Δύναμη και αδυναμίες της ταινίας Ενήλικοι στο Δωμάτιο του Κώστα Γαβρά

Στην τελευταία του ταινία, ο Κώστας Γαβράς καταγγέλλει την ωμή συμπεριφορά των Ευρωπαίων πολιτικών ηγετών στη διάρκεια της ελληνικής κρίσης το 2015. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα αξιέπαινο εγχείρημα. Όμως, είναι λυπηρό ότι αποσιωπά αρκετά σημεία που σημάδεψαν εκείνη την περίοδο.

Ερίκ Τουσέν

Ο Κώ­στας Γα­βράς είναι με­γά­λος σκη­νο­θέ­της και το έργο του φα­νε­ρώ­νει μια μό­νι­μη στρά­τευ­ση στον αγώνα ενά­ντια στις αδι­κί­ες. Οι πο­λι­τι­κές ται­νί­ες του συμ­βάλ­λουν στην απο­κά­λυ­ψη των μαύ­ρων και δρα­μα­τι­κών πε­ριό­δων του ει­κο­στού αιώνα: Το Ζ (που ανα­φέ­ρε­ται στους πο­λι­τι­κούς αγώ­νες στην Ελ­λά­δα στη δε­κα­ε­τία του 1960), ο Αγνο­ού­με­νος (κα­ταγ­γε­λία των κα­τα­σταλ­τι­κών με­θό­δων των δι­κτα­το­ριών στη Νότια Αμε­ρι­κή στη δε­κα­ε­τία του 1970 και της υπο­στή­ρι­ξης που τους προ­σέ­φε­ρε η κυ­βέρ­νη­ση των Ηνω­μέ­νων Πο­λι­τειών), η Ομο­λο­γία (που κα­ταγ­γέλ­λει τις στα­λι­νι­κές δίκες στο σο­βιε­τι­κό μπλοκ), το Αμήν (που απο­κα­λύ­πτει την πα­θη­τι­κό­τη­τα ή ακόμα και τη συ­νε­νο­χή του Βα­τι­κα­νού απέ­να­ντι στα εγκλή­μα­τα των Να­ζι­στών και στο ολο­καύ­τω­μα), το Κε­φά­λαιο (που είναι μια κα­ταγ­γε­λία του σύγ­χρο­νου κα­πι­τα­λι­σμού). Αυτές οι ται­νί­ες ανή­κουν στη πο­λι­τι­σμι­κή κλη­ρο­νο­μιά εκεί­νων που αγω­νί­ζο­νται για να δώ­σουν ένα τέλος στις αδι­κί­ες.

Η ται­νία Ενή­λι­κοι στο Δω­μά­τιο πλου­τί­ζει αυτό το έργο και είναι πολύ θε­τι­κό το γε­γο­νός ότι μετά το Ζ, ο Κώ­στας Γα­βράς αφιε­ρώ­νει και πάλι μια ται­νία στα γε­γο­νό­τα που αφο­ρούν την Ελ­λά­δα και που συ­γκλό­νι­σαν την Ευ­ρώ­πη το 2015.

Βα­ρου­φά­κης, ο μάρ­τυ­ρας-κλει­δί

Κύ­ριος στό­χος της ται­νί­ας είναι η βά­ναυ­ση συ­μπε­ρι­φο­ρά των Ευ­ρω­παί­ων πο­λι­τι­κών ηγε­τών απέ­να­ντι στην ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση, η λύσσα με την οποία προ­σπά­θη­σαν να εμπο­δί­σουν την κυ­βέρ­νη­ση του Αλέξη Τσί­πρα να τε­λειώ­σει με τη λι­τό­τη­τα που είχαν επι­βάλ­λει οι ίδιοι Ευ­ρω­παί­οι ηγέ­τες μέσω των μνη­μο­νί­ων (Memorandum of Understanding ή MoU) που, όπως το βε­βαιώ­νει ο Γιά­νης Βα­ρου­φά­κης στη ται­νία, ωφέ­λη­σαν τις με­γά­λες γερ­μα­νι­κές και γαλ­λι­κές τρά­πε­ζες σε βάρος του ελ­λη­νι­κού λαού.

