Εδώ και ένα μήνα στις τέσσερις γωνιές του Ιράν, γυναίκες και άνδρες, διαδηλώνουν κατά χιλιάδες.
Πρωτοστατούν οι γυναίκες: μαθήτριες, φοιτήτριες, καίνε τη μαντίλα στη μέση του δρόμου. Τα πανεπιστήμια κινητοποιούνται. Αγόρια και κορίτσια. Αυτή η νεολαία, γεννημένη κάτω από το ισλαμικό καθεστώς, αψηφά τη βία μιας κατασταλτικής μηχανής που δεν διστάζει να πυροβολήσει στο πλήθος , να δολοφονήσει εν ψυχρώ και να παραμορφώσει έφηβες με ρόπαλα. Οι θάνατοι είναι δεκάδες, οι συλλήψεις χιλιάδες.
Καμία /νείς δεν πτοείται. Καμία/νείς δεν πιστεύει την παραμυθία του καθεστώτος σχετικά με τους αιτίους-«δακτύλους των εχθρών του Ιράν»: τους «Ισραηλινούς» «Αμερικάνους» ούτε τους «εξόριστους Ιρανούς» και τους «Κούρδους». Ούτε και τώρα που το Ιράν βομβάρδισε –ως υπεύθυνο– το Ιρακινό Κουρδιστάν, δεν πείθει κανένα.
Αυτές τις μέρες οργής, τα συνθήματα έχουν εξελιχθεί. Από την καταγγελία της «ισλαμικής» μαντίλας περάσαμε στην καταδίκη του «ισλαμικού» καθεστώτος. Ποτέ ένα κίνημα διαμαρτυρίας δεν κράτησε τόσο πολύ, από την ιρανική επανάσταση, εδώ και σαράντα τρία χρόνια.
Τη Δευτέρα 10/10, για πρώτη φορά από την έναρξη των διαδηλώσεων, οι εργαζόμενοι στο πετροχημικό συγκρότημα και το διυλιστήριο στην Ασαλουγιέχ (Asalouyeh) στα νότια, σταμάτησαν την εργασία τους και έκλεισαν τον δρόμο: μια απεργία ξεκίνησε για να υποστηρίξει τους διαδηλωτές. Το γεγονός ότι πραγματοποιείται απεργία εργαζομένων (το δικαίωμα της απεργίας απαγορεύεται τελείως) για να υποστηρίξει μια πολιτική διαμαρτυρία είναι ένα σπάνιο γεγονός. Οι γενικές απεργίες στο Ιράν ήταν ένα από τα σημαντικά στοιχεία που οδήγησαν στην επανάσταση του 1979 και στην πτώση της δυναστείας των Παχλαβί.
Το σήμα κατατεθέν της Ισλαμικής Δημοκρατίας δεν είναι η μαντίλα, αλλά η υποχρέωσή της
Γιατί όμως η μαντίλα; Πολλές Ιρανές τη φορούσαν πριν από την Ισλαμική Επανάσταση του 1979 και θα τη φορέσουν και πάλι αύριο. Αυτό το κομμάτι ύφασμα, λένε πολλοί ερευνητές, «είναι το καθημερινό σύμβολο», τόσο στην πόλη όσο και στην επαρχία της θεοκρατίας, εκείνης της (τραγικής) ένωσης του Ισλάμ και του Κράτους. Το εξωτερικό σημάδι του ελέγχου του καθεστώτος επί της κοινωνίας .
Η Ισλαμική Δημοκρατία γέμει αντιφάσεων. Τεράστια οικονομική αποτυχία, η οποία δεν οφείλεται μόνο στις κυρώσεις των ΗΠΑ. Μεγάλη επιτυχία στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αυταρχικό, φαλλοκρατικό και πατριαρχικό, το καθεστώς δεν εμπόδισε την είσοδο των γυναικών στο πανεπιστήμιο. Οι μισοί φοιτητές είναι γυναίκες φοιτήτριες.
Στο Ιράν των 85 εκατομμυρίων κατοίκων, υπάρχει μεγάλη απόσταση μεταξύ των κυβερνητικών ελίτ και του πληθυσμού. Οι κυρίαρχοι κύκλοι, αποκλειστικά άντρες, ανήκουν βασικά στις γενιές των επαναστατικών ανατροπών (δεκαετία του 1970) ή του πολέμου με το Ιράκ (1980-1988) και στη συνέχεια, στη γενιά της αναζήτησης πυρηνικής ενέργειας και της επέκτασης του Ιράν στα αραβικά εδάφη (Ιράκ, Συρία, Λίβανος, Υεμένη).
