Κοιτάζοντας ένα σύνθετο ζωγραφικό έργο, το έργο του Μιχαήλ Αγγέλου στην κάπελα σιξτίνα παράδειγμα, αντιλαμβάνεσαι αμέσως, ότι η παρατήρηση της κάθε μιας επιμέρους λεπτομέρειας ξεχωριστά δεν σε βοηθάει να γνωρίσεις το μέγεθος του τεράστιου και θαυμαστού αυτού έργου τέχνης. Η κάθε επιμέρους λεπτομέρεια όμως, χρησιμοποιώντας την σαν μεγεθυντικό φακό, είναι ικανή να σε βοηθήσει να γνωρίσεις την δύναμη της αξίας του καλλιτέχνη και του έργου του.
Με τον ίδιο τρόπο στην εποχή μας, η προσπάθεια ανάλυσης των κρίσεων για κάθε ένα κράτος ξεχωριστά, δε είναι ικανοποιητικό εργαλείο, παρά μόνο όταν χρησιμοποιείτε σαν μεγεθυντικός φακός για να δούμε καθαρότερα ένα από τα κομμάτια του πάζλ τα οποία συνθέτουν μια μεγαλύτερη εικόνα. Την εικόνα της κρίσης της παγκόσμιας οικονομίας.
Φορώντας τα εθνικά ματογυάλια, με αυτόν το τρόπο κοιτάζοντας σήμερα την κρίση της παγκόσμιας υπερπαραγωγής, δεν μπορείς να κατανοήσεις ότι αυτή δεν αφορά πια το κάθε έθνος κράτος ξεχωριστά μεγάλο η μικρό.
Αφορά το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας, επηρεάζοντας με διαφορετικό τρόπο σε διαφορετικό μέγεθος και σε διαφορετικά επίπεδα, ανάλογα με τις εθνικές της ιδιομορφίες, την κάθε εθνική οικονομία.
Στα μυαλά των από καθέδρας καθηγητών και των διανοουμένων του μικροαστικού σοσιαλισμού, η ιστορία μοιάζετε σαν να κινείται στο κενό. Φαντάζονται, σαν τα υποκείμενα, τα πρόσωπα και γενικά οι πολιτικές ηγεσίες να πράττουν ανδραγαθήματα σαν ήρωες του παραμυθιού.
Γι’ αυτούς, ο ρόλος της προσωπικότητας στην ιστορία είναι κενό γράμμα, δεν είναι γέννημα των συγκεκριμένων προβλημάτων της κάθε συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου και των προβλημάτων που αυτή βάζει για λύση. Οι κρυφοί ιδεαλιστές αλλά σοσιαλίζοντες μικροαστοί ιστορικοί και αναλυτές, βλέποντας τον κόσμο με τα μυωπικά γυαλιά της αστικής τους ιδεολογίας, μετατρέπουν τις πολιτικές προσωπικότητες σε υπερφυσικές οντότητες, πιο σωστά σε μάγους οι οποίοι μπορούν με μια κίνηση της μπαγκέτας τους, να ελέγχουν και να κινητοποιούν εκατομμύρια μάζες, να κάνουν πολέμους και στην συνέχεια να συνομολογούν ειρήνη κατά το δοκούν.
Ακόμα, τους φαντάζονται να συνασπίζονται σε κρυφές μασονίες, οι οποίες παίρνουν αφηρημένα ονόματα όπως «αγορές», και να δίνουν εντολές στην παραγωγή να δουλεύει ή να μην δουλεύει, στις τράπεζες να δίνουν ή να μην δίνουν δάνεια και στις πολιτικές ελίτ των κρατών να μειώνουν μισθούς και συντάξεις, να αυξάνουν η να μειώνουν τις δημόσιες δαπάνες, αυξάνοντας η μειώνοντας μ’ αυτόν τον τρόπο την καταναλωτική ικανότητα της κοινωνίας.
Με λίγα λόγια, φαίνεται σαν αόρατες δυνάμεις να κινούνται έξω και πέρα από τις ανάγκες τις οποίες επιβάλουν οι αλλαγές που πραγματώνονται στην υλική βάση, στις παραγωγικές δυνάμεις, και αυτές οι αόρατες δυνάμεις να επιβάλουν την υπερφυσική δύναμη τους πάνω στα ιστορικά γεγονότα.
Είναι αλήθεια, ότι πάντα, σε κάθε σημαντική καμπή και ιστορική όξυνση, μια σειρά άρθρα, αναλύσεις και βιβλία, αξιόλογα όντως τα περισσότερα, προσπαθούν να φωτίσουν την εκάστοτε κατάσταση και να δώσουν απάντηση στα αίτια αυτής της όξυνσης. Παρεκβατικά ας σημειώσουμε εδώ, ότι τα περισσότερα απ’ αυτά τα άρθρα, προέρχονται απ’ την αστική διανόηση, κάτι που δείχνει από πρώτη ματιά την αδυναμία της «αριστερής» διανόησης στη συμβολή της ανάλυσης των προβλημάτων που ανακύπτουν από την κρίση στις μέρες μας.
