Στις 30 Μαρτίου 1946, την παραμονή των βουλευτικών εκλογών από τις οποίες η ζαχαριαδική ηγεσία του ΚΚΕ είχε αποφασίσει να απόσχει, ένα ένοπλο τμήμα ανταρτών του ΚΚΕ επιτέθηκε στο Σταθμό Χωροφυλακής στο Λιτόχωρο Κατερίνης. Η επίθεση στο Λιτόχωρο ήταν, συνεπώς, η έμπρακτη δήλωση εκ μέρους της ζαχαριαδικής ηγεσίας του ΚΚΕ ότι η σύγκρουση στην Ελλάδα θα επιλυόταν τελικά με την προσφυγή στη βία των όπλων και όχι με την αριθμητική των ψήφων (όπως είχε κατ’ επανάληψη συμφωνηθεί προηγουμένως).
Εβδομήντα τρία χρόνια μετά, στις 14 Μαρτίου 2019, την παραμονή της διεξαγωγής του τριήμερου 37ου εκλογοαπολογιστικού συνεδρίου της ΓΣΕΕ στην Καλαμάτα, ένα καταδρομικό απόσπασμα του ΚΚΕ εισέβαλε βίαια στο χώρο της τελετής έναρξης της διεξαγωγής του συνεδρίου και την επομένη στο χώρο διεξαγωγής του και ματαίωσε βίαια την πραγματοποίησή του. Η εισβολή στην Καλαμάτα, που μετά επαναλήφθηκε και στη Ρόδο όπου είχε μεταφερθεί η διεξαγωγή του συνεδρίου της ΓΣΕΕ, ήταν η έμπρακτη δήλωση εκ μέρους, τουλάχιστον, της πλειοψηφίας της ηγεσίας ΚΚΕ ότι η σύγκρουση στα εργατικά συνδικάτα μεταξύ Κομμουνιστών και λοιπών υπολοίπων θα επιλυθεί με την προσφυγή στη βία και όχι με την αριθμητική των ψήφων.
Αφορμή για τη βίαια παρέμβαση του ΔΑΣ/ΠΑΜΕ/ΚΝΕ/ΚΚΕ την έδωσε η απόρριψη εκ μέρους της πλειοψηφίας της απερχόμενης Διοίκησης της ΓΣΕΕ του αιτήματός τους να αποκλειστούν από το συνέδριο πριν από την έναρξή του και εξωδιαδικαστικά ορισμένοι – τουλάχιστον 53- αντιπρόσωποι από τα Εργατικά Κέντρα και τις Ομοσπονδίες πλέον εκείνων της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδας (ΟΙΥΕ) που κατά τη γνώμη τους άλλοι τους είναι «εργοδότες» και άλλοι «νόθοι» ή «πλαστοί», δηλαδή παρατύπως ή παρανόμως εκλεγμένοι ή «εκλεγμένοι» από σωματεία σφραγίδες.
Ο νέος εμφύλιος πόλεμος που εξαπέλυσε το ΚΚΕ είναι, ωστόσο, δραματικά διαφορετικός από αυτόν που είχε εξαπολύσει πριν από 73 χρόνια. Ο παλιός εμφύλιος πόλεμός του είχε μια διακριτή χαρακτηριστική εργατο-αγροτική ταξική πτυχή ενάντια στο καθεστώς της αστικής τάξης. Ο νέος εμφύλιος πόλεμός που κήρυξε εδώ και μερικούς μήνες με τη βίαιη διάλυση του 38ου συνεδρίου της ΟΙΥΕ το Φεβρουάριο 2019 είναι ενδο-ταξικός, αποκλειστικά ενδο-εργατικός, υπό το καθεστώς της αστικής τάξης.
Η δεύτερη δραματική διαφορά ανάμεσα στο τότε και στο τώρα είναι ότι τότε το ΚΚΕ είχε ως αντίπαλό του το αστικό κράτος. Τώρα, το αστικό κράτος συνέπραξε σιωπηρά δια της παραλείψεως στην επίθεση του ΚΚΕ ενάντια στα εργατικά συνδικάτα.
Είναι προφανές ότι χωρίς την ανοχή του Υπουργείου Εργασίας και του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη (αλλά όχι των συνδικαλισμένων μισθωτών), η βίαιη καταδρομή του ΚΚΕ τόσο στην Καλαμάτα όσο και στη Ρόδο δεν θα είχαν ποτέ αποτολμηθεί.
Φαίνεται ότι τα κοινά αντεργατικά γονίδια του ιστορικού σταλινισμού που έχουν κληρονομήσει το μεν ΚΚΕ διά διαθήκης, ο δε ΣΥΡΙΖΑ/ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ/ΚΚΕ Εσωτερικού εξ αδιαθέτου, είναι ισχυρότερα από τις εντωμεταξύ επισυμβείσες αποκλίνουσες μεταλλάξεις τους.