Σατανική δυτική νεωτερικότητα
Στο όνομα του «επαναστατικού» προσανατολισμού της Ισλαμικής Δημοκρατίας, οι ηγέτες της χρησιμοποιούν πάντα μιαν ηρωική «αντιαμερικάνικη» και ανατρεπτική ορολογία που έρχεται σε έντονη αντίθεση με το επίπεδο διαφθοράς τους (και τον τρόπο ζωής των απογόνων τους).
Αυτή η θρησκευτικο-πατριωτική επένδυση η οποία εδράζεται στη στρατιωτική και τρομοκρατική βία είναι, για πολλές από τις συνιστώσες της εξουσίας, αυτοσκοπός, πηγή περιουσιακών στοιχείων στο εσωτερικό και πρόσχημα ταυτότητας στο εξωτερικό.
Μεταξύ από τη μια, αυτών των ανδρών της εξουσίας και ενός πληθυσμού από την άλλη, που είναι σήμερα 80% αστικός, σε μεγάλο βαθμό μορφωμένος, συχνά συντηρητικός αλλά όλο και λιγότερο θρησκευόμενος και αδιάφορος για ισλαμο-επαναστατικές συζητήσεις, ενώ είναι πρόθυμος για εργασία, δημιουργία και κατανάλωση, η ασυμφωνία είναι ολοένα και πιο εντυπωσιακή.
Η σπίθα, σήμερα, ήρθε από τις γυναίκες. Στο Ιράν του 2022, η υποχρέωση της μαντίλας και όλων των καταπιέσεων που τη συνοδεύουν, είναι πιο αφόρητη από ποτέ – μια παράλογη και ταπεινωτική βία στο μισό του πληθυσμού.
Οι γυναίκες του Ιράν θυμίζουν: Υπάρχει και η αξιοπρέπεια που για χάρη της αξίζει να πεθάνεις!
Αν δει κανείς την ιστορία του Ιράν από την επανάσταση του 1979 και εδώ θα καταλάβει το τι και το πώς
Από τότε και στο εξής, το καθεστώς δεν σταμάτησε να διολισθαίνει στα χέρια μιας ουσιαστικά στρατιωτικής δύναμης της οποίας η ραχοκοκαλιά είναι οι Φρουροί της Επανάστασης, αναλύει ο Gilles Paris, συντάκτης του «Le Monde». Οι Φρουροί της Επανάστασης, με την κυριαρχία τους στην οικονομία και την πολιτοφυλακή τους – τους μπασίτζι–, ελέγχουν τα πάντα. Η εξουσία αυτή είναι ντυμένη με τη στολή της Δύναμης Αλ Κουντς (Al-Quds), της επίλεκτης μονάδας αυτού του κράτους εντός του κράτους.
Σε περισσότερα από σαράντα χρόνια ύπαρξης, το ιρανικό καθεστώς έχει επιβιώσει από πολλές προκλήσεις. Απέναντι σε αυτές που προέρχονται από το εξωτερικό, (είτε από τους Ιρακινούς, είτε Αμερικανούς εχθρούς του) έπαιξε πάντα με επιτυχία το παιχνίδι του ακραιφνούς πατριωτισμού.
Αντιμέτωπο με την μακράν πιο απειλητική, πρόκληση από τους ανθρώπους στο εσωτερικό της χώρας, χρησιμοποίησε και εξακολουθεί να χρησιμοποιεί κυρίως την ξεκάθαρη βία. Χωρίς καμία επιφύλαξη.
Από τις αρχές του 21ου αιώνα, αντιστάθηκε με αυτόν τον τρόπο στο μεγαλύτερο ζήτημα της ιστορίας του: την αμφισβήτηση των αποτελεσμάτων των προεδρικών εκλογών του Ιουνίου 2009 από ένα συντελεστή του συστήματος, τον Μιρ Χοσεΐν Μουσαβί, που κατατάσσεται στους εσωτερικούς μεταρρυθμιστές. Ο πρώην πρωθυπουργός της Ισλαμικής Δημοκρατίας, του οποίου η υποψηφιότητα είχε επικυρωθεί εκ των προτέρων, είχε καταγγείλει, με βάσιμα στοιχεία, την εγκυρότητα της ψηφοφορίας που κέρδισε ο υπερσυντηρητικός Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ. Η «πράσινη επανάσταση» που είχε πυροδοτήσει αυτή η διαμαρτυρία καταπνίγηκε και πάλι από ιδιαίτερα βάναυση καταστολή όπως συνέβη και μια δεκαετία αργότερα, τον Νοέμβριο του 2019, στις εξεγέρσεις για την ακρίβεια στο ψωμί, που ισοδυναμούσαν με την αύξηση των τιμών των καυσίμων..
