Η Ελλάδα μετά τις πυρκαγιές

(άρθρο που γράφτηκε για το alencontre.org, “La Grèce après les incendies”)

https://​alencontre.​org/​europe/​grece/​la-​grece-​apres-​les-​incendies.​html

Ο απο­λο­γι­σμός του φε­τι­νού κα­τα­στρο­φι­κού Αυ­γού­στου, όταν ση­μειώ­θη­καν επί­πε­δα θερ­μο­κρα­σί­ας και ξη­ρα­σί­ας ρεκόρ ακόμα και για μια χώρα με κλίμα ζεστό και άνυ­δρο όπως η Ελ­λά­δα, είναι κυ­ριο­λε­κτι­κά τρα­γι­κός: Οι τε­ρά­στιες και ανε­ξέ­λεγ­κτες πυρ­κα­γιές στην Εύ­βοια, στην Ατ­τι­κή, στην Πε­λο­πόν­νη­σο και αλλού, με­τέ­τρε­ψαν σε στά­χτη πε­ρί­που 1.500.000 στρέμ­μα­τα δά­σους.

Αυτή η συ­γκλο­νι­στι­κή απώ­λεια είναι ακόμα πιο ση­μα­ντι­κή για μια χώρα όπως η Ελ­λά­δα, όπου η ανα­λο­γία με­τα­ξύ πρά­σι­νου ελεύ­θε­ρου χώρου και κα­τοί­κων έχει μειω­θεί σε επί­πε­δα κα­τώ­τε­ρα από κάθε άλλη χώρα στην Ευ­ρώ­πη.

Αντώνης Νταβανέλος

Οι ορα­τές συ­νέ­πειες είναι ήδη με­γά­λες: χι­λιά­δες άν­θρω­ποι έχα­σαν τα σπί­τια τους, ενώ ακόμα πε­ρισ­σό­τε­ροι έχα­σαν τη δου­λειά τους (κτη­νο­τρό­φοι, αγρό­τες, δα­σερ­γά­τες, με­λισ­σο­κό­μοι, μι­κρές/οι­κο­γε­νεια­κές του­ρι­στι­κές επι­χει­ρή­σεις κλπ). Όμως οι μη ορα­τές συ­νέ­πειες είναι ακόμα πιο απει­λη­τι­κές: είναι γνω­στό ότι τον καύ­σω­να του κα­λο­και­ριού δια­δέ­χο­νται οι βρο­χές του φθι­νο­πώ­ρου και τότε τα απο­γυ­μνω­μέ­να από δάση βουνά θα απει­λή­σουν τα χωριά και τις μι­κρές πό­λεις με άγρια φαι­νό­με­να πλημ­μύ­ρας και κα­το­λι­σθή­σε­ων. Στο σκλη­ρό με­σο­γεια­κό τοπίο, η απώ­λεια του δά­σους συ­νή­θως συ­νο­δεύ­ε­ται με απώ­λεια γό­νι­μου εδά­φους, αφού η διά­βρω­ση από τον αέρα και τη βροχή το με­τα­τρέ­πει σε γυμνό βράχο. Οι με­γά­λες πό­λεις και κυ­ρί­ως η Αθήνα θα αντι­με­τω­πί­σουν, επί­σης, με­γά­λα προ­βλή­μα­τα. Στις φε­τι­νές πυρ­κα­γιές κά­η­καν οι τε­λευ­ταί­οι «πρά­σι­νοι πνεύ­μο­νες» που είχαν απο­μεί­νει στην Ατ­τι­κή και οι δύ­σκο­λες συν­θή­κες ζωής στην άναρ­χη πρω­τεύ­ου­σα των πε­ρί­που 5 εκα­τομ­μυ­ρί­ων κα­τοί­κων θα γί­νουν πι­θα­νό­τη­τα ακόμα πιο δύ­σκο­λες, ιδιαί­τε­ρα για τους φτω­χούς που συ­νω­στί­ζο­νται στις πυ­κνο­κα­τοι­κη­μέ­νες συ­νοι­κί­ες του κέ­ντρου και των δυ­τι­κών προ­α­στί­ων της. Δεν είναι άλ­λω­στε τυ­χαίο ότι οι πλού­σιοι εγκα­τα­λεί­πουν από καιρό τις πα­ρα­δο­σια­κές βά­σεις τους στο κέ­ντρο της πόλης και με­τα­φέ­ρο­νται σε νε­ό­κτι­στα προ­ά­στια στα βό­ρεια και στο πα­ρα­θα­λάσ­σιο μέ­τω­πο της Ατ­τι­κής.

