Τα αποτελέσματα των προεδρικών εκλογών του 2022 στη Γαλλία με τη μέγιστη αποχή σχεδόν του 28,50 %, την αποδυνάμωση του Μακρόν, την ψευδεπίγραφη άνοδο της Λεπέν και την έλευση στο πολιτικό προσκήνιο της Γαλλίας ενός τρίτου πόλου αριστερού μετώπου με ισχυρή δυναμική σηματοδοτούν το τέλος μιας εποχής.
Ένα συγκεκριμένο πολιτικό καθεστώς φτάνει στο τέλος του. Ο Εμμανουέλ Μακρόν θα είναι ο επίλογος. Είναι το τέλος ενός καθεστώτος υπέρ του προέδρου με αποδυναμωμένες τις υπόλοιπες εξουσίες. Είναι μια νομικοπολιτική αλλά και μια συμβολική κρίση.
Το γαλλικό προεδρικό σύστημα της 5ης Δημοκρατίας –έμπνευσης στρατηγού Ντε Γκωλ– είχε σκοπό να επιβεβαιώσει εκ νέου την ανεξαρτησία και την κυριαρχία της Γαλλίας στον διπολικό κόσμο του Ψυχρού Πολέμου.
Σήμερα όμως η έννοια της κρατικής κυριαρχίας είναι σε παρακμή. Και αυτό είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο στο σταυροδρόμι πολλών ταυτόχρονων ανακατατάξεων :
Στην ιστορία του καπιταλισμού, με την χρηματιστικοποίηση και την παγκοσμιοποίηση των αγορών και τους νέους υπερεθνικούς παράγοντες που είναι οι πολυεθνικές.
Στη θεσμική ιστορία της Ευρώπης που, με την ευρωπαϊκή οικοδόμηση, συντελεί στην αποδόμηση των εθνών κρατών που τη συνθέτουν.
Στην ιστορία των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας με την εμφάνιση της GAFA (Google, Apple, Facebook, Amazon) και τη νέα αλγοριθμική διακυβέρνηση που επιβάλλεται στα κράτη και τους πολίτες.
και τέλος,
στη στρατηγική ιστορία της Ευρώπης με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την ενσωμάτωση της Γαλλίας στο δυτικό μπλοκ υπό την αιγίδα του ΝΑΤΟ.
Κάτω από το πρίσμα της σημερινής υπερκρίσης (οικονομική, κοινωνική, υγειονομική, στρατιωτική κ.λπ.), το Σύνταγμα της Πέμπτης Δημοκρατίας εμφανίζεται –και είναι ξεπερασμένο, από άλλη εποχή
Σήμερα η απομάγευση της προεδρικής λειτουργίας έχει φτάσει σε πρωτόγνωρα επίπεδα. Η εξουσία δεν ενσωματώνεται πλέον στη φιγούρα του μονάρχη που κατέχει «την τέχνη της διακυβέρνησης», αλλά σε αυτή του μάνατζερ που γνωρίζει εκ των έσω την «επιχειρηματική αλφα-βήτα». Περάσαμε από τον μονάρχη στον performer. Από τη λειτουργία στην προεδρική μυθοπλασία. Από το στρατηγικό κράτος στην ευέλικτη start-up.
Η πολιτική εξουσία στη Γαλλία φαίνεται προ πολλού ότι είναι ασταθής. Χωρίς τους γιγάντιους πυκνωτές που είναι οι θεσμοί, σκορπίζεται, ξεχύνεται στους δρόμους όπως έδειξε η κρίση των «κίτρινων γιλέκων». Αυτή είναι η χημεία της γαλλικής δημοκρατίας, με τα εύφλεκτα υλικά που προκαλούν τις ξαφνικές επαναστάσεις και τους «ψύκτες» – αποκαταστάσεις της που είναι οι συνταγματικοί θεσμοί οι νομιμοποιημένοι στις πλατειές λαϊκές μάζες. Τα καθεστώτα πέφτουν όταν δεν είναι πλέον σε θέση να διασφαλίσουν αυτή τη νόμιμη πεποίθηση.