Και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις, επρόκειτο για σπίθες που το καθεστώς είχε καταφέρει να προβλέψει και οι οποίες δεν επηρέασαν τη φύση της εξουσίας του. Η διαμαρτυρία που σαρώνει τη χώρα εδώ και δύο εβδομάδες είναι πολύ διαφορετική. Πρώτη φορά στην ιστορία των κρατών της Μέσης Ανατολής ηγούνται γυναίκες και τους συμπαρίστανται άντρες!
Εθνικισμός εναντίον Ισλαμισμού
Έχοντας επίγνωση των αλλαγών που συντελούνται στην ιρανική κοινωνία, ο μεταρρυθμιστής, προηγούμενος πρόεδρος Χασάν Ροχανί πίστευε ότι «δεν μπορεί κανείς να επιβάλει τον τρόπο ζωής του στις μελλοντικές γενιές».
Ωστόσο, ο διάδοχός του, ο υπερσυντηρητικός Ιμπραήμ Ραΐσι επέβαλε μετά την εκλογή του τον Ιούνιο του 2021, αδιάλλακτη οπισθοχώρηση. Με αυτόν τον τρόπο, προκάλεσε το ωστικό κύμα που διατρέχει το Ιράν από τις 16 Σεπτεμβρίου.
Το πλησίασμα του τέλους του Αλί Χαμενεΐ, τώρα 83 ετών, θα μπορούσε να επιτρέψει στους Φρουρούς της Επανάστασης, – «να αντικαταστήσει, εν μέρει, τον ισλαμισμό με τον εθνικισμό, ως την ιρανική κρατική ιδεολογία», ακόμη και «να παραχωρήσει σε ορισμένες προσωπικές ελευθερίες, συμπεριλαμβανομένης της κατάργησης της απαίτησης της μαντίλας, προκειμένου να ικανοποιήσει τη μεσαία τάξη και να καταλαγιάσει την εξέγερση» λένε οι ιρανολόγοι της Δύσης.
Αλλά η ύπαρξη της σύζευξης της θρησκευτικής, στρατιωτικής και οικονομικής εξουσίας στο σώμα των Φρουρών της Επανάστασης δείχνει το μονόδρομο. Θα κάνουν ό,τι είναι δυνατό για να καταπνιγεί η λαϊκή εναντίωση που βρίσκεται σε εξέλιξη. Γιατί πρέπει να διατηρήσουν με κάθε μέσο την εξουσία τους.
Μια ματιά στην οικονομία της χώρας
Ρίχνοντας μια ματιά στην οικονομική διάρθρωση της χώρας θα καταλάβουμε καλύτερα «γιατί η μαντίλα» και «γιατί η αδιάλλακτη επιβολή της αιματηρής βίας» στο σημερινό κίνημα διεκδίκησης ελευθερίας.
Η οικονομία του Ιράν είναι μια μικτή οικονομία με μεγάλο κρατικό τομέα και είναι η μεγαλύτερη στη Μέση Ανατολή ως προς το ονομαστικό ΑΕΠ. Τα Ηνωμένα Έθνη ταξινομούν την οικονομία του ως ημιανεπτυγμένη.
Περίπου το 60% της οικονομίας σχεδιάζεται κεντρικά. Κυριαρχείται από την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου που αποτελούν και τις περισσότερες από τις εξαγωγές της χώρας -αντιπροσωπεύοντας την πλειοψηφία των κρατικών εσόδων. Με το 10% των παγκόσμιων αποδεδειγμένων αποθεμάτων πετρελαίου και το 15% των αποθεμάτων φυσικού αερίου του, το Ιράν θεωρείται «ενεργειακή υπερδύναμη».
Το χρηματιστήριο της Τεχεράνης, την τελευταία δεκαετία, υπήρξε ένα από τα χρηματιστήρια με τις καλύτερες επιδόσεις στον κόσμο.
