Η παράθεση παραγράφων, τσιτάτων και αποσπασμάτων από τους κλασικούς του μαρξισμού, είναι από μόνη της μια άχαρη δουλειά. Δεν είναι ότι καλύτερο θα έλεγα για την επαλήθευση των λόγων μας. Η επαλήθευση των λόγων γίνεται όπλο γνώσης όταν πατάει στέρεα στην επαλήθευση των γεγονότων της εκάστοτε ιστορικής στιγμής. Όταν μάλιστα η παράθεση αυτή των τσιτάτων, γίνετε σαν ο λόγος των κλασικών να παίρνει μια πάγια ιερή και υπεριστορική αξία, έξω και πέρα απ’ την ιστορική στιγμή, την αναγκαιότητα και τις αιτίες που τα τσιτάτα αυτά γράφτηκαν, τότε η παράθεση αποσπασμάτων από τους κλασικούς γίνετε δυο φορές πιο άχαρη.
Παρ’ όλο που αποφεύγω γενικά να το κάνω, στο κεφάλαιο αυτό το βρίσκω απολύτως αναγκαίο να επικαλεστώ τον Μαρξ.
Κομμουνιστικό μανιφέστο, κεφάλαιο αστοί και προλετάριοι, (όλες οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου) (παρένθεση: όπως θα δούμε σε μια μόνο παράγραφο τα επίθετα περισσεύουν)
«Η αστική τάξη δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς να επαναστατικοποιεί αδιάκοπα τα εργαλεία παραγωγής, δηλαδή τις σχέσεις παραγωγής, δηλαδή όλες τις κοινωνικές σχέσεις. Μπρος στα μάτια μας συντελείται μια παρόμοια κίνηση. Οι αστικές σχέσεις παραγωγής και ανταλλαγής, οι αστικές σχέσεις ιδιοκτησίας, η σύγχρονη αστική κοινωνία, που δημιούργησε τόσο ισχυρά μέσα παραγωγής και ανταλλαγής, μοιάζει με το μάγο εκείνο που δεν καταφέρνει πια να κ υ ρ ι α ρ χ ή σ ε ι πάνω στις κ α τ α χ θ ό ν ι ε ς δυνάμεις που ο ίδιος κάλεσε.»
Ας προσέξουμε τη διατύπωση: Μπρος στα μάτια μας συντελείται μια αδιάκοπη επανάσταση στα μέσα παραγωγής, γιατί η αστική τάξη δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς να επαναστατικοποιεί τα παραγωγικά μέσα που έχει στα χέρια της.
ΑΛΛΑ ΤΑΥΤΌΧΡΟΝΑ με αυτό, επιπρόσθετα επαναστατικοποιεί ΚΑΙ στις σχέσεις παραγωγής, (δηλαδή και στις σχέσεις ιδιοκτησίας των παραγωγικών μέσων), κατά συνέπεια, όλες τις κοινωνικές σχέσεις, με αποτέλεσμα οι αστική τάξη που δημιούργησε τόσο ισχυρά μέσα παραγωγής και ανταλλαγής, αυτά τα μέσα να μοιάζουν με καταχθόνιες δυνάμεις, δυνάμεις που η αστική τάξη δεν μπορεί πια να κυριαρχήσει επάνω τους.
Με άλλα λόγια. Ένα. Η αστική τάξη ζει μ’ αυτό που συμβαίνει γύρω της χωρίς να μπορεί να το ελέγξει, ζει μέσα σ’ αυτό, στην πραγματικότητα δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς αυτό, χωρίς δηλαδή να επαναστατικοποιεί τα εργαλεία παραγωγής και μαζί μ αυτά και όλες τις σχέσεις παραγωγής, γεννώντας στην πορεία της επαναστατικοποίησης των παραγωγικών δυνάμεων καταχθόνιες δυνάμεις, τις οποίες δεν μπορεί να ελέγξει.
Δύο. Η αστική τάξη δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς να επαναστατικοποιεί συνεχώς «όλες τις κοινωνικές σχέσεις». Ακόμα χειρότερα. Η αστική τάξη, ζώντας μέσα σε μια συνεχή αλλαγή και διαφοροποίηση των εργαλείων παραγωγής με μοχλό την ανάπτυξη , διαφοροποιεί ταυτόχρονα και τις σχέσεις παραγωγής και μαζί τους όλες τις κοινωνικές σχέσεις.
Και τρία. Οι κρίσεις που ξεσπούν κάθε τόσο μέσα στο σύστημα μοιάζουν με «καταχθόνιες δυνάμεις» τις οποίες είναι αδύνατον Η ΑΣΤΙΚΗ ΤΑΞΗ να ελέγξει. Σέρνεται από αυτές και υποτάσσεται στην δύναμη τους. Τα τελευταία 250 και πάνω χρόνια η ιστορία γράφεται με αυτό τον άναρχο και ανεξέλεγκτο τρόπο.