Αξί­ζει να ση­μειω­θεί ότι η κα­τα­στρο­φή δεν έχει τε­λειώ­σει. Οι εβδο­μά­δες του κα­λο­και­ριού που απο­μέ­νουν (στην Ελ­λά­δα αυτό επε­κτεί­νε­ται μέχρι τα τέλη Σε­πτέμ­βρη) είναι εποχή ισχυ­ρών ανέ­μων και ζέ­στης, με απο­τέ­λε­σμα ο κίν­δυ­νος των πυρ­κα­γιών να πα­ρα­μέ­νει ακραί­ος σε πολ­λές πε­ριο­χές της χώρας.

Μπρο­στά σε αυτή την κα­τα­στρο­φή, η κυ­βέρ­νη­ση Μη­τσο­τά­κη αντέ­δρα­σε με πα­νι­κό. Εγκα­τέ­λει­ψε κάθε προ­σπά­θεια να πε­ριο­ρί­σει τις πυρ­κα­γιές (που στην Εύ­βοια έσβη­σαν όταν έφτα­σαν στη θά­λασ­σα) και έδινε δια­δο­χι­κές εντο­λές στον πλη­θυ­σμό των απει­λού­με­νων χω­ριών, ακόμα και μι­κρών πό­λε­ων, να εγκα­τα­λεί­ψει αμέ­σως την πε­ριο­χή του. Η «λευκή ση­μαία» του ορ­γα­νω­μέ­νου κρά­τους μπρο­στά στην απει­λή, έγινε τόσο φα­νε­ρό που με­γά­λα τμή­μα­τα του πλη­θυ­σμού –παρά τον προ­φα­νή κίν­δυ­νο– δεν πει­θάρ­χη­σαν. Φτω­χοί άν­θρω­ποι και ιδίως οι νέοι, χωρίς εκ­παί­δευ­ση και χωρίς τα ανα­γκαία μέσα, έμει­ναν στον τόπο τους και πά­λε­ψαν να σώ­σουν τα χωριά, τους συ­ναν­θρώ­πους τους, τα ζώα και τα χω­ρά­φια τους. Ό,τι σώ­θη­κε, ακόμα και κά­ποια ση­μα­ντι­κά τμή­μα­τα δά­σους, σώ­θη­κε χάρις στη δική τους αυ­το­θυ­σία, τη σκλη­ρή δου­λειά των ελά­χι­στων πυ­ρο­σβε­στών και των ομά­δων εθε­λο­ντών που έσπευ­σαν σε βο­ή­θειά τους.

Την επό­με­νη μέρα, ο Μη­τσο­τά­κης προ­σπά­θη­σε να δι­καιο­λο­γή­σει την κυ­βέρ­νη­σή του, δί­νο­ντας έμ­φα­ση στην κλι­μα­τι­κή κρίση. Η δια­πί­στω­ση, αν και κα­θυ­στε­ρη­μέ­νη, είναι προ­φα­νώς σωστή: ο φε­τι­νός καύ­σω­νας με­γά­λης διάρ­κειας και η πα­ρα­τε­τα­μέ­νη ξη­ρα­σία, ήταν μια πρω­το­φα­νής εμπει­ρία ακόμα και για την Ελ­λά­δα των ζε­στών και άνυ­δρων κα­λο­και­ριών. Όμως πρό­κει­ται για ακραία υπο­κρι­σία εκ μέ­ρους του Μη­τσο­τά­κη και των κυ­βερ­νη­τι­κών στε­λε­χών. Η κλι­μα­τι­κή κρίση δεν είναι ένα και­νούρ­γιο φαι­νό­με­νο. Σή­με­ρα έρ­χο­νται στη δη­μο­σιό­τη­τα πολ­λές εκ­θέ­σεις των δα­σι­κών υπη­ρε­σιών και της πυ­ρο­σβε­στι­κής, που προει­δο­ποιού­σαν την κυ­βέρ­νη­ση ότι οι ανα­με­νό­με­νες και­ρι­κές συν­θή­κες θα με­τέ­τρε­παν τα πευ­κο­δά­ση της κε­ντρι­κής και νό­τιας Ελ­λά­δας σε εύ­φλε­κτη καύ­σι­μη ύλη. Στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, οι ανα­φο­ρές των στε­λε­χών της Δε­ξιάς στην κλι­μα­τι­κή κρίση είναι πέρα από τα όρια της απλής (και ανα­με­νό­με­νης) κυ­βερ­νη­τι­κής υπο­κρι­σί­ας. Προ­ε­τοι­μά­ζουν ιδε­ο­λο­γι­κά το έδα­φος ώστε οι επι­χει­ρή­σεις «ανα­συ­γκρό­τη­σης» μετά την κα­τα­στρο­φή, να συμ­βα­δί­ζουν με το γε­νι­κό­τε­ρο νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο πρό­γραμ­μα της ΝΔ. Η «πρά­σι­νη πο­λι­τι­κή» του Μη­τσο­τά­κη είναι η ανά­θε­ση της δια­χεί­ρι­σης των δασών, της δια­χεί­ρι­σης όλο του δη­μό­σιου χώρου, ακόμα και της δια­χεί­ρι­σης των φυ­σι­κών κα­τα­στρο­φών, στη με­γά­λη επι­χει­ρη­μα­τι­κό­τη­τα, στον ιδιω­τι­κό τομέα.

