Ο τίτλος είναι πρόδηλα σκωπτικός, κι ίσως –σε πρώτο χρόνο– να συγκινήσει κυρίως όσες και όσους βλέπουν την ομάδα τους να χάνει ώς και τα τελευταία λεπτά του αγώνα. Εξίσου πρόδηλα όμως συμπυκνώνει και το βασικό πόρισμα της διαλεκτικής: του γεγονότος ότι μέσα στην αέναη κίνησή της, η πραγματικότητα παράγει τις «αρνήσεις» της, τους παράγοντες εκείνους που τη μεταβάλλουν και τη μετασχηματίζουν – τους «νεκροθάφτες» της, ως είναι γνωστό. Είναι μια συνθήκη που τη βιώνουμε καθημερινά, ασχέτως του αν καταφέρνουμε να τη συνειδητοποιήσουμε μέσα στον ορυμαγδό της συστημικής –και αδυσώπητα συστηματικής– προπαγάνδας.
Η δική μας ομάδα, η ομάδα των εργαζόμενων και των λαϊκών στρωμάτων, η ομάδα της όλης κοινωνίας –πλην μιας μικρής και αδίστακτης μειοψηφίας– βιώνει αλλεπάλληλες ήττες: την εξακολουθητική ανασφάλεια, την κατάρρευση του βιοτικού της επιπέδου και των προσδοκιών – έναν τοίχο ζόφου που πλαισιώνεται από τη βία του κυρίαρχου λόγου, τα ισχνά ψευδο-επιδόματα του εξανδραποδισμού αλλά και την εκπομπή ανοησίας (στόχος είναι το μυαλό!). Εχει λοιπόν σημασία να πει κανείς ότι «κι όμως, αλλάζει»! Είναι στα πράγματα να αλλάξει, ας το έχουμε υπόψη μας.
Σεραφείμ Ι. Σεφεριάδης*
Δεν είναι βέβαια δυνατόν να αναδειχτούν εδώ όλες οι διαστάσεις αυτής της πυκνής διαδικασίας, έτσι επιλέγω να σταθώ σε τρεις: μία οικονομική (που άπτεται της διαδρομής του συστήματος, της ώς πρότινος «παγκοσμιοποίησης»), μία γεωπολιτική (που αναφέρεται στα παγκόσμια ισοζύγια ισχύος) και μία που μας αφορά άμεσα – όλες και όλους τους απλούς ανθρώπους του μόχθου, ως συνάρτηση των τρόπων που ερμηνεύουμε τις εξελίξεις και ανάλογα πορευόμαστε.
Τι ήταν λοιπόν και πώς προέκυψε η παγκοσμιοποίηση; Ηταν –πριν και πάνω απ’ όλα– μια προσπάθεια των ισχυρών κεφαλαιούχων της Δύσης να διατηρήσουν και να αυξήσουν τις κερδοφορίες τους παρακάμπτοντας είτε το μεταπολεμικό κράτος πρόνοιας (εκεί και όπου είχε προκύψει μέσα από τις διεκδικητικές δράσεις των εργαζομένων – Ευρώπη) είτε την άτυπη ισχύ της εργασίας (απόρροια ηγεμονικής θέσης στην παγκόσμια αγορά – ΗΠΑ). Εφυγαν λοιπόν μαζικά τα κεφάλαια από τις μητροπόλεις του καπιταλισμού και μετανάστευσαν προς Ανατολάς προς άγραν φτηνής εργατικής δύναμης. Ως αποτέλεσμα, όμως, ενισχύθηκαν οι οικονομίες που σήμερα εκλαμβάνονται ως αντίπαλες – η Κίνα, η Ινδία, οι εν γένει BRICS. Για ένα διάστημα η απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου έδινε την αίσθηση της ευμάρειας (στην πλάτη βέβαια των πληβείων του Νότου), όμως ήρθε τώρα η ώρα του λογαριασμού: η φανερή κατάρρευση του ηγεμονικού ρόλου της Δύσης που, μαζί με τη λογική των εμπορικών πολέμων που προκαλεί, κυοφορεί νέα ύφεση, νέα φτωχοποίηση, νέες βαθύτερες κρίσεις. Οι παρορμήσεις των κυρίαρχων καπιταλιστών –ας πούμε του Α– οδήγησαν ευθέως στην ενίσχυση του -Α.