Εν ολίγοις, η ιστορική κατάπτωση του ΚΚΕ από μια σχετικά προοδευτική πολιτική και κοινωνική δύναμη σε αντιδραστικό παράγοντα της κοινωνικής ανέλιξης είναι προφανής.
Πως, λοιπόν, διαχρονικά το ΚΚΕ κατέπεσε βαθμιαία από την «πρόοδο» στην «αντίδραση»;
Οι λίγες σκέψεις που ακολουθούν αποπειρώνται να δώσουν μια πρώτη απάντηση στο ερώτημα αυτό εντός του ιστορικού πλαισίου αναφοράς των σημαντικών γεγονότων αρχίζοντας από την αρχή των πραγμάτων, τη σύσταση του ΚΚΕ. Ειδικότερα, ωστόσο, επικεντρώνονται στα συμβάντα της μεταπολιτευτικής περιόδου 1974-2019.
1. ΓΣΕΕ – ΣΕΚΕ – ΚΚΕ
Το ιδρυτικό συνέδριο της ΓΣΕΕ διεξήχθη στις 21-28 Οκτωβρίου 1918 στην Αθήνα και τον Πειραιά από εκπροσώπους 214 εργατικών σωματείων που –κατά δήλωσή τους- αριθμούσαν περίπου 65.000 μέλη.
Χάριν της σχετικοποίησης της ταξικής αντιπροσωπευτικότητας του ιδρυτικού συνεδρίου της ΓΣΕΕ υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με την Απογραφή του 1920, ο εργατικός πληθυσμός της Ελλάδας ανερχόταν σε 109.777 εργάτες (75% άνδρες και 25% γυναίκες), 5.381 υπαλλήλους, 12.000 ναυτεργάτες και 10.000 εργαζόμενους στις συγκοινωνίες και τις μεταφορές. Συνολικά καταγράφθηκαν 280 εργατικά σωματεία. Σημειώνεται ότι στην περιοχή Αθήνας – Πειραιά, το 29% των εργατών ήταν αναλφάβητοι [Λιβιεράτος 1997:25-6].
Επομένως, στο ιδρυτικό συνέδριο της ΓΣΕΕ εκπροσωπήθηκε λίγο λιγότερο από το ήμισυ (47%) της (επίσημης) εργατικής τάξης στην Ελλάδα.
Στις 17 Νοεμβρίου (4 Νοεμβρίου) 1918, δηλαδή αμέσως μετά την ίδρυση της ΓΣΕΕ, οι σοσιαλιστές σύνεδροι στο ιδρυτικό συνέδριό της προχώρησαν στη συγκρότηση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας (ΣΕΚΕ) ως την πολιτική συνιστώσα της ΓΣΕΕ, δηλαδή οργανικά συνδεδεμένο μ’ αυτή. Το ΣΕΚΕ προσχώρησε στη Δεύτερη ή Σοσιαλιστική Διεθνή. Η ΓΣΕΕ διασπάστηκε στις 3 Μαΐου 1919.
Το ΣΕΚΕ, με απόφαση του 1ου Εθνικού Συμβουλίου του που πραγματοποιήθηκε στις 31 Μαΐου 1919, αποχώρησε από τη Σοσιαλιστική Διεθνή και προσχώρησε στην Τρίτη ή Κομμουνιστική Διεθνή.
Στις 18 Απριλίου 1920 το 2ο συνέδριο του ΣΕΚΕ τάσσεται υπέρ της «δικτατορίας του προλεταριάτου» και αποφασίζει την πρόσθεση σε παρένθεση του επιθέτου «Κομμουνιστικό» στο όνομα του κόμματος. Επίσης, αποφασίζει την έκδοση της Κομμουνιστικής Επιθεώρησης ως «μηνιαίου θεωρητικού οργάνου του ΣΕΚΕ(Κ)». Το πρώτο τεύχος της ΚΟΜΕΠ εκδόθηκε τον Ιανουάριο 1921.
Το 3ο έκτακτο συνέδριο του ΣΕΚΕ(Κ) πραγματοποιείται στις 26 Νοεμβρίου – 3 Δεκεμβρίου 1924 και επιβεβαιώνει την υποστήριξη της «δικτατορίας του προλεταριάτου» και αποφασίζει –στο πλαίσιο της «μπολσεβικοποίησής» του- τη μετονομασία του κόμματος σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (Ελληνικό Τμήμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς).