Οι κρίσεις οδηγούν τις κοινωνίες σε διχασμούς. Όμως η κρίση μερικές φορές προσφέρει την ευκαιρία οι κοινωνίες να εμπλακούν σε άλλη λογική. Αυτό υπάρχει πιθανόν και τώρα: έναντι της αγοράς, ας ευνοηθεί η ικανοποίηση των πραγματικών αναγκών.
Και σε αυτή τη συνθήκη, το ενωτικό σχήμα της Αριστεράς η NUPES λειτουργεί σαν καταλύτης ανακατατάξεων και ιστορικών ανασχηματισμών
Κανείς δεν θα το πίστευε –έστω και λίγο πριν από τον δεύτερο γύρο των προεδρικών πως μπορούσε να συμβεί . Μέσα από τον γαλλικό τύπο βρίθουν οι φωνές ότι αυτό που το προοιώνιζε με σαφήνεια είναι η δυσαρέσκεια του κόσμου. Εκφράζει Αυτό το «δεν πάει άλλο πιά» των πλατιών λαϊκών μαζών.
Το τρίτο κόμμα των προεδρικών εκλογών παίρνει τα ηνία στον μελλοντικό ανασχηματισμό. Όλοι περιστρέφονται γύρο από αυτό.
Τα υπόλοιπα κόμματα προβαίνουν σε ανακατατάξεις (με πρώτον από όλα τον κυβερνητικό συνασπισμό) και οργανώνουν τις προεκλογικές τους εκστρατείες έχοντας ως στόχο τις εκλογικές εξαγγελίες της NUPES.
Ο ίδιος ο Μακρόν κάλεσε τους οργανωμένους του οπαδούς:
Αυτή θα είναι η πιο δύσκολη καμπάνια (…) Η χώρα μας είναι διχασμένη. «Έχουμε επωμισθεί ένα έργο σαφώς ευρωπαϊκό»,…. «το μόνο πραγματικό οικολογικό έργο», ενάντια στην απάρνηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από την ακροδεξιά και τις διάφορες εκτιμήσεις για την πυρηνική ενέργεια από τον αριστερό συνασπισμό της «αποανάπτυξης».
….Η υπεράσπιση της «ρεπουμπλικανικής αρμονίας» ανήκει μόνο στον κυβερνητικό συνασπισμό ενώ η ακροδεξιά πρεσβεύει για τη Γαλλία τον «αποκλεισμό», η άκρα αριστερά την επιστροφή στον «κοινοτισμό.»
….Υπάρχει μόνο ένα καθήκον και μία ευθύνη: να πάτε παντού να πείσετε και να κινητοποιηθείτε. Δεν υπάρχει έδαφος χαμένο, έδαφος κερδισμένο. »
Ηδη δημοσκόπηση[1] στις 12.05.2022 -ένα μήνα πριν την ημερομηνία του πρώτου γύρου των βουλευτικών εκλογών- δίνει στη NUPES το 28% των μελλοντικών ψηφοφόρων, στο Ensemble (Mαζί) του κεντροδεξιού προεδρικού Συνασπισμού το 27%, στην Εθνική Συσπείρωση της Λε Πεν το 22%, στους Ρεπουμπλικάνους το 11%, στην υπερ-ακροδεξιά Reconquête! (Επανάκτηση) 6.5% και στην Debout la France (Γαλλία ΄Ορθια)επίσης ακροδεξιό κόμμα το 2%.