Παρεμφερής είναι η εικόνα και στο αλληλένδετο γεωστρατηγικό πεδίο, με εξέχον παράδειγμα το ουκρανικό φιάσκο: εκεί όπου, εν μιά νυκτί, θυσιάστηκαν τόσο οι αναπτυξιακοί πόροι όσο και η –πάντοτε ισχνή– πολιτική ανεξαρτησία και η αξιοπρέπεια της Ευρώπης· και επ’ αυτού αρκεί να δει κανείς την ηχηρή κατάρρευση του γαλλογερμανικού άξονα (που είχε βέβαια προετοιμαστεί από την αποδοχή της δομικά διαρκούς λιτότητας τόσων και τόσων χρόνων). Η εξέλιξη πήρε δραματικές διαστάσεις στην περίπτωση της εξακολουθητικής γενοκτονίας των Παλαιστινίων στη Γάζα (αλλά και στη Δυτική Οχθη) και δεν αποκλείεται να εκλάβει και νέες, εξίσου απεχθείς όψεις στο άμεσο μέλλον στο φόντο της συριακής εξαΰλωσης. Ομως προς τι; Εχει άραγε επέλθει μια ισορροπία που ευνοεί τα συμφέροντα των ισχυρών όπως οι ίδιοι διατείνονται – ή μήπως πρόκειται για σπασμωδικές αντιδράσεις που, ενσπείροντας τη δομική ανασφάλεια, κυοφορούν απρόβλεπτες σεισμικές αναταράξεις; Εχουμε και πάλι ένα φθίνον Α που, στην άπελπι προσπάθειά του να διατηρήσει την ηγεμονία του, εκβάλλει στην άρνησή του, στο ακριβώς -Α.
Ολα αυτά όμως μπορεί και να φαντάζουν –ενώ δεν είναι– μακρινά. Το ερώτημα είναι πώς μας αφορούν και πώς παρεμβαίνουμε – και οι συναφείς παράγοντες είναι, και πάλι, τεκμήριο της διαλεκτικής που, θέλουμε δε θέλουμε, διέπει τον βίο μας. Ολο αυτό το δράμα της έκρηξης των ανισοτήτων, των πολέμων, της κλιματικής καταστροφής έχει να κάνει με την ανεξέλεγκτη ισχύ μιας ισχνής μειοψηφίας με άφθονους πόρους και διεθνή δικτύωση (εκείνοι ξεπέρασαν προ πολλού το «εθνικό» αφήγημα, είναι καιρός να το ξεπεράσουμε κι εμείς), που για να αναπαραχθεί επιδιώκει τη διαρκή συρρίκνωση των δικαιωμάτων της εργασίας, αυτό που ξεδιάντροπα αποκαλείται «επιχειρηματικό κλίμα». Με συνέργεια της κατ’ όνομα Αριστεράς, το έχουν σε μεγάλο βαθμό πετύχει. Ομως, και πάλι, ας μην κοιμούνται ήσυχοι – διότι γυρίζει… Πρόκειται για διαδικασία που εξυφαίνεται rebus ipsis – εκ των πραγμάτων, όμως η μετατροπή του δικού τους καταστρεπτικού κόσμου στο απελευθερωτικό αντίθετό του προϋποθέτει τις δικές μας εδώ και τώρα δράσεις. Δέκα χρόνια μετά από εκείνη τη μεγαλειώδη κινηματική νίκη που προδόθηκε πολιτικά, ας το θυμόμαστε…
* Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Life Member στο Πανεπιστήμιο του Cambridge (CLH) και διευθυντής του Εργαστηρίου Συγκρουσιακής Πολιτικής (https://lcp.panteion.gr/), μέλος της Π.Γ. της Ενωτικής Πρωτοβουλίας ΜέΡΑ25
https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/460592_ki-omos-gyrizei
Σχόλια (0)