του Γιάννη Αγγέλη
Η αλήθεια είναι ότι τα αλλεπάλληλα μπρος – πίσω στον πόλεμο δασμών του Τραμπ εναντίον «εχθρών και φίλων», σε συνδυασμό με τις υποσχέσεις για «ειρήνη» στην Ουκρανία, έχουν σπείρει σύγχυση για το ποιος πραγματικά είναι ο σκοπός του.
Όχι απλά ο σκοπός τού «πορτοκαλί προέδρου», αλλά αυτού που οι ΗΠΑ αντιπροσωπεύουν σήμερα, ήτοι της ισχυρότερης ακόμα και στην κρίση -και γι’ αυτό πιο επικίνδυνης- οικονομίας στον πλανήτη. Είναι όμως άλλο τόσο αλήθεια ότι θα πρέπει να διακρίνει κανείς ότι αυτό που επιχειρεί το οικονομικό επιτελείο που κυριαρχεί με την εκλογή Τραμπ στην Ουάσιγκτον, δεν είναι απαραίτητα ταυτόσημο, τουλάχιστον στη μορφή με την οποία εκφράζεται και τα μέσα που χρησιμοποιεί, με εκείνο που ισχυρές μερίδες του συστήματος στην κρίση του επιδιώκουν για την επιβίωσή του. Από αυτές τις «διαφορές» άλλωστε ξεπηδάνε οι αποκλίσεις μεταξύ του τέως επιτελείου Μπάιντεν και του Τραμπ. Σε κάθε περίπτωση όμως και πέρα από τα μπρος – πίσω της δασμολαγνίας Τραμπ είναι σαφές ότι ανάμεσα σε «εχθρούς και φίλους» για την Ουάσιγκτον είτε του Μπάιντεν είτε του Τραμπ κάτι παραμένει σταθερό και αναδεικνύεται ολοένα και ποιο καθαρά ανεξάρτητα από το ποιος κυβερνά στον Λευκό Οίκο. Και αυτό δεν είναι άλλο από την ανάδειξη πλέον της Κίνας σαν τον κύριο οικονομικό και γεωπολιτικό αντίπαλο. Ένα γεγονός που προηγήθηκε άλλωστε της εγκατάστασης του Τραμπ στον Λευκό Οίκο ξεκαθάρισε αυτή την κύρια «αντιπαλότητα».
Πρόκειται για την ανάδειξη της DeepSeek, κινεζικής εταιρείας άγνωστης μέχρι τότε η οποία με ελάχιστους οικονομικούς πόρους πέτυχε αποτελέσματα στην Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) τέτοια που στις ΗΠΑ χρειάσθηκαν πολλαπλάσια κεφάλαια, οικονομικά μέσα και χρόνος για να επιτευχθούν. Το γεγονός αυτό –όπως είχε από τότε επισημανθεί στη ΝΠ- απέδειξε στο υψηλότερο οικονομικό και πολιτικό επίπεδο, ότι η Κίνα –δηλαδή η κοινωνική και οικονομική οργάνωση της παραγωγής στην Κίνα– έχει αναπτύξει δυνατότητες όσον αφορά την ταχύτητα ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων και της παραγωγικότητας της εργασίας σε σημείο που να καθιστούν ασύμφορη συγκριτικά την επένδυση κεφαλαίων στους αντίστοιχους τομείς στην οικονομία των ΗΠΑ. Και μάλιστα στο υψηλότερο σημείο της τεχνολογικής ανάπτυξης σήμερα στον καπιταλισμό. Με απλά λόγια στην Κίνα η οργάνωση της κοινωνίας έχει επιτρέψει, με λιγότερη εργασία και χρηματοοικονομικά και τεχνικά μέσα, να επιτύχει αποτελέσματα στα οποία οι ΗΠΑ έχουν χρειαστεί πολύ περισσότερο κεφάλαιο, χρόνο και εργασία.
