Κώστας Σηµίτης: Ο εκφυλισµός της σοσιαλδηµοκρατίας στο σοσιαλφιλελευθερισµό

Ο θάνατος του Κώστα Σηµίτη συγκίνησε τις ντόπιες και ευρωπαϊκές ηγεσίες που κυριαρχούν στη σηµερινή πολιτική αθλιότητα. Και δικαίως.

Γιατί όλοι αυτοί, από τη Μέ­τσο­λα ως τον Κυ­ριά­κο Μη­τσο­τά­κη, όπως και από τον Τσί­πρα και τον Στουρ­νά­ρα ως τον Φά­µε­λο και τον Αν­δρου­λά­κη, χρω­στά­νε πολλά στους «µε­γά­λους» µιας προη­γού­µε­νης επο­χής, που δεν δί­στα­σαν να δια­βούν τους «ρου­βί­κω­νες», δεν δί­στα­σαν να υπο­βα­θµί­σουν δια­χω­ρι­στι­κές γρα­µµές που είχαν ιστο­ρι­κό βάρος. Χρω­στά­νε πολλά σε αν­θρώ­πους σαν τον Κ. Ση­µί­τη και τους διε­θνείς οµο­λό­γους του. 

Αντώνης Νταβανέλος

Ο Κώ­στας Ση­µί­της πο­λι­τι­κο­ποι­ή­θη­κε στη δε­κα­ε­τία του 1960 µέσα στον οµι­χλώ­δη «χώρο» µε­τα­ξύ της Ένω­σης Κέ­ντρου και των πρώ­ι­µων σο­σιαλ­δη­µο­κρα­τι­κών προ­βλη­µα­τι­σµών του Οµί­λου Πα­πα­να­στα­σί­ου. Στην πε­ρί­ο­δο της αντι­δι­κτα­το­ρι­κής πάλης εντά­χθη­κε στη Δη­µο­κρα­τι­κή Άµυνα και από το 1970 στο ΠΑΚ. Σε αντί­θε­ση µε τους συ­νο­δοι­πό­ρους του, ο ίδιος υπο­βα­θµί­ζει σε πολλά αυ­το­βιο­γρα­φι­κά κεί­µε­να τις «εµπει­ρί­ες» αυτής της πε­ριό­δου της πο­λι­τι­κής ζωής του.

Από το 1974 συ­µµε­τέ­χει στον ηγε­τι­κό πυ­ρή­να του ΠΑΣΟΚ. Η προ­σπά­θεια του Αντρέα Πα­παν­δρέ­ου να στη­ρί­ξει την ανά­πτυ­ξη του κό­µµα­τός του στην εν­σω­µά­τω­ση του ερ­γα­τι­κού ρι­ζο­σπα­στι­σµού της Με­τα­πο­λί­τευ­σης τον οδη­γεί σε πο­λι­τι­κή δυ­σφο­ρία. Προ­τεί­νει την τα­κτι­κή της πιο συ­στη­µι­κής «αντι­πο­λί­τευ­σης» απέ­να­ντι στις κυ­βερ­νή­σεις Κα­ρα­µαν­λή, δια­φω­νεί µε το σύν­θη­µα «Όχι στην ΕΟΚ των µο­νο­πω­λί­ων» και αντι­προ­τεί­νει το «Ναι στην Ευ­ρώ­πη των λαών». Ανα­γνω­ρί­ζε­ται ως δεξιά πτέ­ρυ­γα και τί­θε­ται εκτός του ηγε­τι­κού κύ­κλου (1979) και εκτός των ψη­φο­δελ­τί­ων στην κο­ρυ­φαία εκλο­γι­κή µάχη του ΠΑΣΟΚ (1981). Πρέ­πει να του ανα­γνω­ρι­στεί µια διο­ρα­τι­κό­τη­τα, γιατί σε επο­χές που η ΠΑΣΠ δια­δή­λω­νε έξω από την Χα­ρι­λά­ου Τρι­κού­πη µε σύν­θη­µα «σο­σιαλ­δη­µο­κρα­τία – πρά­κτο­ρες της CIA», ο Ση­µί­της ήταν από τους πρώ­τους που έβλε­παν κα­θα­ρά τις προ­ο­πτι­κές του ΠΑΣΟΚ µέσα στον «κύκλο» της ευ­ρω­παϊ­κής σο­σιαλ­δη­µο­κρα­τί­ας.