Για να φτιά­ξει την πλοκή του, ο Κώ­στας Γα­βράς δα­νεί­στη­κε τόσο πολύ εκεί­νη που πε­ρι­λαμ­βά­νε­ται στο βι­βλίο που έγρα­ψε ο πρώην υπουρ­γός Οι­κο­νο­μι­κών ώστε έφτα­σε να δώσει στην ται­νία του τον ίδιο τίτλο Ενή­λι­κοι στο Δω­μά­τιο.

Βα­σι­ζό­με­νος στη μαρ­τυ­ρία από πρώτο χέρι του Βα­ρου­φά­κη, ο Κώ­στας Γα­βράς πέ­τυ­χε να απο­κα­λύ­ψει στα μάτια όλου του κό­σμου την εντε­λώς αντι­δη­μο­κρα­τι­κή συ­μπε­ρι­φο­ρά των ευ­ρω­παί­ων ηγε­τών. Και αυτό είναι ση­μα­ντι­κό.

Στοι­χεία που ξε­χά­στη­καν

Φυ­σι­κά, είναι αδύ­να­το να πα­ρου­σιά­σεις μέσα σε δυο ώρες με όλη την πο­λυ­πλο­κό­τη­τά τους αυτά που συ­νέ­βη­σαν στην Ελ­λά­δα και στην Ευ­ρώ­πη στη διάρ­κεια μιας πε­ριό­δου έξι μηνών. Και είναι κρίμα που ο Κώ­στας Γα­βράς απο­σιώ­πη­σε αρ­κε­τά αξιο­ση­μεί­ω­τα γε­γο­νό­τα εκεί­νης της πε­ριό­δου. Έτσι, δεν ανα­φέ­ρει τις πρά­ξεις αλ­λη­λεγ­γύ­ης που έγι­ναν στην Ευ­ρώ­πη προς τον ελ­λη­νι­κό λαό σε στιγ­μές-κλει­διά των δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων. Ωστό­σο, ο Βα­ρου­φά­κης τις ανα­φέ­ρει στο βι­βλίο του και θα ήταν δυ­να­τό να δεί­ξει ότι ενώ διε­ξά­γο­νταν ατέ­λειω­τες δια­πραγ­μα­τεύ­σεις στις Βρυ­ξέλ­λες ή αλλού (στη Φραν­κφούρ­τη ή στην Αθήνα), γί­νο­νταν δια­δη­λώ­σεις υπο­στή­ρι­ξης στον ελ­λη­νι­κό λαό με χι­λιά­δες κόσμο. Ο ίδιος ο Βα­ρου­φά­κης πα­ρα­δέ­χε­ται ότι αυτές οι δια­δη­λώ­σεις ήταν με­γά­λες τις σπά­νιες φορές που ο Τσί­πρας ή ο ίδιος είχαν δώσει δη­μό­σια ση­μά­δια αντί­στα­σης στην Τρόι­κα. Επί­σης, θα ήταν εξί­σου βα­σι­κό να δοθεί με­γα­λύ­τε­ρη έμ­φα­ση στους πο­λί­τες στην Ελ­λά­δα ενώ ο Κώ­στας Γα­βράς δεν τους δεί­χνει παρά μόνο μέσα από τα τζά­μια του αυ­το­κι­νή­του με το οποίο με­τα­κι­νού­νται ο Βα­ρου­φά­κης και ο Τσί­πρας λίγο μετά το σχη­μα­τι­σμό της κυ­βέρ­νη­σης στα τέλη του Γε­νά­ρη 2015.

