση είναι τεράστια.
Μιλάμε λοιπόν για ένα σχετικά φιλελεύθερο Σύνταγμα, μιας δυτικού τύπου Αστικής Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας που συντάχτηκε μάλιστα μετά από την πτώση της επτάχρονης δικτατορίας, η οποία ακολούθησε μιαν ανάπηρη δημοκρατία και πριν από αυτήν έναν εμφύλιο πόλεμο, κατοχή και μια δικτατορία πάλι, του Μεταξά τη λεγόμενη. Σ’ αυτό το Σύνταγμα λοιπόν, που ισχύει ακόμη, τυπικά τουλάχιστον, διαβάζουμε:
Αρθρο 16: (Παιδεία, τέχνη, επιστήμη)
1.- H τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του Kράτους. H ακαδημαϊκή ελευθερία και η ελευθερία της διδασκαλίας δεν απαλλάσσουν από το καθήκον της υπακοής στο Σύνταγμα.
Η δε σάτιρα καθώς και μια σατυρική παράσταση, όπως γίνεται δεκτό από την ερμηνεία, είναι μορφή τέχνης με τη χρησιμοποίηση μάλιστα παραβολικής και συμβολικής γλώσσας.
Τέλος, σχετικά με την έννοια της τέχνης θα πρέπει να επισημάνουμε ότι είναι αδιάφορος ο «ποιοτικός έλεγχος». Η συνταγματική διάταξη του άρθρου 16 παρ. 1, εδ. α’ δεν προστατεύει το ποιοτικό καλλιτεχνικό έργο, αλλά την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης ανεξάρτητα από το αποτέλεσμά της, καθότι σκοπός της είναι να κατοχυρώσει την ανεμπόδιστη καλλιτεχνική έκφραση και όχι να εισαγάγει μία προνομιακή μεταχείριση μεταξύ των καλλιτεχνών.
Αυτό σημαίνει ότι δεν κρίνουμε την όποια αξία ενός καλλιτεχνικού έργου που άλλωστε είναι υποκειμενικό ζήτημα.
Για να βρούμε ιστορικά αντίστοιχη πρόνοια που να προστατεύεται συνταγματικά η ελευθερία της τέχνης πρέπει να πάμε πολύ πίσω χρονικά, στο Σύνταγμα του 1927, το άρθρο 21 του οποίου προέβλεπε: “Η τέχνη και η επιστήμη και η διδασκαλία αυτών είναι ελεύθεραι, διατελούν δε υπό την προστασία του Κράτους το οποίο συμμετέχει εις την επιμέλειαν και την εξάπλωσιν αυτών”. Σε αντίθεση με το Σύνταγμα του 1927, το Σύνταγμα του 1952 δεν περιείχε ειδική διάταξη για την ελευθερία της τέχνης, η οποία παρέμενε συνταγματικώς απροστάτευτη.
Βέβαια όπως έχει παρατηρηθεί: “η πρακτική αξία της κατοχύρωσης ενός ατομικού δικαιώματος δεν εξαρτάται τόσο από την συνταγματική του εξαγγελία, όσο από τη νομοθετική και διοικητική του ρύθμιση”. Για παράδειγμα, προς εφαρμογή του Συντάγματος του 1927, ο κοινός νομοθέτης αναγνωρίζοντας την αυξημένη προστασία της τέχνης αλλά και την κοινωνική της αξία, εξαιρούσε (άρθρο 30 του ν.5060/1931 “περί Τύπου”) από την έννοια του “άσεμνου εντύπου” τα έργα τέχνης, μη επιδεχόμενα κατασχέσεως.
Φυσικά όλα αυτά καταργήθηκαν κατά τη Δικτατορία της 4ης Αυγούστου.