Ο μόνος τρόπος επομένως να σταματήσουν οι κρίσεις να μοιάζουν με καταχθόνιες δυνάμεις, είναι να ελέγξουμε τις παραγωγικές δυνάμεις και να τις βάλουμε στην υπηρεσία του συνόλου της κοινωνίας αφαιρώντας της απ’ την ιδιοκτησία μιας τάξης. Και Αυτό μόνο η εργατική τάξη μπορεί να το κάνει ανερχόμενη στο ύψος της εξυπηρέτησης των συνολικών συμφερόντων της κοινωνίας, (στην εποχή μας του συνόλου της παγκόσμιας κοινωνίας και όχι ενός εκάστου έθνους ξεχωριστά.) γιατί είναι η μόνην τάξη που από την θέση της στο ιστορικό γίγνεσθαι, είναι η μόνη που μπορεί να καταλάβει τα μέσα παραγωγής όχι για να τα βάλει στην υπηρεσία του εαυτού της, όχι για να αποκτήσει ιδιοκτησιακές σχέσεις μαζί τους, κάτι που είναι αδύνατο να πραγματοποιηθεί λόγο της θέσης της στον ιστορικό χρόνο, αλλά να αναλάβει να τα διαχειριστεί για το σύνολο της κοινωνίας, βάζοντας τις βάσεις για την αλλαγή στις παραγωγικές σχέσεις.
Και ο Μαρξ, συνεχίζει παρακάτω.
«Εδώ και δεκάδες χρόνια, η ιστορία της βιομηχανίας και του εμπορίου δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ιστορία της εξέγερσης των σύγχρονων παραγωγικών δυνάμεων ενάντια στις σύγχρονες σχέσεις παραγωγής, ενάντια στις σχέσεις ιδιοκτησίας, που αποτελούν τους όρους ύπαρξης της αστικής τάξης και της κυριαρχίας της. Αρκεί ν’ αναφέρουμε τις εμπορικές κρίσεις που με την περιοδική τους επανάληψη όλο και πιο απειλητικά αμφισβητούν την υπόσταση ολόκληρης της αστικής κοινωνίας. Στις εμπορικές κρίσεις καταστρέφεται τακτικά ένα μεγάλο μέρος όχι μονάχα των έτοιμων προϊόντων, αλλά ακόμα και των παραγωγικών δυνάμεων που ήδη είχαν δημιουργηθεί. Στις κρίσεις ξεσπά μια κοινωνική επιδημία που σε κάθε άλλη προηγούμενη εποχή θα φαινόταν σαν παραλογισμός, η ε π ι δ η μ ί α της υ π ε ρ π α ρ α γ ω γ ή ς. Η κοινωνία ξαφνικά βρίσκεται πάλι πίσω σε κατάσταση στιγμιαίας βαρβαρότητας. Θα έλεγε κανείς ότι ένας λιμός, ένας γενικός καταστροφικός πόλεμος της έκοψε όλα τα μέσα ύπαρξης. H βιομηχανία, το εμπόριο φαίνονται εκμηδενισμένα.»
Τι βλέπουμε λοιπόν σε όλη αυτή την παραπάνω παράγραφο.
Μα την βασική ιδέα της κατανόησης της δημιουργίας των κρίσεων.
«Εδώ και δεκάδες χρόνια», (την εποχή που έζησε ο Μαρξ οι «σύγχρονες παραγωγικές δυνάμεις μέτραγαν δεκάδες χρόνια», στα χρόνια μας μπορούμε να προσθέσουμε εκατοντάδες) «παρακολουθούμε την εξέγερση», την επαναστατικοποίηση, «των σύγχρονων παραγωγικών δυνάμεων ενάντια στις σύγχρονες παραγωγικές σχέσεις, ενάντια στις σχέσεις ιδιοκτησίας που αποτελούν τους όρους ύπαρξης ης αστικής τάξης»… «αμφισβητώντας πάνω απ’ όλα την κυριαρχία της». Όταν «ξεσπάσει η επιδημία της υπερπαραγωγής, η κοινωνία ξεπέφτει σε κατάσταση βαρβαρότητας». «Θα έλεγε κανείς ότι ένας λιμός, ένας γενικός καταστροφικός πόλεμος της έκοψε όλα τα μέσα ύπαρξης. Η βιομηχανία και το εμπόριο φαίνονται εκμηδενισμένα.»