Το 1925 το ΚΚΕ αναγνωρίζει τα νέα δεδομένα που διαμορφώνονται στο χώρο του εργατικού συνδικαλισμού ύστερα από την παλιρροιακή είσοδο και εγκατάσταση στη χώρα 1,5 εκατομμυρίου περίπου ομογενών προσφύγων από τη Βεσσαραβία, Νότια Ουκρανία, Κριμαία, Νότια Ρωσία, Καύκασο, Υπερκαυκασία και Μικρά Ασία το 1918 – 1922. Αντιλαμβάνεται, επίσης, τον κίνδυνο της παγίωσης της απαγόρευσης της συμμετοχής των «αντεθνικών» στοιχείων, δηλαδή των κομμουνιστών και σοσιαλιστών στα εργατικά σωματεία. Με την επιστολή της τής 22ης Αυγούστου 1925 προς την 5η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη των Εργατικών Οργανώσεων η ηγεσία του ΚΚΕ ανακοινώνει την διακοπή της οργανικής σχέσης που μέχρι τότε είχε με τη ΓΣΕΕ. Αυτή η «διακοπή» πρακτικά σημαίνει τη συγκρότηση «συνδικαλιστικών παρατάξεων» που μπορεί να πρόσκεινται σε ένα πολιτικό κόμμα αλλά δεν ταυτίζονται μ’ αυτό καθότι περιλαμβάνουν και μέλη που δεν είναι μέλη του πολιτικού κόμματος αναφοράς.
Από το 1925 και μετά, «πολιτικό κόμμα» και «κοινωνική τάξη» συνιστούν στην Ελλάδα δυο διακριτές κατηγορίες ενώ η «συνδικαλιστική παράταξη» που προστέθηκε ως το ενδιάμεσο του διαχωρισμού τους συνιστά και τον κοινό τόπο τους (με την όποια εκάστοτε χαρακτηριστική έμφαση προς τη μια ή την άλλη πλευρά).
Δύο συμπεράσματα:
1) οι γεννήτορες του ΚΚΕ είναι από τη μια η ΓΣΕΕ, δηλαδή το εγχώριο συνδικαλιστικό κίνημα, και από την άλλη η Τρίτη ή Κομμουνιστική Διεθνής, δηλαδή πρακτικά η ΕΣΣΔ.
2) Το ΚΚΕ συστάθηκε ως αμιγώς εργατικό κόμμα από τους σοσιαλιστές και επακολούθως κομμουνιστές συνδικαλιστές.
2. Η σταλινοποίηση του ΚΚΕ
Στο πλαίσιο της διφυούς καταγωγής του ΚΚΕ ως σταλινοποίησή του νοείται η γονιδιακή υπερίσχυση της (εξωτερικής) συμβολής της Τρίτης Διεθνούς / Μόσχας στην οργάνωση, πολιτική ανάλυση και δράση του κόμματος έναντι της (εσωτερικής) συμβολής της εγχώριας εργατικής τάξης.
Τα προσδιοριστικά πολιτικά στοιχεία του σταλινισμού είναι τέσσερα:
1) Άμεσος στόχος του κόμματος είναι η αστικοδημοκρατική ολοκλήρωση («Λαϊκή Δημοκρατία») και όχι ο προλεταριακός σοσιαλισμός. Αυτή είναι η περίφημη «Θεωρία των δύο σταδίων): πρώτα δημοκρατία – μετά σοσιαλισμός.
2) Το κόμμα είναι κοινοβουλευτικό.
3) Στο πλαίσιο του άμεσου στόχου του κόμματος και του κοινοβουλευτικού χαρακτήρα του είναι επιθυμητή η σύναψη συμμαχιών με μικροαστικές δημοκρατικές πολιτικές δυνάμεις που μάχονται τον ιμπεριαλισμό, την ξενόδουλη μεγάλη ολιγαρχία και το φασισμό. Αυτό είναι το περίφημο «Λαϊκό Μέτωπο».
4) Διεθνισμός, δηλαδή προτεραιοποίηση των συμφερόντων του διεθνούς προλεταριάτου, όπως αυτά συγκεκριμενοποιούνται από την Διεθνή, έναντι των συμφερόντων της εθνικής εργατικής τάξης. Ο κεντρικός άξονας του διεθνισμού είναι η άνευ όρων και προϋποθέσεων υπεράσπιση της ΕΣΣΔ έναντι των επιβουλών του ιμπεριαλισμού και της επικείμενης νέας ιμπεριαλιστικής στρατιωτικής εισβολής.
Η σταλινοποίηση άρχισε τυπικά με το 3ο Τακτικό Συνέδριο του ΚΚΕ το Μάρτιο 1927 και ολοκληρώθηκε με την 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ τον Ιανουάριο 1934 που κατηγορηματικά αποφάσισε ότι: «Η επικείμενη επανάσταση των αγροτών και εργατών στην Ελλάδα θα έχει αστικοδημοκρατικό χαρακτήρα με τάσεις γρήγορης μετατροπής της σε προλεταριακή σοσιαλιστική επανάσταση».
Εξυπακούεται ότι η σταλινοποίηση γίνεται με σφοδρές εσωκομματικές συγκρούσεις. Το 1934, ο Παντελής Πουλιόπουλος αντιπαρατίθεται εφ’ όλης της ύλης στη σταλινοποίηση με το μνημειώδες έργο του «Δημοκρατική ή Σοσιαλιστική Επανάσταση στην Ελλάδα;».