Απών ο λαός

Με εξαί­ρε­ση μια σκηνή στην οποία ο Βα­ρου­φά­κης είναι σε ένα εστια­τό­ριο με φί­λους, ο λαός είναι κυ­ριο­λε­κτι­κά απών από την ται­νία. Το φιλμ μοιά­ζει να είναι κε­κλει­σμέ­νων των θυρών με ατέ­λειω­τες συ­ζη­τή­σεις και ο Κώ­στας Γα­βράς δυ­σκο­λεύ­ε­ται να ανα­δεί­ξει τα διά­φο­ρα στά­δια της δια­πραγ­μά­τευ­σης. Αν και ο σκη­νο­θέ­της δη­λώ­νει ότι ακο­λου­θεί την αφή­γη­ση του Βα­ρου­φά­κη, δυο εντε­λώς θε­με­λιώ­δη στοι­χεία πα­ρου­σιά­ζο­νται με βα­θύ­τα­τα αλ­λοιω­μέ­νο τρόπο. Το πρώτο στοι­χείο: ο Κώ­στας Γα­βράς κάνει σαν ο Τσί­πρας και ο Βα­ρου­φά­κης να ήταν αντί­θε­τοι μέχρι το δη­μο­ψή­φι­σμα του Ιου­λί­ου 2015 στη συ­νέ­χι­ση του μνη­μο­νί­ου ενώ ο Βα­ρου­φά­κης πα­ρα­δέ­χε­ται ότι στις 20 Φε­βρουα­ρί­ου και στις επό­με­νες μέρες απο­δέ­χτη­κε εκ μέ­ρους της ελ­λη­νι­κής κυ­βέρ­νη­σης την πα­ρά­τα­ση για τέσ­σε­ρις μήνες του ισχύ­ο­ντος μνη­μο­νί­ου που έπρε­πε να τερ­μα­τι­στεί στα τέλη Φε­βρουα­ρί­ου 2015. Όχι μόνο ο Τσί­πρας και ο Βα­ρου­φά­κης συμ­φω­νού­σαν να πα­ρα­τεί­νουν το μνη­μό­νιο αλλά και συ­νέ­χι­σαν τις ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις που είχαν υπο­σχε­θεί ότι θα τερ­μά­τι­ζαν και άδεια­σαν τα χρη­μα­το­κι­βώ­τια όλων των δη­μό­σιων θε­σμών για να εξο­φλή­σουν τους πι­στω­τές της Τρόι­κας. Ενώ ο Βα­ρου­φά­κης εξη­γεί στο βι­βλίο του πως πρό­τει­νε στις κι­νε­ζι­κές αρχές να ολο­κλη­ρώ­σει την από­κτη­ση του συ­νό­λου του λι­μα­νιού του Πει­ραιά και να προ­σθέ­σει την πώ­λη­ση των ελ­λη­νι­κών σι­δη­ρο­δρό­μων, η ται­νία δεν κάνει την πα­ρα­μι­κρή ανα­φο­ρά σε αυτό.

Μια πα­ρα­πλα­νη­τι­κή εκ­δο­χή

Το δεύ­τε­ρο στοι­χείο που αλ­λοιώ­θη­κε αφορά τον τρόπο με τον οποίο ο πυ­ρή­νας γύρω από τον Τσί­πρα αντέ­δρα­σε στη νίκη του Όχι στο δη­μο­ψή­φι­σμα. Πρέ­πει να θυ­μη­θού­με ότι εξαγ­γέ­λο­ντας το δη­μο­ψή­φι­σμα της 5ης Ιου­λί­ου, ο Τσί­πρας είχε κα­λέ­σει τον ελ­λη­νι­κό λαό να ψη­φί­σει Όχι για να αρ­νη­θεί τις απαι­τή­σεις των πι­στω­τών. Σε μια από τις τε­λι­κές σκη­νές του φιλμ βλέ­που­με τον Τσί­πρα και εκεί­νους που τον πε­ρι­στοι­χί­ζουν να αλ­λη­λο­συγ­χαί­ρο­νται με εν­θου­σια­σμό για τη νίκη του Όχι ενώ ο ίδιος ο Βα­ρου­φά­κης διευ­κρι­νί­ζει ότι είναι βέ­βαιος πως ο Τσί­πρας πο­ντά­ρι­ζε στη νίκη του Ναι για να νο­μι­μο­ποι­ή­σει την συν­θη­κο­λό­γη­σή του.’Αρα ο Κώ­στας Γα­βράς απο­φά­σι­σε σε αυτό το ση­μείο να μην ακο­λου­θή­σει την αφή­γη­ση του Βα­ρου­φά­κη και να δώσει μια πα­ρα­πλα­νη­τι­κή εκ­δο­χή των πραγ­μα­τι­κών γε­γο­νό­των. Η αλή­θεια είναι ότι ο Τσί­πρας αιφ­νι­διά­στη­κε από τη θέ­λη­ση του ελ­λη­νι­κού λαού να αντι­στα­θεί ακόμα μια φορά στους πι­στω­τές ψη­φί­ζο­ντας υπέρ του Όχι με πάνω από το 61% των ψήφων. Πολ­λοί αυ­τό­πτες μάρ­τυ­ρες είναι κα­τη­γο­ρη­μα­τι­κοί: Όταν ο Τσί­πρας και το πε­ρι­βάλ­λον του έμα­θαν τη νίκη του Όχι δεν εκ­δή­λω­σαν κα­νέ­ναν εν­θου­σια­σμό. Η Ζωή Κων­στα­ντο­πού­λου, πρό­ε­δρος του ελ­λη­νι­κού κοι­νο­βου­λί­ου, και φίλη τότε του Τσί­πρα το λέει ξε­κά­θα­ρα. Εξάλ­λου, και ο Βα­ρου­φά­κης δεν ισχυ­ρί­ζε­ται κάτι δια­φο­ρε­τι­κό.

