Στις 24 Δεκεμβρίου 2023, ο υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης εμφανίστηκε σε πρωινή εκπομπή του τηλεοπτικού σταθμού ΣΚΑΪ με σκοπό να αναλύσει το νομοσχέδιο δημιουργίας ιδιωτικών ιδρυμάτων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Η εκπομπή, εκτός από την ήδη γνωστή διθυραμβική και αναντίρρητη φύση της, ήταν γεμάτη υπερβολές, λειτουργώντας ως κομματική πλατφόρμα προώθησης του νομοσχεδίου, με κεντρικό επιχείρημα ότι η χώρα μετατρέπεται σε «περιφερειακό κέντρο εκπαίδευσης». Παρ’ όλα αυτά, επικεντρώνοντας στις διακηρύξεις του Κυριάκου Πιερρακάκη, προκύπτουν σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την αξιοπιστία των ισχυρισμών του.
Γιώργος Σαμαράς*
Σύμφωνα με τον υπουργό, το Yale θα προχωρήσει σε ίδρυση παραρτήματος στην Ελλάδα, ενώ τα νέα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα αποκτήσουν μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα, με κριτήρια ίδρυσης που θα είναι μάλιστα τα «αυστηρότερα» στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Ταυτόχρονα, προβλέπεται και επίλυση του προβλήματος της γραφειοκρατίας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, χωρίς να είναι σαφές πώς θα επιτευχθεί ένας τόσο θεωρητικά διατυπωμένος στόχος.
Το πρώτο ερώτημα που προκύπτει είναι η άνεση με την οποία ο Κυριάκος Πιερρακάκης εμφανίζεται τηλεοπτικά, εργαλειοποιώντας επιχειρήματα περί policy borrowing, δηλαδή της αντιγραφής δημόσιας πολιτικής από άλλες χώρες, με την αβάσιμη υπόθεση ότι μπορούν να εφαρμοστούν επιτυχώς και στην Ελλάδα – ζήτημα-μάστιγα που ταλανίζει διαχρονικά τον χώρο της παιδείας.
Εύλογο είναι το ερώτημα εάν άντλησε σχετικά διδάγματα αναφορικά με τους κινδύνους του policy borrowing κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών του στο Harvard, αλλά και των συνεργασιών στον χώρο του ΠΑΣΟΚ με την πρώην υπουργό Παιδείας, Αννα Διαμαντοπούλου;
Ομως, λαμβάνοντας υπόψη και τη συνταγματική εκτροπή του νέου νόμου ελέω παραβίασης του Αρθρου 16, η υπόθεση περιπλέκεται περισσότερο. Είναι γνωστό ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να προχωρήσει σε κατάργηση του άρθρου, αλλά το παρακάμπτει. Ποια ξένα ιδρύματα θα αποφανθούν να ιδρύσουν παραρτήματα στην Ελλάδα με την ύπαρξη τόσων ρίσκων, αλλά και πιθανής αντισυνταγματικότητας;
Ενα επιπλέον παράδοξο στοιχείο είναι ότι οι θριαμβευτικές δηλώσεις Πιερρακάκη δεν αφορούν στην πράξη τα ιδιωτικά ιδρύματα, αλλά κυρίως τα κρατικά ΑΕΙ, καθώς τα παραρτήματα στα οποία αναφέρεται θα προσφέρουν διπλά ή κοινά πτυχία σε μεταπτυχιακό επίπεδο, με κρατικά ιδρύματα, όπως, για παράδειγμα, το ΕΚΠΑ.
Παρά ταύτα, ο υπουργός δεν κάνει δημόσιες τοποθετήσεις για τη σημαντική μείωση της δαπάνης από 380 εκατομμύρια ευρώ το 2010 σε 116 εκατομμύρια ευρώ το 2023 για τα δημόσια ιδρύματα, τα οποία αντιπροσωπεύουν την υψηλότερη ποιότητα και επίπεδο έρευνας για την ανάπτυξη συνεργασιών με ξένα πανεπιστήμια.