Από την σκοπιά του Μαρξισμού, ένας προσεκτικός παρατηρητής, παρακολουθώντας όλη αυτή την φιλολογία, θα έβγαζε εύκολα το συμπέρασμα, ότι όλα, ή τα περισσότερα απ’ αυτά τα άρθρα και οι αναλύσεις, παρουσιάζουν δύο βασικές αδυναμίες. Πρώτο. Ενώ κάνουν μια ομολογουμένως αξιόλογη ανάλυση των γεγονότων που συνθέτουν τις κρίσεις στις διάφορες περιοχές του πλανήτη, παρουσιάζουν την ίδια στιγμή μια αξιόλογη υστέρηση στην προσέγγιση, άρα και στην ανάλυση των αιτίων που προκαλούν τα γεγονότα αυτά. Και δεύτερο. Όταν το κάνουν, ακόμα και με αρκετή επιτυχία, επικεντρώνουν την ανάλυση τους, στο κατά τεκμήριο εμφανές γεγονός, ή «πεδίο» όπως για ευκολία το ονομάζουν απομονώνοντας σ’ αυτό το επιμέρους γεγονός όλη την ανάλυση τους. Το γενεσιουργό αίτιο της γέννησης του αιτιατού, τους αφήνει παγερά αδιάφορους, η τους είναι παντελώς άγνωστο.
Απ’ τη πλευρά τώρα της «προοδευτικής» και αριστερής διανόησης, κατ’ αντιπαράσταση με τις ιδεαλιστικές μικροαστικές αναλύσεις, όλες οι ιστορικές αλλαγές και οι αναταραχές που παρουσιάζονται σε κάθε ιστορική περίοδο, ονομάζονται με μια μονότονη κανονικότητα έτσι γενικά και αόριστα «ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις», σαν να μπορεί μια γενικότητα να περικλείει και μόνο με την επίκληση της όλες τις απαντήσεις που περικλείει η σύνθετη εποχή μας.
Οι «ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις», όπως ονομάζονται από τους «επαΐοντες προοδευτικούς» αναλυτές όμως, δυστυχώς για αυτούς, δεν διεξάγονται σε διάφορα «πεδία», ή «πλαίσια» , ανεξάρτητα μεταξύ τους όπως περίπου τα ονομάζουν και αυτοί, ακολουθώντας κατά πόδας τους τους μικροαστούς σοσιαλίζοντες αναλυτές. Π.χ. στο πεδίο του χρήματος, στο πεδίο του πετρελαίου, η της ενέργειας, στο πεδίο του «δικαίου της θάλασσας», ή στην αλλαγή του γεωστρατηγικού «πεδίου» γενικώς. Οι αντιθέσεις αυτές, δεν δρουν ανεξάρτητα μεταξύ τους. Το αντίθετο μάλιστα. Οι αντιθέσεις αυτές, είναι πάνω απ’ όλα, αλληλεξαρτώμενες και ταυτόχρονα αλληλοτροφοδοτούμενες και έχουν ένα κοινό αίτιο. Την υπερπαραγωγή.
Στο γενικό ερώτημα που μπορεί να διατυπώσει οποιοσδήποτε περίεργος: Τι συμβαίνει; Γιατί για άλλη μια φορά έχει απορυθμιστεί το σύστημα; Γιατί η μεταπολεμική «ειρήνη» που επιβλήθηκε, μετά το αιματοκύλισμα, από τους νικητές του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου μέσω των ιδρυτικών αποφάσεων του ΟΗΕ, τινάζεται για άλλη μια φορά στον αέρα; Η απάντηση θα ξεπηδήσει αυθόρμητα, αβίαστα, εν χορό θα λέγαμε, από τα στόματα όλων των προοδευτικών διανοούμενων, αριστερών και μη. «Μα είναι αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης του καπιταλισμού» θα μας πούνε. Για άλλη μια φορά μια απάντηση έτσι, γενικά. Μια ακόμα γενικότητα που από μόνη της, για τους μικροαστούς διανοούμενους κρύβει μέσα της όλες τις απαντήσεις που είναι υποχρεωμένοι να δώσουν.
Ας τονίσουμε εδώ για άλλη μια φορά. Η γενίκευση όσο και αν φαίνεται χρήσιμη σε μικροαστούς καθηγητές, δημοκράτες σοσιαλιστές, σοσιαλδημοκράτες και λοιπούς διανοούμενους, δεν εκφράζει τίποτε παραπάνω από την αστική ιδεαλιστική σκέψη, η οποία είναι κυρίαρχη στα μυαλά τους. Γενικές και αόριστες φράσεις όπως πχ «ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις», «δομική κρίση του καπιταλισμού», είναι κούφιες φράσεις καινές περιεχομένου, όταν δεν γεμίζουν με ένα υλικό περιεχόμενο, όταν δεν προσδιορίζουν με άλλα λόγια με ακρίβεια, όχι μόνο τις υλικές, τις πραγματικές αντιθέσεις, αλλά πάνω απ’ όλα τις αιτίες που γενούν αυτές τις αντιθέσεις.