η παράγραφος αυτή θα μας απασχολήσει και παρακάτω αρκετά
Όταν ο Μαρξ έγραφε αυτές τις αράδες, μάλλον δεν του περνούσε ποτέ από το μυαλό ότι οι μηχανές, τα εμπορεύματα, τα οικόπεδα και τα χρηματοκιβώτια ξεκίνησαν μια εξέγερση ενάντια στις αστικές παραγωγικές σχέσεις ιδιοκτησίας, απειλώντας τους όρους ύπαρξης της αστικής τάξης. Ακόμα: Ο ντετερμινισμός που μπορεί να αποδοθεί στην παραπάνω φράση, ότι δηλαδή αφού οι παραγωγικές δυνάμεις εξεγείρονται ενάντια στις παραγωγικές σχέσεις ιδιοκτησίας της αστικής τάξης, τότε ο σοσιαλισμός προκύπτει αυτόματα μέσα απ’ αυτήν την εξέγερση. Άρα είναι αυτονόητο δηλαδή ότι μέσα απ’ την συνεχή καταστροφή των παραγωγικών δυνάμεων, όπως ο φοίνικας αναγεννιέται μέσα απ’ τις στάχτες του, έτσι και ο σοσιαλισμός προκύπτει αυτόματα μέσα απ’ αυτή την καταστροφή. Κάτι τέτοιο δεν πέρναγε καν απ’ την σκέψη του Μαρξ. Ακόμα δε περισσότερο, η επιστημονική φαντασία δεν ήταν καν στις προθέσεις του.
Τι εννοεί λοιπόν εδώ ο Μαρξ; Μα τίποτε περισσότερο η λιγότερο από το ότι το μαστίγιο του ανταγωνισμού στο κυνήγι του κέρδους, είναι αυτό που σπρώχνει τις παραγωγικές δυνάμεις σε μια συνεχή και αέναη πορεία, «επαναστατικοποίησης», ή με άλλα λόγια, σε μια πορεία ανάπτυξης, με την εφαρμογή στην παραγωγή, νέων επιστημών και νέων τεχνολογιών. Και με αφορμή αυτό, την συνεχή εμφάνιση στην παραγωγή νέων προϊόντων, και κατά συνέπεια την μεταφορά αργούντος κεφαλαίου στην παραγωγή, για την παραγωγή αυτών των νέων προϊόντων.
Σαν αποτέλεσμα της εφαρμογής των νέων τεχνολογιών κάτω απ’ το μαστίγιο του ανταγωνισμού, αυτό επιφέρει μια όλο ένα και μεγαλύτερη αύξηση της παραγωγικότητας, η οποία ενισχύει την υπερπαραγωγή, και αυτή με την στην σειρά της στην συνέχεια δημιουργεί μια νέα συγκεντροποίηση, για να πέσει ξανά σε μια νέα κρίση, και μια νέα πορεία καταστροφής των παλιών και αντιπαραγωγικών μονάδων, και την εμφάνιση στην θέση τους, νέων με νέες τεχνολογίες και νέα οργάνωση παραγωγής, άρα και με μεγαλύτερη παραγωγική ικανότητα, για να πέσει ξανά σε μια νέα και μεγαλύτερη υπερπαραγωγή. Με αυτό τον τρόπο πραγματοποιείται και επιτυγχάνεται «η εκμετάλλευση σε βάθος των παλιών αγορών». Έτσι γράφεται η σύγχρονη ιστορία. Έτσι γράφεται η ιστορία του καπιταλισμού εδώ και τρακόσια χρόνια.
Και επειδή η αστική τάξη είναι ανίκανη «να κυριαρχήσει πάνω στις καταχθόνιες δυνάμεις που η ίδια έχει εξαπολύσει», σε όσο βαθμό αυτό θα γίνεται άναρχα και απρογραμμάτιστα, σε άλλο τόσο βαθμό η κοινωνία θα βρίσκεται πάλι πίσω σε «κατάσταση στιγμιαίας βαρβαρότητας». Οι καταστροφές θα συνεχίσουν να συσσωρεύονται και θα ξεσπούν η μια πίσω από την άλλη, η μια μεγαλύτερη από την άλλη σαν «λιμός, σαν ένας γενικός καταστροφικός πόλεμος να κόβει συνεχώς όλα τα μέσα ύπαρξης της κοινωνίας». Από εδώ είναι που απορρέει και η ιστορική αναγκαιότητα του ελέγχου και του κοινωνικού προγραμματισμού των παραγωγικών δυνάμεων. Καθήκον που μόνο η εργατική τάξη υψούμενη σε τάξη για τον εαυτό της μπορεί να πραγματοποιήσει.
Σ αυτό το σημείο της παραγράφου θα επανέλθουμε ξανά για να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε κάτω από ποια εσωτερική λογική ή καλύτερα από ποιους εσωτερικούς νόμους μπορεί η «εξέγερση» των παραγωγικών δυνάμεων να απειλήσει τους όρους ύπαρξης και κυριαρχίας της αστικής τάξης.
Σχετικες Δημοσιευσεις
Σχόλια (1)