Ενώ ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο του οικονομολόγου Thomas Piketty που διευκρινίζει -κατά τη γνώμη μου- και τον ρεφορμιστικό αλλά αγωνιστικό προσανατολισμό αυτής της αριστερής κίνησης αξίζει να παρατεθεί:
«Η συμφωνία που επιτεύχθηκε από τα αριστερά κόμματα σηματοδοτεί την επιστροφή της κοινωνικής και δημοσιονομικής δικαιοσύνης»
Στη στήλη του στη εφημερίδα Λε Μοντ, στις 07 Μαΐου 2022, ο Τομάς Πικεττύ Οικονομολόγος, Διευθυντής Σπουδών στη Σχολή Ανωτάτων Σπουδών Κινωνικών Επιστημών , Καθηγητής στη Σχολή Οικονομικών του Παρισιού και Συνδιευθυντής στο Εργαστήριο της Παγκόσμιας Ανισότητας και Βάσης Δεδομένων για τη Παγκόσμια Ανισότητα,
χαιρετίζει τη γέννηση του Νέου Ενωτικού Σχήματος της Αριστεράς (NUPES) για τις βουλευτικές εκλογές στη Γαλλία και λέει:
Ας το πούμε απερίφραστα: η συμφωνία που επιτεύχθηκε από τα αριστερά κόμματα είναι εξαιρετική είδηση για τη γαλλική και την ευρωπαϊκή δημοκρατία. Όσοι βλέπουν εδώ τον θρίαμβο του ριζοσπαστισμού και του εξτρεμισμού προφανώς δεν έχουν καταλάβει τίποτα από τις εξελίξεις του καπιταλισμού και τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε εδώ και πολλές δεκαετίες.
Aν εξετάσουμε τα πράγματα με νηφαλιότητα, το πρόγραμμα μετασχηματισμού που προτείνει η αριστερά το 2022 είναι μάλλον λιγότερο φιλόδοξο από εκείνο του 1936 ή του 1981. Αντί να ενδίδουμε σε ένα κλίμα απαισιοδοξίας, είναι προτιμότερο να εκλάβουμε τα πράγματα όπως είναι: μια καλή αφετηρία, στην οποία είναι δυνατόν να βασιστεί κανείς, για να προχωρήσει παραπέρα.
Το πρόγραμμα που υιοθετήθηκε σηματοδοτεί κατ΄αρχάς την επιστροφή της κοινωνικής και φορολογικής δικαιοσύνης. Ενώ ο πληθωρισμός έχει ήδη αρχίσει να ακρωτηριάζει τα εισοδήματα και τις αποταμιεύσεις των πιο ευάλωτων, είναι επείγον να υπάρξει αλλαγή της πορείας. Όσοι ισχυρίζονται ότι «ό,τι χρειαστεί» δεν θα πληρωθεί από κανέναν, λένε ψέματα στους πολίτες. Για την προστασία των πιο ευάλωτων από τις επιπτώσεις του πληθωρισμού και για τη χρηματοδότηση των επενδύσεων στην υγεία, την εκπαίδευση και το περιβάλλον, είναι απαραίτητο να αναλάβουν ευθύνες οι πιο εύποροι.
Περίεργη αίσθηση προτεραιοτήτων
Μεταξύ του 2010 και του 2021, οι 500 μεγαλύτερες γαλλικές περιουσίες έχουν πάει, σύμφωνα με το περιοδικό Challenges (που πόρω απέχει από την αριστερά), από 200 δισεκατομμύρια σε σχεδόν 1.000 δισεκατομμύρια, δηλαδή από το 10% του ΑΕΠ σε σχεδόν 50% του ΑΕΠ. Η αύξηση είναι ακόμη μεγαλύτερη αν διευρύνουμε το εύρος του παραδείγματος και εξετάσουμε τις 500.000 μεγαλύτερες περιουσίες (1% του ενήλικου πληθυσμού), που σήμερα ξεπερνούν τα 3.000 δισεκατομμύρια ευρώ (6 εκατομμύρια ευρώ ανά άτομο, σύμφωνα με την World Inequality Database), έναντι μόλις 500 δισεκατομμυρίων για τα φτωχότερα 25 εκατομμύρια (50% του ενήλικου πληθυσμού,όπου καθένας κατέχει 20.000 ευρώ κατά μέσο όρο). Το να επιλέξεις, εν μέσω μιας τέτοιας περιόδου θεαματικής ευημερίας των υψηλότερων κληρονομιών και στασιμότητας των πιο ευάλωτων, να καταργηθεί ο πενιχρός φόρος περιουσίας, όταν προφανώς έπρεπε να είχε αυξηθεί, μαρτυρεί μια περίεργη αίσθηση προτεραιοτήτων.
