Μάνος Χατζιδάκις: Ο μεγάλος ανατρεπτικός

Μάνος Χατζιδάκις: Ο μεγάλος ανατρεπτικός

  • |

[Αυτές τις μέρες κυκλοφορούν στο διαδίκτυο  μερικές σημειώσεις του Μάνου Χατζιδάκι, όπως με πληροφόρησε ο καλός φίλος Γιάννης Γιαπράκης, οι οποίες φυσικά και είναι αξιόλογες, αλλά πριν τις αναδημοσιεύσουμε, θα μας επιτρέψετε λίγες παρατηρήσεις.

Στον ιστότοπο που μας οδήγησε το link, το οποίο μας επισύναψε ο Γιάννης, διαβάσαμε  τα εξής: «Η συνέντευξη του Μάνου που θα διαβάσετε ΔΕΝ υπάρχει στο διαδίκτυο. Είναι σχεδόν τρομακτικό το πόσο «έβλεπε» το 1996, την διάλυση του 2012, την κατάντια, την ταπείνωση του ανθρώπου και τον εξευτελισμό του πολίτη με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου. Το ερωτηματολόγιο δεν βρέθηκε. Όλα τα στοιχεία δημοσιεύονται όπως βρέθηκαν στον υπολογιστή του, μετά τον θάνατό του από τον στενό συνεργάτη του Γιώργο Τζαμτζή». (Δείτε ΕΔΩ καθώς επίσης και το ilnk της πηγής του συγκεκριμένου άρθρου)

Είναι θλιβερός ο τρόπος με τον οποίο επιλέγουν ορισμένα διαδικτυακά μέσα να εντυπωσιάσουν.

Κατ’ αρχάς οι συγκριμένες σημειώσεις υπάρχουν στο διαδίκτυο από τις 27 Σεπτεμβρίου 2012, όσο για τον σχολιασμό «είναι σχεδόν τρομακτικό το πόσο “έβλεπε” το 1996, την διάλυση του 2012, την κατάντια, την ταπείνωση του ανθρώπου και τον εξευτελισμό του πολίτη με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου», μόνο θυμηδία μπορεί να προκαλέσει.

Για την ιστορία να πούμε, ότι οι σημειώσεις αυτές δημοσιεύτηκαν την Κυριακή 25 Αυγούστου 1996 στην “Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία”, δύο χρόνια μετά το θάνατο του. Επίσης ας μην ξεχνάμε ότι ο Μάνος Χατζιδάκις ήταν μεγάλος δημιουργός· όχι μεγάλος προφήτης.

Καλό είναι, όσοι επιχειρούν να εκφράσουν τον αδαή θαυμασμό τους , να φροντίζουν να μην καταργούν τα αυτονόητα.]

Σημειώσεις του Μάνου Χατζιδάκι για μια συνέντευξη

Κράτος-Υπηρέτης

“Το κράτος παρουσιάζει από τη φύση του άπειρες ενδείξεις παραλογισμού, αναισθησίας και, δυστυχώς, πολλά φαινόμενα ύποπτων συναλλαγών και ύποπτου ανικανότητας. Διότι συντίθεται από ανθρώπους ελλιπείς, εγωπαθείς, φοβισμένους και χωρίς κοινωνική συνείδηση. Το κράτος, εκ παραδόσεως, υπηρετεί αποκλειστικά την πολιτική παράταξη που κυβερνά.

Και η κάθε παράταξη όταν κυβερνά, λειτουργεί με κομματικά κριτήρια και με αντίστοιχες επιδιώξεις. Κράτος και πολιτικές παρατάξεις ταυτίζονται με την έννοια του έθνους και ως εκ τούτου κάθε αντίδραση υγιώς σκεπτόμενου αλλά και κάθε παραταξιακή αντίθεση μη σκεπτόμενου, καταλήγει να χαρακτηριστεί ως αντεθνική.

Επιπλέον στον τόπο μας έχουμε και πλήρη σύγχυση εννοιών, λέξεων και νοημάτων, που οι επιτήδειοι, πολιτικοί και μη, γνωρίζουν να την εκμεταλλεύονται με επιτηδειότητα προς όφελος των.

Σ αυτό βοηθάτε πολύ κι εσείς οι δημοσιογράφοι με την αγνοία κι ελλιπή εκπαίδευση που σας χαρακτηρίζει, εξευτελίζοντας τις έννοιες αυτοσεβασμού και αξιοπρεπείας. Κι ότι δεν προφταίνει να ολοκληρώσει ο Στρατός, το συνεχίζει η Αστυνομία, που εκ φύσεως εχθρεύεται κάθε περίπτωση ελεύθερου κι ευαίσθητου νέου.