Μετά το 1981, ο Πα­παν­δρέ­ου τον αξιο­ποί­η­σε στο υπουρ­γείο Γε­ωρ­γί­ας και µετά το 1985 στο υπουρ­γείο Εθνι­κής Οι­κο­νο­µί­ας. Ήταν η «στι­γµή» που «τε­λειώ­νουν τα ψέ­µα­τα» για τον Α. Πα­παν­δρέ­ου: Προ­σα­να­το­λι­σµέ­νος πλέον στην έντα­ξη στην προ­ο­πτι­κή της Ευ­ρω­ζώ­νης (που τότε έµοια­ζε να έρ­χε­ται γύρω στο 1992) στρέ­φε­ται στην προ­ε­τοι­µα­στι­κή επί­θε­ση λι­τό­τη­τας και στην πρώτη ει­σα­γω­γή των νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρων αντι­µε­ταρ­ρυ­θµί­σε­ων. Το δια­βό­η­το Στα­θε­ρο­ποι­η­τι­κό Πρό­γρα­µµα γρά­φε­ται από τον Ση­µί­τη και τους τρα­πε­ζί­τες, αλλά προ­κα­λεί µια διετή µε­τω­πι­κή σύ­γκρου­ση µε το ερ­γα­τι­κό κί­νη­µα και τη συν­δι­κα­λι­στι­κή βάση του ΠΑΣΟΚ. Το 1987 το Στα­θε­ρο­ποι­η­τι­κό Πρό­γρα­µµα κα­ταρ­ρέ­ει, ο Πα­παν­δρέ­ου υπο­χω­ρεί, αλλά ο Κ. Ση­µί­της επι­µέ­νει και τί­θε­ται εκτός του κυ­βερ­νη­τι­κού κύ­κλου. Σε αυτήν τη µάχη κα­τα­γρά­φει µε κα­θα­ρό­τη­τα την προ­θυ­µία του να συ­γκρου­στεί µε την κοι­νω­νι­κή βάση την οποία υπο­τί­θε­ται ότι υπη­ρε­τού­σε και την πε­ρι­φρό­νη­σή του προς το ορ­γα­νω­µέ­νο συν­δι­κα­λι­στι­κό κί­νη­µα, ακόµα και τα ερ­γα­τι­κά στε­λέ­χη του κό­µµα­τός του.

Η βαθιά µε­τάλ­λα­ξη του ΠΑΣΟΚ µέσα από τα κυ­βερ­νη­τι­κά πε­πρα­γµέ­να του, τα σκάν­δα­λα της δια­φθο­ράς, τις πο­λι­τι­κές µε­τα­το­πί­σεις σε όλα τα κρί­σι­µα θέ­µα­τα κ.ά. δια­µορ­φώ­νει τις συν­θή­κες νίκης της δε­ξιάς πτέ­ρυ­γάς του µετά το θά­να­το του Αντρέα Πα­παν­δρέ­ου. Ο Κ. Ση­µί­της κερ­δί­ζει την πλειο­ψη­φία της Κοι­νο­βου­λευ­τι­κής Οµά­δας του ΠΑΣΟΚ και γί­νε­ται πρω­θυ­πουρ­γός (1996) και στη συ­νέ­χεια κερ­δί­ζει την πλειο­ψη­φία στο 4ο συ­νέ­δριο του ΠΑΣΟΚ όπου και γί­νε­ται πρό­ε­δρος του κό­µµα­τος. Αυτή η εύ­κο­λη επι­κρά­τη­ση του Ση­µί­τη δεν µπο­ρεί να ερµη­νευ­τεί αν δεν συ­νυ­πο­λο­γί­σει κα­νείς και τον εκ­φυ­λι­σµό της λε­γό­µε­νης «αρι­στε­ρής» πτέ­ρυ­γας που πα­ρου­σί­α­σε ως αντί­πα­λο του Ση­µί­τη τον Άκη Τζο­χα­τζό­που­λο. Ο ίδιος ο Ση­µί­της γρά­φει ότι οι ιδέες και η πο­λι­τι­κή του είχαν επι­κρα­τή­σει από νω­ρί­τε­ρα, σε κάθε πε­ρί­πτω­ση από το 1993, για να συ­νε­χι­στούν «µε µε­γα­λύ­τε­ρη ορµή» µετά τη νίκη του στα 1996.