Οι ιστορικοί που θα εξετάσουν αυτή την περίοδο δεν θα είναι επιεικείς με τις κυβερνήσεις Μακρόν και τους υποστηρικτές τους.
Το πρώτο πλεονέκτημα των αριστερών κομμάτων είναι ότι μπόρεσαν να ξεπεράσουν τις συγκρούσεις τους για να αντιταχθούν από κοινού σε αυτήν την παρέκκλιση.
Πέρα από την αποκατάσταση του φόρου περιουσίας, προτείνουν τη μετατροπή του φόρου ακίνητης περιουσίας σε προοδευτικό φόρο επί της καθαρής περιουσίας, που θα επιτρέψει σημαντικές φορολογικές μειώσεις για εκατομμύρια υπερχρεωμένους Γάλλους από τα εργατικά και μεσαία στρώματα. Για την προώθηση της πρόσβασης στην ιδιοκτησία, το σύνολο θα μπορούσε να συμπληρωθεί, μακροπρόθεσμα, από ένα σύστημα ελάχιστης κληρονομιάς για όλους.
Η συμφωνία που έκλεισε μεταξύ των «ανυπότακτων» και των σοσιαλιστών σχεδιάζει επίσης να επεκτείνει το εργατικό δίκαιο στους εργαζόμενους στις διαδικτυακές πλατφόρμες και να ενισχύσει την παρουσία των εργαζομένων στα διοικητικά συμβούλια. Ένα τέτοιο σύστημα υπάρχει αμέσως μετά τον πόλεμο στη Σουηδία και τη Γερμανία (με έως και 50% των διοικητικών εδρών σε μεγάλες εταιρείες) και με απόρροια, όλοι να μπορούν να συμμετέχουν καλύτερα σε μακροπρόθεσμες επενδυτικές στρατηγικές.
Δυστυχώς παραμένει εμβρυϊκό στη Γαλλία: η δεξιά αποδείχθηκε ανέκαθεν υπερεχθρική (οι Γκωλιστές προσποιήθηκαν μερικές φορές ότι ευνοούν το μοίρασμα των κερδών, στην πραγματικότητα μόνο λίγα ψίχουλα, αλλά ποτέ δεν αμφισβήτησαν το μονοπώλιο της μετοχικής εξουσίας) και η αριστερά έχει από καιρό ποντάρει τα πάντα στις εθνικοποιήσεις (όπως το 1981).
Η τρέχουσα στροφή προς μια λιγότερο κρατική και περισσότερο συμμετοχική προσέγγιση υπενθυμίζει τις συλλογικές συμβάσεις του 1936 και ανοίγει το δρόμο σε ένα νέο παράδειγμα. Και εδώ, επίσης, θα ήταν απαραίτητο, μακροπρόθεσμα, να προχωρήσουμε πολύ περισσότερο, διασφαλίζοντας για παράδειγμα, το 50% των εδρών στους εργαζόμενους σε όλες τις εταιρείες (μικρές και μεγάλες) και περιορίζοντας τα δικαιώματα ψήφου ενός μεμονωμένου μετόχου σε μεγάλες εταιρείες, στο 10%.