Αντί­θε­τα, σε ένα άλλο ση­μείο, ο Κώ­στας Γα­βράς απο­φά­σι­σε να σε­βα­στεί την αφή­γη­ση του Βα­ρου­φά­κη που στις 500 σε­λί­δες του βι­βλί­ου του δεν κάνει την πα­ρα­μι­κρή ανα­φο­ρά στο λο­γι­στι­κό έλεγ­χο του ελ­λη­νι­κού χρέ­ους που γι­νό­ταν στην Ελ­λά­δα το πρώτο εξά­μη­νο του 2015. Γιατί ο Κώ­στας Γα­βράς που άσκη­σε το δι­καί­ω­μα να εφεύ­ρει εκ τού μη­δε­νός μια σκηνή πα­νη­γυ­ρι­σμών για τη νίκη του Όχι δεν άσκη­σε το ίδιο δι­καί­ω­μα του δη­μιουρ­γού για να προ­σθέ­σει στην ται­νία τις ερ­γα­σί­ες της επι­τρο­πής αλή­θειας για το ελ­λη­νι­κό χρέος, μιας επι­τρο­πής που δη­μιουρ­γή­θη­κε από την πρό­ε­δρο της Βου­λής με την επί­ση­μη υπο­στή­ρι­ξη του Τσί­πρα και του Βα­ρου­φά­κη; Ενώ το ζή­τη­μα του χρέ­ους είναι μό­νι­μα παρόν στην ται­νία, γιατί πα­ρα­λή­φθη­κε η ύπαρ­ξη των ερ­γα­σιών αυτής της επι­τρο­πής πα­ρό­λο που αυτή συ­γκέ­ντρω­νε όλη την προ­σο­χή ενός ση­μα­ντι­κού μέ­ρους του ελ­λη­νι­κού λαού; Αυτό εκ­πλήσ­σει ακόμα πε­ρισ­σό­τε­ρο από τη στιγ­μή που στους τί­τλους τέ­λους ο Κώ­στας Γα­βράς ανα­φέ­ρει το φιλμ “Ο έλεγ­χος του ελ­λη­νι­κού χρέ­ους” http://​www.​cadtm.​org/​Film-​L-​audit-​Enquete-​sur-​la-​dette-​grecque που γύ­ρι­σε ο κι­νη­μα­το­γρα­φι­στής Μαξίμ Κου­βα­ράς σε συ­νερ­γα­σία με την CADTM. Αυτό το ντο­κι­μα­ντέρ, που ανα­φέ­ρει ο Κώ­στας Γα­βράς, είναι πλή­ρως αφιε­ρω­μέ­νο στις ερ­γα­σί­ες της επι­τρο­πής καθώς και στην αλ­λη­λεγ­γύη που εκ­δη­λώ­θη­κε στην Ευ­ρώ­πη σε υπο­στή­ρι­ξη του ελ­λη­νι­κού λαού. Ανα­φέ­ρε­ται επί­σης στην έλ­λει­ψη σε­βα­σμού που επέ­δει­ξε ο Τσί­πρας στην λαϊκή βού­λη­ση που εκ­φρά­στη­κε στο δη­μο­ψή­φι­σμα της 5ης Ιου­λί­ου 2015.