Οι περισσότεροι όμως από τους οικονομικούς πόρους του Ιράν κατευθύνονται στο εμπόριο-ακολουθώντας την παράδοση-, το λαθρεμπόριο και την κερδοσκοπία αντί για την παραγωγή και την κατασκευή.
Ποιοι ελέγχουν την οικονομία;
Το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC) πιστεύεται ότι ελέγχει περίπου το ένα τρίτο της οικονομίας του Ιράν μέσω θυγατρικών και καταπιστευμάτων. Κυριαρχεί στην εθνική οικονομία με περισσότερες από εκατό εταιρείες και ετήσια έσοδα που ξεπερνούν τα 12 δισεκατομμύρια δολάρια, ιδιαίτερα στον τομέα των κατασκευών. Αναλαμβάνει, χωρίς προσφορές, συμβάσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων σε μεγάλα έργα υποδομής, από δημόσιους φορείς. Επιφορτισμένο με τον έλεγχο των συνόρων, το IRGC διατηρεί το μονοπώλιο στο λαθρεμπόριο, κοστίζοντας στις ιρανικές εταιρείες δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο. Το λαθρεμπόριο ενθαρρύνεται εν μέρει και από τη γενναιόδωρη επιδότηση εγχώριων αγαθών (συμπεριλαμβανομένων των καυσίμων). Το IRGC διαχειρίζεται επίσης την εταιρεία τηλεπικοινωνιών, κλινικές οφθαλμικής χειρουργικής με λέιζερ, κατασκευάζει αυτοκίνητα, χτίζει γέφυρες και δρόμους και αναπτύσσει κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Ένα επίσης αποκλειστικό χαρακτηριστικό της οικονομίας του Ιράν είναι η παρουσία μεγάλων θρησκευτικών ιδρυμάτων που ονομάζονται μπονγιάντ (bonyads) και σεντάντ (setad).
Οι μπονγιάντ -30 δημόσιες υπηρεσίες μαζί με ημικρατικές οργανώσεις, που οι συνδυασμένοι προϋπολογισμοί τους αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 30 τοις εκατό των δαπανών της κεντρικής κυβέρνησης- μαζί με πολλές ιδιωτικές ΜΚΟ διαχειρίζονται τα προγράμματα πρόνοιας για τους απόρους. Είναι κοινοπραξία περισσότερων από 120 φοροαπαλλαγμένων οργανισμών που λαμβάνουν επιδοτήσεις και θρησκευτικές δωρεές. Απαντούν απευθείας στον Ανώτατο Ηγέτη του Ιράν και ελέγχουν πάνω από το 20% του ΑΕΠ. Λειτουργούν τα πάντα, από τεράστιες φάρμες σόγιας και βαμβακιού μέχρι ξενοδοχεία, αναψυκτικά, αυτοκινητοβιομηχανία και ναυτιλιακές εταιρείες, θεωρούνται υπεράριθμες ως προς το προσωπικό, διεφθαρμένες και γενικά ασύμφορες. Σημαντικό: δεν υπόκεινται σε έλεγχο ή στους λογιστικούς νόμους του Ιράν.
Η Σεντάτ (Setad) είναι ένας πολυτομεακός επιχειρηματικός οργανισμός, με συμμετοχές 37 εταιρειών και εκτιμώμενη αξία 95 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Είναι υπό τον έλεγχο του Ανώτατου Ηγέτη, Αλί Χαμενεΐ, και δημιουργήθηκε από χιλιάδες περιουσίες που κατασχέθηκαν από ιρανούς «αντικαθεστωτικούς».
Ο μορφωμένος πληθυσμός του Ιράν, (μετά την επανάσταση, η κυβέρνηση δημιούργησε ένα εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα που βελτίωσε τα ποσοστά αλφαβητισμού ενηλίκων και από το 2008 το 85% του ενήλικου πληθυσμού ήταν εγγράμματοι), αποδίδει στη χώρα το χαρακτηρισμό της «υψηλής ανθρώπινης ανάπτυξης». Αυτό σε συνδυασμό με την περιορισμένη οικονομία οδηγεί έναν αυξανόμενο αριθμό μορφωμένων Ιρανών να αναζητά εργασία στο εξωτερικό.
