Οι αναπτυγμένες δυτικές κοινωνίες, για μερικές δεκαετίες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είχαν «καλομάθει» σε μια κατάσταση διαρκούς ειρήνης στο εσωτερικό τους – παρ’ ότι στον Τρίτο Κόσμο οι πόλεμοι και οι σφαγές ποτέ δεν σταμάτησαν και παρ’ ότι και η ίδια αυτή ειρήνη των αναπτυγμένων χωρών, μέχρι τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης και το τέλος του διπολισμού, στηριζόταν σε μεγάλο βαθμό στην ισορροπία του τρόμου των πυρηνικών εξοπλισμών. Σημασία έχει ότι κάμποσες γενιές πολιτών των δυτικών κοινωνιών έχουν μεγαλώσει με τη σχετική αίσθηση ασφάλειας πως είναι δύσκολο να φανταστούν τη χώρα τους να μετατρέπεται σε πεδίο πολέμου. Η πρόσφατη στροφή των θεσμών της Ε.Ε. προς τη «στρατιωτικοποίηση» της οικονομίας διά μέσου της ανάλογης ανακατανομής των πόρων με γνώμονα την προτεραιότητα στη «στρατιωτική ασφάλεια» (βλ. σχετικά άρθρα «Εφ.Συν.», 27-28.9.2025), πέρα από τις αντικειμενικά τρομακτικές της διαστάσεις, προξενεί και μια ανοίκεια αίσθηση, που οφείλεται σε αυτήν την «καλομαθησιά» των δικών μας γενιών.
Κύρκος Δοξιάδης
Μιλάω για «καλομαθησιά» διότι ο κανόνας στην ιστορία των κοινωνιών είναι ο πόλεμος, όχι η ειρήνη. Και τούτο, όχι επειδή η ανθρωπότητα είναι «εκ φύσεως» πολεμοχαρής, αλλά, για να θυμηθούμε το ιδρυτικό μανιφέστο του μαρξισμού, επειδή η ιστορία των κοινωνιών είναι η ιστορία των ταξικών αγώνων. Δεν υπάρχουν ταξικοί αγώνες χωρίς ένοπλη βία σε μαζική κλίμακα – χωρίς δηλαδή πόλεμο σε κάποια από τις μορφές του. Ο πόλεμος ήταν πάντοτε πρωτοβουλία και προνόμιο των ισχυρών. Οι δούλοι στην αρχαιότητα ήταν οι ηττημένοι των πολέμων που είχαν προηγηθεί, οι δουλοπάροικοι στον Μεσαίωνα ζούσαν και δούλευαν τη γη με τον φόβο της ρομφαίας του φεουδάρχη και των ιπποτών του, οι αποικιοκρατούμενοι λαοί καταστρέφονταν από τη λεηλασία των αποικιοκρατών και στην καπιταλιστική νεωτερικότητα οι εργαζόμενοι εξαναγκάζονται στην αποδοχή της εκμετάλλευσής τους από τη νόμιμη βία του κράτους που επιβάλλει την ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής.
Δεν θα μπορούσε να ισχύει κάτι διαφορετικό. Δεν είναι κορόιδα οι κατώτερες τάξεις για να αποδέχονται την καταφανή εις βάρος τους ανισότητα χωρίς τη μαζική βία που τη στηρίζει. Οι ταξικοί αγώνες είναι πρώτα και κύρια ένας διαρκής πόλεμος που κηρύσσουν οι ισχυροί εναντίον των λιγότερο ισχυρών για να εγκαθιδρύουν αλλά και για να διαιωνίζουν την κυριαρχία τους επ’ αυτών. Απλώς, για λίγες δεκαετίες μετά τους δύο πιο καταστροφικούς πολέμους στην ιστορία, όπου η κλίμακα της καταστροφής είχε πλέον «ξεφύγει» απειλώντας και τις ίδιες τις κυρίαρχες τάξεις, οι τελευταίες έκριναν πως στο εσωτερικό των χωρών τους επιβάλλεται η επίτευξη συνθηκών ειρήνης – ας πούμε μια κατάσταση «εκεχειρίας» με τις κυριαρχούμενες τάξεις: εξ ου και το κοινωνικό κράτος και οι ενισχυμένοι κοινοβουλευτικοί θεσμοί.
Τώρα, όμως, που ο καπιταλισμός δεν κινδυνεύει από κάποιο -εξωτερικό ή εσωτερικό- αντίπαλο δέος, δηλαδή από κάποια ισχυρή αντικαπιταλιστική δύναμη, οι ισχυροί στις δυτικοευρωπαϊκές χώρες αποφάσισαν ότι «τους παίρνει» να επαναφέρουν την κανονική εμπόλεμη κατάσταση. Με το πρόσχημα της απειλής από τη Ρωσία, αναπροσανατολίζουν τις ευρωπαϊκές κοινωνίες προς τον πόλεμο, εκκινώντας από την οικονομία – που σημαίνει (ακόμα) λιγότερο κοινωνικό κράτος, περισσότερες αμυντικές δαπάνες. Στο ιδεολογικο-πολιτικό επίπεδο, η «στρατιωτικοποίηση» των κοινωνιών προφανώς θα επιτείνει και τη φασιστικοποίησή τους.
Σύμφωνα και με όσα είπαμε πιο πάνω, οι πολεμικές καταστάσεις αναπτύσσονται πρώτα και κύρια εις βάρος των κυριαρχούμενων τάξεων – είτε αφορούν πολέμους μεταξύ διαφορετικών κρατών, είτε έχουν να κάνουν με πολεμικές συνθήκες στο εσωτερικό των χωρών. Για την (όποια) εναπομείνασα σύγχρονη Αριστερά, καθίσταται εκ νέου επίκαιρο εκείνο που είχε πει ο Μαρξ το 1871: «Οφείλουμε να δηλώσουμε στις κυβερνήσεις: Ξέρουμε ότι είστε ένοπλη δύναμη, στραμμένη κατά του προλεταριάτου…». Πράγμα το οποίο σημαίνει πως η Αριστερά, αν θέλει να ξαναγίνει υπολογίσιμη πολιτική δύναμη, πρέπει να αντιμετωπίσει τις καθεστωτικές πολιτικές δυνάμεις με τους δικούς τους όρους: πολεμικά. Και δεν αναφέρομαι προφανώς σε ένοπλο αγώνα. Αλλά σε ό,τι έχει απομείνει από τους δημοκρατικούς θεσμούς.
Τηρουμένων των αναλογιών, η κατάσταση της σημερινής Ευρώπης θυμίζει εκείνην πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με τις διαρκώς αυξανόμενες ενδείξεις των επιθετικών διαθέσεων της ναζιστικής Γερμανίας. Το σύγχρονο αντίστοιχο των τελευταίων δεν είναι ο Πούτιν, αλλά οι μιλιταριστικές προθέσεις των κρατών της Ε.Ε. Ως προς τη στάση της Αριστεράς, όσοι τη θέλουν να μετακινηθεί προς το «Κέντρο» ή έστω προς την «Κεντροαριστερά», πιστεύω πως είναι το ακριβές αντίστοιχο του τότε πρωθυπουργού της Βρετανίας Νέβιλ Τσάμπερλεν, που υποστήριζε την «πολιτική του κατευνασμού» απέναντι στους ναζί.
Ομότιμος καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
https://www.efsyn.gr/stiles/apopseis/486284_o-syghronos-taxikos-polemos
Σχόλια (0)