Το να επικαλούνται το αυτονόητο, ότι δηλαδή ο ιμπεριαλισμός εμπεριέχει την κρίση, όπως η «θεία κοινωνία», εμπεριέχει την «θεία χάρις» δεν βοηθάει και πολύ. Στην ερώτηση, «και ποιες είναι αυτές οι αντιθέσεις;» μια αόριστη και νεφελώδης απάντηση, δεν αποδεικνύει τίποτε περισσότερο από προχειρότητα και τσαπατσουλιά σκέψης, παρά σοφία.
Όπως ένα πασπαρτού το χρησιμοποιούμε για να ανοίξουμε όλες τις κλειδαριές, έτσι, και οι θεωρητικοί της γενικολογίας, πιστεύουν ότι μια γενική και αόριστη φράση μπορεί από μόνη της να δώσει απάντηση σε κάθε ερώτηση, σε κάθε απορία.
Στην συνέχεια όμως παρουσιάζεται ένα πρόβλημα. Καταλαβαίνουν ότι ακόμα και μαθητές της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, μπορούν να καταλάβουν, ότι μια γενική και αόριστη απάντηση και μάλιστα σε θέματα που απευθύνονται σε μη ειδικούς, παρουσιάζει κενά στην κατανόηση. Οι απορίες και τα ερωτήματα όπως είναι επόμενο προκύπτουν το ένα μετά το άλλο ζητώντας απαντήσεις. Τότε προσθέτουν διάφορους επιθετικούς προσδιορισμούς ελπίζοντας ότι με τα επίθετα θα γεμίσουν τα κενά. Παράδειγμα. Σήμερα, στον τομέα της οικονομίας, έχει επικρατήσει με κοινή αποδοχή από τους περισσότερους σοφούς της γενικολογίας, ο προσδιορισμός «δομική κρίση». Έτσι η απάντηση στην ερώτηση τι είδους κρίση έχουμε; Είναι σχεδόν κοινή σε όλους. «Είναι η δομική κρίση του καπιταλισμού», μας λένε.
Όσοι το κάνουν αυτό, πιστεύουν ότι προσθέτοντας ένα επίθετο σε μια γενικότητα, καλύπτουν όλα τα κενά μιας γενικής απάντησης.
Στη γραμματική βέβαια, είναι κανόνας. Ένα επίθετο, μπορεί να προσδιορίζει επακριβώς την φύση την ιδιότητα η την ουσία ενός πράγματος. Με τον ίδιο τρόπο, στον προφορικό λόγο, ένα επίθετο, μπορεί να αποσαφηνίζει την καθαρότητα του λόγου. Όμως, ένα επίθετο από μόνο του, είναι πολύ ισχνό επιχείρημα για να προσδιορίσει σύνθετες έννοιες όπως είναι οι φιλοσοφικές ή οι κοινωνικές, ακόμα δε περισσότερο να προσδιορίσει τις πολύπλοκες οικονομικές σχέσεις. Εκεί χρειάζονται παραπάνω από ένα επίθετα για να μπορέσει να προσδιοριστεί η συνθετότητα της κάθε έννοιας.
Η προσπάθεια προσέγγισης και ανάλυσης επομένως κάθε πολύπλοκου προβλήματος χρειάζεται παραπάνω από ένα επίθετο για να απαντηθεί. Το να απαντήσουμε λοιπόν σ’ αυτό που στην πραγματικότητα συμβαίνει σήμερα, με μια γενικόλογη φράση, έστω και με την προσθήκη ενός επιθετικού προσδιορισμού, δεν βοηθάει και πολύ. Τι είναι λοιπόν δομική κρίση; Είναι απαραίτητο να γνωρίζουν όλοι αυτή την δομική κρίση με τον ίδιο τρόπο; Γιατί παίρνουμε σαν απαραίτητη προϋπόθεση ότι ο προσδιορισμός «δομική», αντανακλάται με την ίδια έννοια στα μυαλά όλων των ανθρώπων και όχι με τον υποκειμενισμό του εύρους των γνώσεων επί του θέματος του καθενός ξεχωριστά;
Το ερώτημα επομένως που πρέπει να μας απασχολεί, και να δώσουμε απάντηση, είναι όχι η ταυτολογία, ότι ο καπιταλισμός έχει κρίση γιατί η «δομή» του καπιταλισμού είναι τέτοια που παράγει την κρίση, αλλά αντίθετα, ποια είναι η μορφή και ο χαρακτήρας αυτής της κρίσης σε κάθε ιστορική περίοδο της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Απ’ τον Μαρξ και από τους κλασικούς του μαρξισμού κληρονομήσαμε όχι την στεγνή, φορμαλιστική, παράθεση παραγράφων, φράσεων και τσιτάτων, με την μορφή της αιώνιας αλήθειας, αλλά τη μέθοδο ανάλυσης για να κατανοούμε και να εξηγούμε την κάθε ιστορική περίοδο.
Συνεχίζεται
Σχόλια (0)