Κυ­βέρ­νη­σε µε πρό­γρα­µµα και πλαί­σιο τον αστι­κό «εκ­συγ­χρο­νι­σµό». Στη θέση των «µε­γά­λων ιδεών» του 1960 και του ’70 (σο­σια­λι­σµός, ανε­ξαρ­τη­σί­ας, κοι­νω­νι­κή δι­καιο­σύ­νη) µπήκε η διεκ­δί­κη­ση της «ανά­πτυ­ξης», η συ­νει­δη­τή υπο­στή­ρι­ξη της ενί­σχυ­σης των µε­γά­λων Οµί­λων («εθνι­κοί πρω­τα­θλη­τές») µαζί µε την ψευδή υπό­σχε­ση ότι ο πλού­τος που συσ­σώ­ρευαν θα δια­χε­ό­ταν (κάπως, κά­πο­τε…) σε όλη την κοι­νω­νία. Με αυτή την έν­νοια, ο Κυ­ριά­κος Μη­τσο­τά­κης είναι «νό­µι­µος» όταν αι­σθά­νε­ται ως ο αυ­θε­ντι­κός κλη­ρο­νό­µος του Κ. Ση­µί­τη.

Κο­ρω­νί­δα αυτής της πο­λι­τι­κής ήταν η έντα­ξη στο ευρώ. Ο Ση­µί­της, πα­ρου­σιά­ζο­ντας το κοινό νό­µι­σµα µαζί µε τον Πα­πα­δή­µο, υπο­γρά­µµι­σε πε­ρή­φα­να ότι η έντα­ξη στην Ευ­ρω­ζώ­νη απο­τε­λού­σε «εγ­γύ­η­ση» για τη στα­θε­ρό­τη­τα της οι­κο­νο­µί­ας της χώρας, αλλά και την ευ­η­µε­ρία των κα­τοί­κων της. Και αυτά λέ­χθη­καν λίγα µόλις χρό­νια πριν το ξέ­σπα­σµα της κρί­σης του 2008 και το πρώτο µνη­µό­νιο.

Στη ρη­το­ρι­κή του Ση­µί­τη εξα­ε­ρώ­θη­κε κάθε ανα­φο­ρά στους ερ­γα­ζό­µε­νους ή έστω στους «µη-προ­νο­µιού­χους» της πα­σο­κι­κής δια­λέ­κτου. Αυτά αντι­κα­τα­στά­θη­καν από τον πα­γε­ρό όρο «απα­σχο­λή­σι­µοι». Στη θέση της αντι-ιµπε­ρια­λι­στι­κής δη­µα­γω­γί­ας του Αντρέα Πα­παν­δρέ­ου, µπήκε ο αστι­κός κο­σµο­πο­λι­τι­σµός που στον πα­ρα­δο­σια­κό ελ­λη­νο­τουρ­κι­κό αντα­γω­νι­σµό επι­δί­ω­κε τις «επι­τυ­χί­ες» µέσα από την οι­κο­νο­µι­κή υπε­ρο­χή και κυ­ρί­ως τις πιο προ­ω­θη­µέ­νες σχέ­σεις µε τις ευ­ρω­α­τλα­ντι­κές ηγε­σί­ες.