Συγκεκριμένα, το 1936 συστάθηκε το Υφυπουργείο Τύπου και Τουρισμού το οποίο “ρυθμίζει άπαντα τα ζητήματα τα αφορώντα εις την διαφώτισιν της δημόσιας γνώμης, ήτοι τα ζητήματα τα αναγόμενα εις τον ελληνικόν και ξένον ημερήσιον Τύπον, τα πάσης φύσεως συνέδρια και εκθέσεις, το θέατρον, τον κινηματογράφον, τας πλάκας γραμμοφώνου […] και εν γένει τας πάσης φύσεως εκδηλώσεις, ίνα αυταί ευρίσκωνται εντός του πλαισίου των εθνικών παραδόσεων και ιδεωδών”. Η δημιουργία του συγκεκριμένου Υφυπουργείου και οι αναγκαστικοί νόμοι 446/1937 και 1619/1939 συνέθεταν ένα νομικό πλαίσιο προληπτικής λογοκρισίας σε θέατρο, τραγούδι και βιβλίο. Με την αρμοδιότητα επιβολής της λογοκρισίας είχαν επιφορτιστεί οι αρμόδιες επιτροπές ελέγχου.
Αυτά συνεχίστηκαν στο μετεμφυλιακό κράτος και η ελευθερία της τέχνης δεν κατοχυρωνόταν στο Σύνταγμα του 1952, με αποτέλεσμα η τέχνη να μην απολαμβάνει αυξημένης προστασίας ως ειδική μορφή έκφρασης, υπαγόμενη στο κανονιστικό πεδίο της γενικής ελευθερία της έκφρασης. Οι λογοκριτικοί μηχανισμοί επεκτάθηκαν κατά την περίοδο της δικτατορίας των Συνταγματαρχών, η οποία στηριζόμενη στο προγενέστερο νομοθετικό καθεστώς, συγκρότησε 8 πενταμελείς επιτροπές ελέγχου κινηματογραφικών ταινιών, θεατρικών έργων και μουσικών τεμαχίων, που υπάγονταν στην Γενική Διεύθυνση Τύπου.
Επιστρέφοντας στο «δημοκρατικό» παρόν μας, διαπιστώνουμε ότι η «φιλελεύθερη» ΝΔ, έχοντας ανοίξει τις πόρτες της στους ακροδεξιούς και λοιπούς «τσεκουράτους», δεν μπορεί να σηκώσει ούτε στοιχειωδώς την υπεράσπιση του άρθρου 16 εδάφιο 1. Και ας διατείνεται ότι αυτή εγγυάται την τήρηση του Συντάγματος. Όχι όταν στις γραμμές της φιγουράρει ο Άδωνις Γεωργιάδης που το 2007 μετά από καταγγελία του προαναφερόμενου και λίγο πριν από την ολοκλήρωση της «Art-Athina” εκείνης της χρονιάς, (υπό της αιγίδα του ΥΠΠΟ μάλιστα και επί υπουργίας του Γ. Βουλγαράκη), η αστυνομία εισέβαλε στο χώρο και κατάσχεσε το βίντεο-αρτ «Εθνικός Ύμνος» της σκηνοθέτριας Εύας Στεφανή για «προσβολή της δημοσίας αιδούς και εθνικών συμβόλων».
Απ’ ό,τι φαίνεται η υπεράσπιση της Δημοκρατίας προβάλλει ως ένα μόνιμο πια και ενιαίο καθήκον υπεράσπισής της σε όλους τους τομείς. Γιατί το Σύνταγμα ως ένας στοιχειώδης κορμός ατομικών, κοινωνικών δικαιωμάτων και κανόνων, είναι ανεκτό να εξελιχθεί μόνο ως προς την αύξηση της κοινωνικής προστασίας και αύξησης των δικαιωμάτων των πολιτών και ελέγχου της εξουσίας και όχι το αντίθετο . Αλλά είναι φανερό πως ακόμα κι αυτό το ισχύον Σύνταγμα αποτελεί τροχοπέδη πια για την κερδοφορία του κεφαλαίου. Η λογοκρισία που έχει ήδη συμβεί στα ΜΜΕ, θέλουν να επεκταθεί σε όλους τους τομείς έκφρασης ακόμα και στην μοντέρνα τέχνη. Θέλουν η κοινωνία να το αποδεχτεί όπως και την περιστολή των άλλων δικαιωμάτων.
Δεν πρέπει να το επιτρέψουμε.
https://kommon.gr/paremvaseis/item/22157-o-vandalismos-stin-ethniki-pinakothiki-kai-i-kratiki-anochi-sti-logokrisia-tis-%CE%84olgas-moschoch
Σχόλια (0)