Σημείο καμπής και χωρίς… επιστροφή
Με αυτήν τη λογική θα μπορούσε να πει κανείς ότι δεν θα ήταν λάθος να αναγνωρίσουμε μία «αναλογία» της 2ας Απρίλη με εκείνη της 15ης Αυγούστου 1971.
Στη βάση της «αναλογίας» αυτής βρίσκεται το γεγονός ότι και τότε όπως και τώρα ο πρόεδρος των ΗΠΑ και το κυρίαρχο οικονομικό επιτελείο της Ουάσιγκτον υπό το ασφυκτικό οικονομικό αδιέξοδο επιχείρησαν, με διαφορετικά μέσα, να ανατρέψουν προς όφελός τους, το παγκόσμιο status quo στο διεθνές εμπόριο και συναλλαγές, προκαλώντας συνθήκες εμπορικού πολέμου. Με μία κύρια διαφορά βέβαια, η Κίνα τότε βρισκόταν σε ένα πολύ χαμηλότερο και μη συγκρίσιμο με τις ΗΠΑ επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.
Στο σημείο αυτό να υπενθυμίσουμε ότι ο «εμπορικός πόλεμος» έχει δύο βασικά «εργαλεία» με τα οποία διεξάγεται, είτε την ενεργοποίηση υψηλών δασμών, είτε την υποτίμηση του νομίσματος.
Ο Νίξον τότε χρησιμοποίησε το δεύτερο, ακυρώνοντας την συμφωνία του Μπρέτον Γουντς για την σταθερότητα της σχέσης δολαρίου – χρυσού (μια ουγγιά χρυσός είναι η αξία 35 δολαρίων), απαλλοτριώνοντας έτσι τον χρυσό που όφειλε, στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, σε όσους με τα δολάρια που είχαν στην κατοχή τους, διασφάλιζαν δικαιώματα ανταλλαγής με χρυσό από το κρατικό θησαυροφυλάκιο του Fort Nox.
Ο Τράμπ επιχείρησε να ανατρέψει το διεθνές status quo των εμπορικών σχέσεων σε πλανητική κλίμακα, «εναντίον εχθρών και φίλων» με το πρώτο «εργαλείο», ήτοι τους δασμούς, για να ακολουθήσουν όλα όσα έχουν αρχίσει να συμβαίνουν έκτοτε. Οι ΗΠΑ είχαν χρησιμοποιήσει βέβαια σε πολύ μεγάλη κλίμακα το εργαλείο των δασμών και στις αρχές της δεκαετίας του ‘30 αμέσως μετά την κρίση του 1929. Με την ουσιώδη διαφορά ότι τότε, ούτε η αμερικάνικη οικονομία, ούτε το δολάριο είχαν τον καθοριστικό και κυρίαρχο ρόλο στην διεθνή οικονομία και γεωπολιτική που απέκτησαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Συμφωνία του Μπρέτον Γουντς.
Ούτε το 1971, ούτε το 2025 υπήρχε ομοφωνία στο εσωτερικό της άρχουσας τάξης και του κεφαλαίου, ειδικά στη Wall Street για τις επιλογές της κυβέρνησης Νίξον, όπως και για τις επιλογές Τραμπ.
Ήταν όμως αυτές οι «επιλογές» που έγιναν στα κυρίαρχα κλιμάκια της άρχουσας τάξης, σαν αποτέλεσμα της εσωτερικής οικονομικής και πολιτικής κρίσης στην ισχυρότερη οικονομία του πλανήτη στην συγκεκριμένη συγκυρία. Μια κρίση η οποία επέτρεψε την πολιτική επαναφορά και είσοδο του τραμπισμού στον Λευκό Οίκο στην περίπτωση Τραμπ, αλλά και στην κατάρρευση Νίξον την δεκαετία του ‘70 μέσα από σεισμικής κλίμακας εξελίξεις.
