Η εκλογική νίκη των Ρεπουμπλικάνων στις 5 Νοεμβρίου αποτελεί το πιο πρόσφατο επεισόδιο της μακρόχρονης διαμάχης μεταξύ κουλτούρας και εξουσίας. Λέγοντας «κουλτούρα» εννοώ τέχνες, επιστήμες και προηγμένες τεχνολογίες, ενώ λέγοντας «εξουσία» εννοώ οικονομικο-θεσμική διακυβέρνηση. Από τη δεκαετία του 1960, η κουλτούρα άρχισε να αυτονομείται (από την κοινωνία, το έθνος, την παιδεία, τη θρησκεία) και να αμφισβητεί δραστικά κοινωνικές και ατομικές νόρμες που επικράτησαν από την εποχή του Διαφωτισμού. Υποτιθέμενες πανανθρώπινες αξίες και διαχρονικά κριτήρια κρίθηκαν ιστορικά και υπονομεύθηκαν θεωρητικά. Τότε η εξουσία τρομοκρατήθηκε επειδή βρέθηκε κάτω από μια πρωτόγνωρη απειλή, και από τη δεκαετία του 1970 άρχισε να αντιδρά σθεναρά, τόσο με βίαια μέτρα καταστολής όσο και με βιοπολιτικό έλεγχο των πληθυσμών.
του Βασίλη Λαμπρόπουλου
Από τότε διεξάγονται οι περίφημοι «πόλεμοι της κουλτούρας» (culture wars) με αντικείμενο την συστηματική κριτική της νεωτερικότητας από τις τέχνες, τα γράμματα, τα πανεπιστήμια, τα ινστιτούτα και γενικά τον πολιτισμικό ακτιβισμό. Βασικές έννοιες της Δύσης, της φυλής, της εθνότητας, της οικογένειας, του φύλου, της γνώσης, της παιδείας, της πίστης, της αυθεντίας και άλλες παρόμοιες διακυβεύονται διαρκώς. Καθεστώτα από την αποικιοκρατία ως τον νεοφιλελευθερισμό κρίνονται για τις αυταρχικές και τυραννικές μεθόδους τους. Σε αντίδραση, οι μηχανισμοί της εξουσίας βρίσκονται σε διαρκή επιφυλακή επειδή ασκούν διακυβέρνηση αλλά δεν παράγουν ιδέες, κι έτσι είναι αναγκασμένοι μονίμως να αντιδρούν στην κουλτούρα χωρίς να μπορούν να πάρουν πολιτιστικές πρωτοβουλίες. Διαθέτουν όμως κραταιά ισχύ την οποία ασκούν αδίστακτα και αμείλικτα.
Στον αιώνα μας, η κουλτούρα της κριτικής σκέψης, δημιουργίας και δράσης γνώρισε ιδιαίτερη άνθηση, κηρύσσοντας αρχές και ταυτότητες ρευστές (και όχι οικουμενικές και προαιώνιες). Είναι η εποχή του τρανς – του υβριδικού, του απροσδιόριστου, του μεταβαλλόμενου, που προκάλεσε τρομερή σύγχυση στην εξουσία λόγω της συμπεριληπτικότητας και διαθεματικότητας. Ξαφνικά φάνηκε πως όλα όχι μόνο επιτρέπονταν αλλά και ίσχυαν! Σε αυτή την παγκόσμια επικράτηση της πολιτισμικής σχετικότητας και διάχυσης αντιδρά σήμερα η εξουσία, δρώντας για πρώτη φορά και αυτή στο πολιτισμικό πεδίο, και συγκεκριμένα πείθοντας πληθυσμούς πως η κουλτούρα, την οποία ως τώρα εκτιμούσαν, και συχνά θαύμαζαν, στην πραγματικότητα τους περιφρονεί, και πρέπει να της ανταποδώσουν την περιφρόνηση.
Ο ρατσισμός, ο εθνικισμός, ο σεξισμός και διάφοροι φονταμενταλισμοί δραστηριοποιούνται στο χώρο του συλλογικού φαντασιακού για να εμπνεύσουν απέχθεια για την αμφισβητησιακή και πειραματική σκέψη που καλλιεργεί η κουλτούρα (την οποία αποκαλούν δημαγωγικά «ελίτ»). Κηρύσσουν στους πληθυσμούς πως δεν υπάρχει λόγος να αμφιβάλλουν και να αποφασίζουν για λογαριασμό τους, αρκεί να ξέρουν ποιοι είναι οι εχθροί τους και να τους μισούν. Πείθουν τους οπαδούς τους πως βρίσκονται σε διαρκή εμπόλεμη κατάσταση.
Έτσι ο παγκόσμιος συντηρητισμός καταδικάζει απροσχημάτιστα την έρευνα, την επιστήμη, τη γνώση, την τέχνη, την καλλιέργεια και τους θεσμούς τους (πανεπιστήμιο, μουσείο, αρχείο, εργαστήριο) κι αντίθετα εναγκαλίζεται επιδεικτικά τη χυδαιότητα, την ποταπότητα, την βιαιότητα, την αγραμματοσύνη: αυτή τη φορά σκοπεύει να κυβερνήσει όχι με την οικονομία και την αστυνομία αλλά με τον σκοταδισμό, κι έτσι διεξάγει ολομέτωπο αγώνα εναντίον κάθε πολιτιστικής μορφής, έκφρασης και διερεύνησης. Η Ρεπουμπλικανική νίκη δηλώνει πανηγυρικά πως θα ζήσουμε σε καιρούς προγραμματικά σκοτεινούς.
Η κουλτούρα (τέχνες, επιστήμες και προηγμένες τεχνολογίες) που ξέρουμε εδώ και τρεις αιώνες ώς ένα μείζον εγχείρημα αναστοχασμού και αναδημιουργίας περνάει σήμερα μια κρίση παρόμοια με εκείνη της δεκαετίας του 1930, όταν και πάλι η εξουσία (οικονομικο-θεσμική διακυβέρνηση) επιχείρησε να την εξοντώσει επειδή τόλμησε να θέσει θεμελιώδη (δηλαδή επικίνδυνα) ερωτήματα.
https://thepressproject.gr/o-polemos-tis-exousias-kata-tis-koultouras/
Σχόλια (0)