Όλα αυτά συ­µβά­δι­ζαν µε το άνοι­γµα του δρό­µου για τις ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις, την ει­σα­γω­γή της ελα­στι­κό­τη­τας στις ερ­γα­σια­κές σχέ­σεις, τις δια­βό­η­τες «ενερ­γη­τι­κές πο­λι­τι­κές απα­σχό­λη­σης» που διά­βρω­σαν την προ­στα­σία απέ­να­ντι στις απο­λύ­σεις και τη συρ­ρί­κνω­ση των προ­στα­σιών στους ανέρ­γους, τα Το­πι­κά Σύ­µφω­να Απα­σχό­λη­σης που έκα­ναν το ερ­γα­τι­κό δί­καιο διά­τρη­το κ.ο.κ. Σε όλα αυτά υπήρ­ξαν ση­µα­ντι­κές ερ­γα­τι­κές αντι­στά­σεις, που συχνά πε­ρι­λά­µβα­ναν την βάση της ΠΑΣΚΕ. Το 2001, µε υπουρ­γό Ερ­γα­σί­ας τον Τ. Γιαν­νί­τση, η κυ­βέρ­νη­ση Ση­µί­τη επι­χεί­ρη­σε µια «προ­δρο­µι­κή» ακραία αντι­δρα­στι­κή αντι­µε­ταρ­ρύ­θµι­ση του ασφα­λι­στι­κού. Αντι­µε­τώ­πι­σε µια θη­ριώ­δη γε­νι­κή απερ­γία και µε­γά­λα ερ­γα­τι­κά συλ­λα­λη­τή­ρια σε όλες τις πό­λεις της χώρας. Υπο­χρε­ώ­θη­κε να υπο­χω­ρή­σει άτα­κτα. Ήταν µια ση­µα­ντι­κή ήττα που απο­δυ­νά­µω­σε καί­ρια την κυ­βέρ­νη­ση και δη­µιούρ­γη­σε τις συν­θή­κες για την ήττα από τη ΝΔ του Κα­ρα­µαν­λή στα 2004.

Λίγο πριν πέσει, ο Ση­µί­της «πα­ρα­χώ­ρη­σε» το κόµµα του στον Γ.Α. Πα­παν­δρέ­ου. Όµως το ΠΑΣΟΚ ήταν πλέον ένα πολύ πιο αδύ­να­µο κόµµα. Μπρο­στά στο ξέ­σπα­σµα της κρί­σης ο ΓΑΠ έτρε­ξε στο Κα­στε­λό­ρι­ζο για να εξαγ­γεί­λει την υπο­τα­γή του στους δα­νει­στές. Όταν αρ­γό­τε­ρα προ­σπά­θη­σε να ανα­δι­πλω­θεί, η ισχυ­ρή ση­µι­τι­κή πτέ­ρυ­γα µέσα στο ΠΑΣΟΚ τον κα­ρα­τό­µη­σε εύ­κο­λα και, δια του Βε­νι­ζέ­λου, έδωσε την κυ­βερ­νη­τι­κή εξου­σία στον Πα­πα­δή­µο. Ήταν ένα τέλος επο­χής.

Ο Κ. Ση­µί­της στην Ελ­λά­δα, όπως το Τ. Μπλερ στη Βρε­τα­νία και ο Γκ. Σρέ­ντερ στη Γε­ρµα­νία, είναι οι πο­λι­τι­κοί-σύ­µβο­λα της πλή­ρους ευ­θυ­γρά­µµι­σης των σο­σιαλ­δη­µο­κρα­τι­κών κο­µµά­των µε τις επι­τα­γές των κυ­ρί­αρ­χων τά­ξε­ων και των ιµπε­ρια­λι­στι­κών «θε­σµών». Σύ­µβο­λα του σύγ­χρο­νου εκ­φυ­λι­σµού της σο­σιαλ­δη­µο­κρα­τί­ας σε αυτό που διε­θνώς ονο­µά­στη­κε σο­σιαλ­φι­λε­λευ­θε­ρι­σµός. Με το θά­να­το του Κ. Ση­µί­τη πε­ρίσ­σε­ψε η «συ­γκί­νη­ση» και οι εγκω­µια­στι­κές ανα­φο­ρές µέσα στους κόλ­πους της προ­νο­µιού­χας κοι­νω­νι­κής µειο­ψη­φί­ας. Στους τό­πους δου­λειάς, στις ερ­γα­το­γει­το­νιές, στα συν­δι­κά­τα, η πλή­ρης αδια­φο­ρία ήταν απο­λύ­τως δι­καιο­λο­γη­µέ­νη.

https://rproject.gr/article/kostas-siuitis-o-ekfylisuos-tis-sosialdiuokratias-sto-sosialfileleytherisuo