Και στις δύο περιπτώσεις η απειλή της δημοσιονομικής κατάρρευσης, ήταν η μορφή μέσα από την οποία η κρίση υποχρέωσε την Ουάσιγκτον να κινηθεί βίαια όχι μόνο απέναντι στον εσωτερικό «εχθρό», αλλά κυρίως ενάντια σε «εχθρούς και φίλους» στο εξωτερικό για να κερδίσει, χωρίς επιτυχία όσον αφορά τον Νίξον, την επιβίωσή του στο εσωτερικό. Και είναι γνωστό ότι ακολούθησε μία κοσμογονική δεκαετία, η δεκαετία του ’70 με ανατροπές χωρίς προηγούμενο στον πλανήτη.
Για τον Τραμπ η αδυναμία δημοσιονομικής ανταπόκρισης για την αναχρηματοδότηση του αναξέλεγκτου χρέους, υπήρξε μία ισχυρή αιτία για να κινηθεί στον παραλογισμό του δασμοπολέμου, παρά τις αντιρρήσεις μερίδας του χρηματιστικού κεφαλαίου στις ΗΠΑ. Η κυβέρνησή του πρέπει να «εξυπηρετήσει» λήξεις ομολόγων μέσα στο 2025, που ξεπερνούν τα 7 τρις δολάρια με τρέχοντα επιτόκια υπερδιπλάσια εκείνων με τα οποία οι ΗΠΑ είχαν δανειστεί αυτό το χρέος όταν τα επιτόκια ήταν σε μηδενικά σχεδόν επίπεδα.
Το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους για το 2025 έχει ήδη «ξεπεράσει» το αστρονομικό ποσό των 1,2 τρις δολ.
Και αυτό πρέπει να γίνει σε συνθήκες που ήδη το δημόσιο έλλειμμα των ΗΠΑ «τρέχει» σε επίπεδα που για το 2025 υπολογίζεται στα 3,5 τρις δολ. Ακόμα και οι αιματηρές «σφαγές» του Ελον Μασκ στις δημόσιες υπηρεσίες, την Υγεία και την Παιδεία, όπως ο ίδιος και το επιτελείο του ομολόγησαν, δεν μπορούν να εξοικονομήσουν περισσότερα από 150 δις δολ. Το επιτελείο Τραμπ είχε λάβει διαβεβαιώσεις από τους επιτελείς του ότι με την έκρηξη του δασμο-πολέμου και την αναταραχή που θα ακολουθούσε, θα υπάρξει στροφή προς τα αμερικάνικα ομόλογα τέτοιας κλίμακας που θα οδηγούσε στη δραστική μείωση των αποδόσεων των ομολόγων και έτσι στη δυνατότητα πολύ πιο φθηνής αναχρηματοδότησης του χρέους μέσα στο 2025. Ποντάριζε στο ισχυρό «προνόμιο του δολαρίου σαν διεθνές καταφύγιο». Αυτό ήταν ο βασικός στόχος στην πρώτη φάση του πολέμου των δασμών και όχι τόσο τα έσοδα από τους δασμούς. Και πράγματι το πρώτο 48ωρο διαπιστώθηκε μία ραγδαία μείωση των αποδόσεων των επιτοκίων από το 4,6% στο 3,9%. Και μόνο η διαφορά αυτή θα ισοδυναμούσε, αν παρέμενε, με μια εξοικονόμηση στην αναχρηματοδότηση του χρέους τής τάξης των 350 – 400 δις δολ.
Όμως ο κόσμος της αμερικανικής κυριαρχίας στις διεθνείς χρηματαγορές φαίνεται να έχει αλλάξει. Η αρχική πτώση των αποδόσεων αναστράφηκε μέσα σε λίγα 24ωρα και επανήλθε σε επίπεδα της τάξης του 4,35% – 4,40% «εξαερώνοντας» τις αρχικές προσδοκίες. Κάποιοι αναλυτές επισήμαναν ότι ξαφνικά και αναπάντεχα η αμερικάνικη οικονομία συμπεριφέρεται σαν αναδυόμενη οικονομία (!).