Η πανδημία του COVID-19 που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2020 κα οι κυρώσεις των ΗΠΑ που επιβλήθηκαν εκ νέου στα μέσα του 2018, οδήγησαν στην αύξηση της ανεργίας. Οι λόγοι οφείλονται στη διαφθορά, τις κυρώσεις, τον πληθωρισμό, σε ένα «χρόνια αδύναμο και υποκεφαλαιοποιημένο» τραπεζικό σύστημα και έναν «αναιμικό» ιδιωτικό τομέα. Η ισοτιμία του νομίσματος του Ιράν (ιρανικό ριάλ) κατρακύλησε.
Το 2010, το Τμήμα Στατιστικής του Ιράν είχε ανακοινώσει ότι 10 εκατομμύρια Ιρανοί ζουν κάτω από το όριο της απόλυτης φτώχειας και 30 εκατομμύρια ζουν κάτω από το όριο της σχετικής φτώχειας.
Πως είναι διαρθρωμένη η οικονομία του Ιράν;
Η γεωργία συνεισφέρει μόλις το 10% στο ΑΕΠ και απασχολεί το 16% του εργατικού δυναμικού.
Από το 2017 ο βιομηχανικός τομέας, ο οποίος περιλαμβάνει την εξόρυξη, τη μεταποίηση και τις κατασκευές, συνεισέφερε το 35% του ΑΕΠ και απασχολούσε το 35% του εργατικού δυναμικού
• Η γεωργία συνεισφέρει μόλις το 10% στο ΑΕΠ και απασχολεί το 16% του εργατικού δυναμικού.
• Από το 2017 ο βιομηχανικός τομέας, ο οποίος περιλαμβάνει την εξόρυξη, τη μεταποίηση και τις κατασκευές, συνεισέφερε το 35% του ΑΕΠ και απασχολούσε το 35% του εργατικού δυναμικού
• Τα ορυκτά προϊόντα, ιδίως το πετρέλαιο, αντιπροσωπεύουν το 80% των εσόδων από τις εξαγωγές του Ιράν, παρόλο που η εξόρυξη απασχολεί λιγότερο από το 1% του εργατικού δυναμικού.
• Η πίεση των ΗΠΑ αυξάνει την εξάρτηση του Ιράν από τους Ρώσους και Κινέζους χορηγούς του, οι οποίοι το χρησιμοποιούν ως διαπραγματευτικό στοιχείο στις δικές τους διαπραγματεύσεις με την Ουάσιγκτων. Σκληρή ειρωνεία για αυτή την επανάσταση που αυτοανακηρύχτηκε «ούτε Ανατολή ούτε Δύση».
• Το 2004 ο τομέας των υπηρεσιών κατατάχθηκε με τη μεγαλύτερη συνεισφορά στο ΑΕΠ (48%) και απασχολούσε το 44% των εργαζομένων.
• Οι γυναίκες -παρόλη την καταπίεση- αποτελούσαν το 33% του εργατικού δυναμικού το 2005.
• Η ανεργία των νέων (ηλικίας 15–24 ετών) ήταν 29,1% το 2012. Σύμφωνα με την κυβέρνηση, περίπου το 40% του εργατικού δυναμικού στον δημόσιο τομέα είναι είτε υπερβάλλον είτε ανίκανο
Αυτή η θεώρηση της οικονομίας και της εμπλοκής της θρησκείας, του κράτους, της πατριαρχίας και του σκοταδισμού από τη μεριά των κυβερνώντων, δίνει-νομίζουμε- τη βάση της ερμηνείας των γεγονότων στο Ιράν.
Χωρίς να μπορεί να αρνηθεί κανείς τη θετική συνεισφορά του Αντιαμερικανισμού του Ιράν στην παγκόσμια αντιπαράθεση, δεν μπορεί παρά να συμπαραταχθεί με τη δίκαιη αγανάκτηση τόσο των γυναικών αλλά και της ευρύτατης πλειοψηφίας της νεολαίας και του λαού.
Θέλει αρετή και τόλμη! Αλλά και μια μετουσίωση της ψυχής σε οργάνωση και πάλη!
Ας ευχηθούμε οι αδελφές και αδελφοί μας στο Ιράν να την αντλήσουν από τη μακραίωνη ιστορία τους και το αγωνιστικό παρελθόν και παρόν τους!
Η Αντωνία Πάνου είναι αρχιτέκτων –ερευνήτρια
Πηγές: Διαδικτυακές εκδόσεις le Monde.fr, Wikipedia.org – γαλλική έκδοση.
kommon.gr