Αγενής ελιγμός
Ας έρθουμε στο ευρωπαϊκό ζήτημα. Όλα τα κόμματα μέλη του Νέου Ενωτικού Σχήματος της Αριστεράς (NUPES) υπερασπίζονται την κοινωνική και δημοσιονομική εναρμόνιση στην Ευρώπη και τη μετάβαση στον κανόνα της πλειοψηφίας. Το να προσπαθείς να τους χαρακτηρίσεις ως αντιευρωπαίους, όταν είναι οι πιο φεντεραλιστές από όλους, είναι μια χοντροκομμένη τακτική. Οι φιλελεύθεροι που ισχυρίζονται ότι είναι Ευρωπαίοι στην πραγματικότητα απλώς εργαλειοποιούν την ευρωπαϊκή ιδέα για να ακολουθήσουν την αντικοινωνική τους πολιτική. Με τον τρόπο αυτό, είναι αυτοί εδώ που θέτουν σε κίνδυνο την Ευρώπη.
Εάν οι εργατικές τάξεις ψήφισαν μαζικά κατά της Ευρώπης κατά τα δημοψηφίσματα του 1992 και του 2005, και πάλι το 2016, κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας για το Brexit αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, όπως θεωρούνταν μέχρι σήμερα, ευνοεί δομικά τους ισχυρότερους και διεθνικούς οικονομικούς φορείς, εις βάρος των πιο ευάλωτων. Η Ευρώπη ήταν αυτή που οδήγησε τον κόσμο και τις Ηνωμένες Πολιτείες στην επιδίωξη ενός κυνηγητού ολοένα και χαμηλότερης φορολόγησης των κερδών των πολυεθνικών, τόσο που ορισμένοι να περηφανεύονται σήμερα για έναν ελάχιστο συντελεστή 15%, μόλις ελάχιστα υψηλότερο από το ιρλανδικό ποσοστό 12,5%, με επιπλέον πολλαπλές καταστρατηγήσεις και, σε κάθε περίπτωση, πολύ χαμηλότερο από αυτόν που πληρώνουν οι ΜΜΕ και τα μεσαία και εργατικά στρώματα.
Το να ισχυριζόμαστε ότι θα λύσουμε το πρόβλημα παραμένοντας στον κανόνα της ομοφωνίας είναι ψέμα. Για να τερματιστεί το φορολογικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό ντάμπινγκ στην Ευρώπη, πρέπει να κάνουμε συγκεκριμένες σοσιαλ-ομοσπονδιακές προτάσεις στους εταίρους μας και να λάβουμε μονομερή μέτρα για να βγούμε από το αδιέξοδο. Για παράδειγμα, όπως δείχνει το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Φορολογίας, η Γαλλία θα μπορούσε, από τώρα, να επιβάλει ελάχιστο συντελεστή 25% ή 30% σε εταιρείες που εδρεύουν σε φορολογικούς παραδείσους και πωλούν αγαθά και υπηρεσίες στη Γαλλία. Ας ελπίσουμε ότι η νομοθετική εκστρατεία θα είναι μια ευκαιρία να ξεφύγουμε από τις γελοιότητες και να σημειώσουμε πρόοδο σε αυτά τα ουσιαστικά ζητήματα.
Δεν μπορούμε παρά να ευχηθούμε να ευοδωθεί το εγχείρημα. Δεν είναι εύκολο, καθόλου εύκολο. Όμως ίσως έχει έρθει η στιγμή της αλλαγής του παραδείγματος της «κυβερνώσας αριστεράς» στην Ευρώπη και ίσως μπορέσει να γίνει … «η σπίθα που θα ανάψει επιτέλους τη φωτιά σε ολόκληρο τον κάμπο». Πάντα οι λαοί θα μας εκπλήττουν …
Ετικέττες
Γαλλικές βουλευτικές εκλογές 2022, Ενωτικό Σχήμα Αριστεράς (ΝUPES)
*Η Αντωνία Πάνου είναι αρχιτέκτων-ερευνήτρια
[1] Ifop-Fiducial pour LCI ‘Ερευνα που πραγματοποιήθηκε από τις 6 έως τις 9 Μαΐου 2022 με δείγμα 1.691(από 1802) εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους, αντιπροσωπευτικό του γαλλικού πληθυσμού ηλικίας 18 ετών και άνω.
kommon.g