Τι ακριβώς συμβαίνει;
Γιατί συνέβη αυτό; Γιατί η αναζήτηση «ασφάλειας» από την πλευρά του κεφαλαίου στις διεθνείς χρηματαγοράς αποκάλυψε μία νέα πραγματικότητα.
Είναι ενδεικτικό το πώς τα μεγάλα οικονομικά ΜΜΕ όπως το Bloomberg ή οι Financial Times περιέγραψαν αυτές τις «αλλαγές».
Τα πρώτα 24ωρα αναζητήθηκε η αιτία της αναστροφής στις αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων σε σκόπιμες «πωλήσεις» αμερικανικού χρέους από την Κίνα, η οποία είχε ήδη αναδυθεί σαν ο βασικός εμπορικός «εχθρός» από το επιτελείο Τραμπ. Στη συνέχεια αποκαλύφθηκε ότι η Ιαπωνία είχε πουλήσει αμερικανικό χρέος πολύ περισσότερο από ό,τι η Κίνα, για να καλυφθούν «θέσεις» που είχαν μείνει ανοικτές λόγω της τρομακτικής απώλειας των τιμών στα χρηματιστήρια.
Για να καταλήξει το αμερικανικό Bloomberg στο ακόλουθο σχόλιο στο τέλος της εβδομάδας της μεγάλης κρίσης πριν από το Πάσχα, ότι αυτός που ήταν υπαίτιος για την αποτυχία του εγχειρήματος Τραμπ να προσελκύσει την συρροή κεφαλαίων στο αμερικανικό χρέος, ήταν ή ίδια η πολιτική Τραμπ και το αμερικάνικο χρέος. Όπως εξηγεί το σχετικό σχόλιο, ο λόγος που τα κεφάλαια φεύγοντας από τα χρηματιστήρια δεν αναζήτησαν την «ασφάλεια» στο αμερικανικό χρέος είναι οι ανύπαρκτες απαντήσεις δύο ερωτήματα που έχουν δημιουργηθεί. Και παραμένουν αναπάντητα.
Το πρώτο είναι ότι κανείς πλέον δεν μπορεί να προβλέψει την κατάσταση στην οποία θα είναι ο κόσμος όταν επιτέλους κατακάτσει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο η αναταραχή του εμπορικού πολέμου.
Και το δεύτερο είναι ότι το πόσο έχει προχωρήσει διεθνώς η αίσθηση ανεμπιστοσύνης στο δολάριο τόσο λόγω του χρέους όσο και λόγω της πολιτικής που ακολουθούν οι ΗΠΑ. Σ’ αυτό το δεύτερο ερώτημα έχουν βέβαια συμβάλει και οι κεντρικές τράπεζες (Fed και ΕΚΤ) οι οποίες τα τελευταία 24ωρα έχουν προειδοποιήσει η μεν πρώτη ότι η πολιτική Τραμπ φέρνει ύφεση και πληθωρισμό και η δεύτερη ότι «πρέπει να είμαστε έτοιμοι για το απρόβλεπτο»… Όσον αφορά την Fed ήδη ο Τραμπ και το επιτελείο του απειλούν με απόλυση τον επικεφαλής της Fed. Δηλαδή απειλούν άλλο ένα θεμέλιο της αξιοπιστίας πάνω στο οποίο στηρίχθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ‘80 το «προνόμιο του δολαρίου», δηλαδή του αμερικανικού χρέους, την περιβόητη «ανεξαρτησία» της Fed από τις αποφάσεις της εκάστοτε κυβέρνησης στον Λευκό Οίκο. Με αυτά τα δεδομένα δεν είναι παράδοξο που συναντάμε πλέον άρθρα επώνυμων οικονομικών σχολιαστών στο Bloomberg με τίτλο «Το μονοπώλιο του δολαρίου στις (διεθνείς) συναλλαγές θα είναι σύντομα ιστορία».
Κάπου εδώ μπορεί να πει κανείς ότι τα σημάδια της επόμενης μέρας αρχίζουν να γίνονται περισσότερο ευδιάκριτα για την δεκαετία που ακολουθεί…
Σχόλια (0)