Όπως πριν από 20-30 χρό­νια έλε­γαν ότι η μόνη ρε­α­λι­στι­κή απά­ντη­ση στη λι­τό­τη­τα και στην ανερ­γία ήταν η πλή­ρης «απε­λευ­θέ­ρω­ση των αγο­ρών», έτσι και σή­με­ρα ισχυ­ρί­ζο­νται ότι η μο­να­δι­κή ρε­α­λι­στι­κή απά­ντη­ση στις απει­λές της κλι­μα­τι­κής κρί­σης είναι η πλή­ρης «απε­λευ­θέ­ρω­ση» του κε­φα­λαί­ου για επι­χει­ρη­μα­τι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες στα δάση, στα βουνά, στα νερά και στον αέρα. Ήδη στην Εύ­βοια, τα αρ­πα­κτι­κά των «αγο­ρών» κα­λού­νται από την κυ­βέρ­νη­ση να ανα­λά­βουν πρω­τα­γω­νι­στι­κό ρόλο στην ανα­συ­γκρό­τη­ση της κα­τε­στραμ­μέ­νης πε­ριο­χής. Με­τα­ξύ τους είναι και οι με­γά­λες κα­τα­σκευα­στι­κές εται­ρεί­ες που πριν τις φω­τιές είχαν κα­τα­θέ­σει προ­τά­σεις για κα­τα­σκευή θη­ριω­δών «αιο­λι­κών πάρ­κων» πα­ρα­γω­γής ηλε­κτρι­κής ενέρ­γειας μέσα στα πυκνά δάση της βό­ρειας Εύ­βοιας. Η απόρ­ρι­ψη αυτών των προ­τά­σε­ων από τις δα­σι­κές υπη­ρε­σί­ες και τις δη­μο­τι­κές Αρχές της πε­ριο­χής (ακόμα και στους Δή­μους που ελέγ­χει η ΝΔ) δη­μιούρ­γη­σε σή­με­ρα στους κα­τοί­κους της Εύ­βοιας βα­ριές υπο­ψί­ες για την πι­θα­νό­τη­τα η φωτιά που τους κα­τέ­στρε­ψε να ξε­κί­νη­σε από ορ­γα­νω­μέ­νο εμπρη­σμό.