Μια λεια­σμέ­νη ει­κό­να

Μπο­ρούν να γί­νουν και άλλες κρι­τι­κές στην ται­νία: Η στάση της διευ­θύ­ντριας του ΔΝΤ Κρι­στίν Λα­γκάρντ, και η στάση του Εμ­μα­νου­έλ Μα­κρόν, υπουρ­γού οι­κο­νο­μί­ας, βιο­μη­χα­νί­ας και ψη­φια­κής της κυ­βέρ­νη­σης Βαλς έχουν πα­ρου­σια­στεί λα­θε­μέ­να. Ο Κώ­στας Γα­βράς τους πα­ρου­σιά­ζει να σέ­βο­νται τη θέ­λη­ση της ελ­λη­νι­κής κυ­βέρ­νη­σης και να συ­μπά­σχουν με τον ελ­λη­νι­κό λαό ενώ στη πραγ­μα­τι­κό­τη­τα και οι δυο τους έκα­ναν μέ­τω­πο με τους άλ­λους ευ­ρω­παί­ους ηγέ­τες για να βα­σα­νί­σουν την ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση και να κα­τα­στρέ­ψουν τις ελ­πί­δες του λαού της.

Οι κρι­τι­κές που μόλις έκανα δεν με εμπο­δί­ζουν να ευ­χα­ρι­στή­σω τον Κώστα Γαβρά που αφιέ­ρω­σε μια ται­νία στην εντε­λώς απα­ρά­δε­κτη με­τα­χεί­ρι­ση που επι­φυλ­λά­χτη­κε στη κυ­βέρ­νη­ση και στο λαό της Ελ­λά­δας το 2015. Αυτή δίνει μιαν ακόμα ευ­και­ρία να συ­ζη­τή­σου­με τα δι­δάγ­μα­τα που πρέ­πει να αντλή­σου­με και τη στρα­τη­γι­κή που πρέ­πει να υιο­θε­τή­σου­με για να απο­φύ­γου­με την επα­νά­λη­ψη μιας τέ­τοιας κα­τα­στρο­φής. Βέ­βαια, θα είχα προ­τι­μή­σει να δεί­χνει το φιλμ ότι θα μπο­ρού­σα­με να εί­χα­με ακο­λου­θή­σει ένα άλλο σε­νά­ριο και ότι ήταν δυ­να­τό να νι­κή­σου­με την αντι­δη­μο­κρα­τι­κή στάση και τις πο­λι­τι­κές λι­τό­τη­τας που επέ­βα­λαν οι πι­στω­τές.

* Ο Ερίκ Τουσ­σέν, δό­κτωρ πο­λι­τι­κών επι­στη­μών, είναι διε­θνής εκ­πρό­σω­πος της CADTM (Επι­τρο­πή για την Κα­τάρ­γη­ση των Άνο­μων Χρεών www.​cadtm.​org). Μετά από αί­τη­μα της προ­έ­δρου του ελ­λη­νι­κού κοι­νο­βου­λί­ου, συ­ντό­νι­σε τις ερ­γα­σί­ες της επι­τρο­πής για την αλή­θεια του ελ­λη­νι­κού χρέ­ους το 2015. Η εκ­δο­χή του για την ελ­λη­νι­κή εμπει­ρία θα εκ­δο­θεί το 2020 με τον τίτλο “Συν­θη­κο­λό­γη­ση με­τα­ξύ Ενη­λί­κων” (Capitulation entre Adultes).

 

Κεί­με­νο που δη­μο­σιεύ­τη­κε στις 22 Νο­εμ­βρί­ου στη βελ­γι­κή εφη­με­ρί­δα Le Soir, με­τά­φρα­ση Γιώρ­γος Μη­τρα­λιάς

rproject.gr