Φυσικά, θα ήταν εφικτό να επιτευχθούν ανεξάρτητες ρυθμίσεις για τη σύναψη συνεργασιών μεταξύ ελληνικών και ξένων πανεπιστημίων. Ωστόσο, το εν λόγω νομοσχέδιο παρουσιάζει επιχειρήματα που αποκλίνουν από τον πραγματικό στόχο του υπουργείου. Η πρόθεση δεν είναι άλλη από την προώθηση φθηνής και επικίνδυνης ιδιωτικοποίησης, παραπλανώντας έτσι το κοινό με κωμικά επιχειρήματα περί Yale και Ivy League.
Η φύση των ιδιωτικοποιήσεων είναι σκοτεινή και αντίστοιχα θα εξελιχθεί στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αφενός, η κυβέρνηση θα συνάψει συμφωνίες με ιδρύματα αμφίβολης ποιότητας, τα οποία θα λάβουν άδεια, ενώ, αφετέρου, η χώρα θα εγκαινιάσει την οικονομία του φοιτητικού δανεισμού, όπως συμβαίνει σε ξένα εκπαιδευτικά συστήματα.
Επιπλέον, πρέπει να τονιστεί και ο αδιαμφισβήτητος ιδεολογικός χαρακτήρας των μεταρρυθμίσεων. Η κυβέρνηση επιχειρεί εδώ και χρόνια να αντιμετωπίσει τον αριστερό ακτιβισμό των κρατικών πανεπιστημίων – κάτι που έχουν παραδεχτεί διάφοροι βουλευτές της Δεξιάς ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Σε αυτόν τον αγώνα, παρατηρείται επίμονη προσπάθεια ισοπέδωσης της κρατικής επιχορήγησης και μείωσης των θέσεων εισαγωγής, που συνάδουν με τα μέτρα του νέου νομοσχεδίου.
Τέλος, η άκρα ταχύτητα στην ψήφιση του νομοσχεδίου και η περιορισμένη δημόσια διαβούλευση που ακολουθεί, σε συνδυασμό με τις υποσχέσεις για τη λειτουργία ιδιωτικών ιδρυμάτων πριν από τον Σεπτέμβριο του 2025, θέτουν σοβαρά ερωτηματικά για το έργο του υπουργείου.
Το νομοσχέδιο Πιερρακάκη όχι μόνο παραμελεί ενεργά τα πραγματικά προβλήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά προκαλεί επιπλέον διάβρωση των δημόσιων πανεπιστημίων, προωθώντας άνισο ανταγωνισμό υπό αθέμιτες συνθήκες.
Πηγαίνοντας πίσω στο όχι και τόσο μακρινό 2010, σε ομιλία του στο TedxAthens, ο Κυριάκος Πιερρακάκης υποστήριζε ανοιχτά ότι η Ελλάδα «χρειάζεται νέες ιδέες», επαναλαμβάνοντας ότι η αντιγραφή πολιτικής συνοδεύεται από ρίσκα και πρέπει γενικώς να αποφεύγεται.
Οι καιροί όμως αλλάζουν και ο ίδιος, 14 χρόνια μετά, αναμένεται να συνδέσει το όνομά του με συνταγματική εκτροπή, απόφαση για την οποία διάφορα στελέχη της κυβέρνησης δείχνουν να υπερηφανεύονται ανοιχτά. Συνεπώς, το νομοσχέδιο εγκαινιάζει νέα εποχή αντισυνταγματικότητας μέσα στο ομιχλώδες περιβάλλον που φαίνεται να καλύπτει τη δημόσια πολιτική της χώρας. Το «41%» των ψηφοφόρων δεν αποτελεί μόνον «τρόλικο» επιχείρημα, αλλά μετατρέπεται σε νομοθετικό όπλο στα χέρια των πλέον ακατάλληλων προσώπων.
*Επίκουρος καθηγητής Δημόσιας Πολιτικής στο King’s College του Λονδίνου
https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/418819_panepistimia-pros-polisi