Κα­νέ­να σε­νά­ριο συ­νω­μο­σί­ας δεν είναι ανα­γκαίο για να κα­τα­λά­βει κα­νείς ότι η γε­νι­κό­τε­ρη πο­λι­τι­κή των κα­θε­στω­τι­κών δυ­νά­με­ων έπαι­ξε εμπρη­στι­κό ρόλο. Οι κα­τα­στρο­φι­κές πυρ­κα­γιές στην Ελ­λά­δα φέτος το κα­λο­καί­ρι πήραν τέ­τοιες γι­γα­ντιαί­ες δια­στά­σεις γιατί στη χώρα δια­σταυ­ρώ­νε­ται η κλι­μα­τι­κή κρίση με τις πο­λυ­ε­τείς άγριες πο­λι­τι­κές λι­τό­τη­τας και πε­ρι­κο­πών στο δη­μό­σιο τομέα και ιδίως στο τμήμα του που αφορά τις συν­θή­κες ζωής του φτω­χό­τε­ρου πλη­θυ­σμού. Η πυ­ρο­σβε­στι­κή υπη­ρε­σία απέ­μει­νε με 250 (!) πυ­ρο­σβέ­στες στο μη­χα­νο­κί­νη­το τμήμα της και άλ­λους 1.200 «πε­ζο­πό­ρους» για τις ανά­γκες όλης της χώρας! Αυτοί, μέχρι πέρσι, πλαι­σιώ­νο­νταν από «επο­χι­κούς» ανει­δί­κευ­τους πυ­ρο­σβέ­στες, που προ­σλαμ­βά­νο­νταν για το κα­λο­καί­ρι και μετά απο­λύ­ο­νταν. Φέτος, η κυ­βέρ­νη­ση Μη­τσο­τά­κη αρ­νή­θη­κε να ανα­νε­ώ­σει την πρό­σλη­ψη 5.000 «επο­χι­κών» πυ­ρο­σβε­στών, παρά τις προει­δο­ποι­ή­σεις των κρα­τι­κών στε­λε­χών για την ακραία δο­κι­μα­σία που επέρ­χο­νταν. Τα ιπτά­με­να μέσα πυ­ρό­σβε­σης, απο­λύ­τως ανα­γκαία για το ιδιό­μορ­φο γε­ω­γρα­φι­κό ανά­γλυ­φο της Ελ­λά­δας, πε­ριο­ρί­ζο­νται σε 15 απαρ­χαιω­μέ­να αε­ρο­πλά­να canadair (που εξ αυτών απο­δεί­χθη­κε ότι μόνο 8 ήταν ικανά για πτή­σεις…) με προ­σω­πι­κό που φτά­νει στους… 250 πυ­ρο­σβέ­στες για το σύ­νο­λο των ανα­γκών τους στο έδα­φος και στον αέρα.

Το απο­τέ­λε­σμα των πε­ρι­κο­πών στα μέσα και στο προ­σω­πι­κό πυ­ρό­σβε­σης ήταν η εκτί­να­ξη του μέσου όρου της ετή­σιας απο­τέ­φρω­σης από την κάθε μια «με­γά­λη πυρ­κα­γιά» στα χρό­νια που ακο­λού­θη­σαν τη με­γά­λη οι­κο­νο­μι­κή κρίση: από 6.000 στρέμ­μα­τα το 2008, φτά­σα­με στα 20.000 στρέμ­μα­τα το 2020. Οι πυρ­κα­γιές έγι­ναν κα­τα­στρο­φι­κό­τε­ρες γιατί πε­ριο­ρί­στη­καν τα μέσα και το ει­δι­κευ­μέ­νο σώμα που η κοι­νω­νία διέ­θε­τε για να τις αντι­με­τω­πί­σει. Και αυτή η συ­γκλο­νι­στι­κή αλή­θεια είναι ακόμα χει­ρό­τε­ρη αν συ­νυ­πο­λο­γί­σει κα­νείς την επι­κιν­δυ­νό­τη­τα που δη­μιουρ­γούν οι πε­ρι­κο­πές σε άλ­λους συ­να­φείς το­μείς: Π.χ. στον τομέα κα­θα­ρι­σμού των δασών και των πε­ρια­στι­κών πε­ριο­χών, ή στον τομέα συ­ντή­ρη­σης και κα­θα­ρι­σμού του δι­κτύ­ου με­τα­φο­ράς ηλε­κτρι­κής ενέρ­γειας, που σε πολ­λές πε­ρι­πτώ­σεις ευ­θύ­νε­ται για το ξε­κί­νη­μα των κα­τα­στρο­φι­κών πυρ­κα­γιών.

Το απο­τέ­λε­σμα όλων αυτών ήταν ότι στη φε­τι­νή ακραία δο­κι­μα­σία η κα­τα­στρο­φή στην Ελ­λά­δα είναι ανα­λο­γι­κά με­γα­λύ­τε­ρη από κάθε άλλη χώρα στην πε­ριο­χή. Οι απο­τε­φρω­μέ­νες εκτά­σεις συ­γκρί­νο­νται μόνο με αυτές της γει­το­νι­κής Τουρ­κί­ας (1.481.000 στρέμ­μα­τα) που, όμως, έχει εξα­πλά­σια έκτα­ση από την Ελ­λά­δα.

Η κυ­ρί­αρ­χη τάξη γνω­ρί­ζει ότι στην πε­ρί­ο­δο που έρ­χε­ται οφεί­λει να συν­δυά­σει τις απα­ντή­σεις στις προ­κλή­σεις της κλι­μα­τι­κής κρί­σης με τις απα­ντή­σεις στην οι­κο­νο­μι­κή κρίση. Ακρι­βώς το ίδιο οφεί­λει να κάνει το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα και η Αρι­στε­ρά.

Δυ­στυ­χώς σε αυτό το κρί­σι­μο ση­μείο τα νέα δεν είναι ευ­χά­ρι­στα. Ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ επέ­λε­ξε (σε αυτή τη συ­γκυ­ρία!) να δώσει υπό­δειγ­μα «υπευ­θυ­νό­τη­τας» και δη­μιουρ­γι­κής αντι­πο­λί­τευ­σης. Οι δη­λώ­σεις του Αλ. Τσί­πρα –πέρα από τις ανέ­ξο­δες ρη­το­ρεί­ες– απαί­τη­σαν από τον Μη­τσο­τά­κη πρω­το­βου­λί­ες εθνι­κής συ­ναί­νε­σης ενό­ψει της «ανα­συ­γκρό­τη­σης», μέ­νο­ντας πίσω ακόμα και από την Φώφη Γεν­νη­μα­τά, την τω­ρι­νή ηγέ­τι­δα του ιστο­ρι­κού ΠΑΣΟΚ, που ζή­τη­σε του­λά­χι­στον πα­ραι­τή­σεις υπουρ­γών. Επι­βε­βαιώ­θη­κε έτσι ο ευ­ρω­ο­βου­λευ­τής του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, Στέ­λιος Κού­λο­γλου, που έγρα­ψε δη­μό­σια ότι η γραμ­μή Τσί­πρα συ­γκρο­τεί «την πιο ήπια αντι­πο­λί­τευ­ση μετά την πτώση της δι­κτα­το­ρί­ας»

Αυτή η γραμ­μή δεν «συ­νο­μι­λεί» με τις δια­θέ­σεις του κό­σμου. Οι κραυ­γές των πυ­ρό­πλη­κτων «μεί­να­με μόνοι!» έφτα­σαν σε κάθε σπίτι. Στα κοι­νω­νι­κά δί­κτυα σά­ρω­σε το hashtag «Μη­τσο­τά­κη γα­μιέ­σαι». Στην Εύ­βοια στις 25/8 ορ­γα­νώ­θη­κε η πρώτη μα­ζι­κή δια­δή­λω­ση κα­ταγ­γε­λί­ας της κυ­βέρ­νη­σης, με πρω­το­βου­λία του σω­μα­τεί­ου δα­σερ­γα­τών και επι­τρο­πών πυ­ρό­πλη­κτων. Συχνά συ­να­ντά κα­νείς ανα­φο­ρές στο σύν­θη­μα «Μόνο ο λαός θα σώσει το λαό!». Στην Αθήνα, η ρι­ζο­σπα­στι­κή-αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή Αρι­στε­ρά έκανε, με καλή συμ­με­το­χή, την πρώτη δια­δή­λω­ση κα­ταγ­γε­λί­ας της κυ­βέρ­νη­σης, παρά τις δυ­σκο­λί­ες του κα­λο­και­ριού.

Στην Τύπο, ο έμπει­ρος ανα­γνώ­στης θα δια­κρί­νει ότι για πρώτη φορά από την εκλο­γι­κή νίκη της ΝΔ στα 2019, η αυ­το­πε­ποί­θη­ση και η αλα­ζο­νεία των στε­λε­χών της Δε­ξιάς ανή­κει πλέον στο πα­ρελ­θόν. Ο Μη­τσο­τά­κης είναι ήδη αντι­μέ­τω­πος με ένα κλίμα λαϊ­κής οργής. Αυτό απο­τε­λεί μια πρώ­της τά­ξε­ως «καύ­σι­μη ύλη» για τις πο­λι­τι­κές εξε­λί­ξεις. Ο πο­λι­τι­κός χρό­νος πυ­κνώ­νει. Η κυ­βέρ­νη­ση, βγαί­νο­ντας από την κα­τα­στρο­φή των πυρ­κα­γιών δεν θα έχει πε­ρι­θώ­ρια ανα­σύ­ντα­ξης: η παν­δη­μία Covid φου­ντώ­νει ξανά, οι επι­στή­μο­νες προει­δο­ποιούν ότι το τέ­ταρ­το κύμα θα απο­δει­χθεί σκλη­ρό­τε­ρο, και στις 13 Σε­πτέμ­βρη θα ανοί­ξουν ξανά τα σχο­λεία… Αυτή η κυ­βέρ­νη­ση είναι εφι­κτό να ανα­τρα­πεί, υπό την προ­ϋ­πό­θε­ση να υπάρ­ξει πόλος που θα πάρει τις πρω­το­βου­λί­ες για να την ρίξει.

rproject.gr