Κι αν γλιτώσει κανείς απo όλα αυτά, τον περιμένει η με κάθε τρόπο κοινωνική του τοποθέτηση στον κόσμο των καταπιεσμένων και ανελεύθερων.

Κι αν μ’ όλα αυτά συντηρηθούν ζωντανοί οργανισμοί, τότε το κράτος γνωρίζει την αποτελεσματική αντιβίωση. Τους βραβεύει.

Τους καθιστά επίλεκτους και “συνυπεύθυνους”. Εδώ γλυτώνουν ελάχιστοι. Πέντε, έξι. Για να τους καταλήξει κι αυτούς, όση κι αν έχουν άξια, στις περιοχές του περιθωρίου και της γραφικότητας. Μέχρι που να πεθάνουν. Τότε φροντίζει να τους κατασκευάσει μνημεία, αποδίδοντας τους όλες τις χρήσιμες ιδιότητες για τις μελλοντικές ανελεύθερες γενιές, αποσιωπώντας όμως επιμελώς την αλήθεια τους. Τη μόνη αξία. Ότι υπήρξαν ζωντανοί μέχρι το θάνατο τους.”

Απάτη Νεοφιλελευθερισμού

“Ο νεοφιλελευθερισμός είναι η αμηχανία του χρεοκοπημένου φιλελευθερισμού.

Και μια μικρή απάτη. Ο Άνθρωπος γεννιέται αγαπώντας την ελευθερία κι οφείλει ν αναπτύσσει την αγάπη του αυτή. Άρα είναι εκ φύσεως φιλελεύθερος. Και βέβαια δεν είναι δυνατόν την έννοια του φιλελευθερισμού να τη χωρέσουμε υποβιβάζοντας τη σε μια κομματική παράταξη, έστω κι αν την εφεύρε στον τόπο μας ο Βενιζέλος για να καταλήξει στον…Βασίλη Λεβέντη. Προς Θεού. Ας ξαναδώσουμε στην έννοια του φιλελεύθερου τη δύναμη καταγωγής της, αφήνοντας κατά μέρος τον ύποπτο και υποβιβασμένο χώρο του νεοφιλελεύθερου. Σήμερα μετά την πτώση των “σοσιαλιστικών” καθεστώτων, οι μεν, που είχαν κεκτημένα δικαιώματα, αντιδρούν στη “φιλελευθεροποίηση” και οι δε, μάχονται για καινούργια δικαιώματα. Δεν βλέπω κανέναν να μάχεται για να κτίσει κάτι. Όλοι μάχονται, οι μισοί, για να μη γκρεμιστεί το τείχος και οι άλλοι μισοί για να γκρεμιστεί. Και καθεστώτων πράξη τους, σαν επιτυχαίνει, επιβάλλει την αμηχανία και την απογοήτευση”.

Περί εθνικισμού

“Τι θα πει εθνικό ιδεώδες ; Τι υπερασπιζόμαστε ; Να είμαστε ελεύθεροι. Αλλά είμαστε ελεύθεροι; Απ’ όσα είπαμε πιο πάνω, δεν βγαίνει μ’ ευκρίνεια εξαρτάται από τη συνεχή μας επαγρύπνηση στη σχέση με το περιβάλλον, από την παιδεία που κατορθώσαμε να πλάσουμε ξεπερνώντας όλα τα εμπόδια κι από τη φυσική και ψυχική μας αντοχή στην καταπίεση που ασκεί πάνω μας το κράτος και οι συνάνθρωποι μας.

Υπάρχει βεβαία το σπίτι, ο χώρος μες’ στον οποίο ζούμε έτσι σχετικά “ελεύθεροι”.

Όμως η υπεράσπιση του χώρου απ τον ανεπιθύμητο επισκέπτη δεν μπορεί να αποτελεί ιδεολογία και να τροφοδοτεί κατά κύριο λόγο τον ψυχισμό μας.

Δεν είναι δυνατόν η φυσική μας άμυνα απέναντι στον μη επιθυμητό επισκέπτη να αποτελεί το βασικό ιδεολογικό μας βάθρο. Να γιατί ο εθνικισμός και η εθνικοφροσύνη είναι μια αρρωστημένη ψυχικά και πνευματικά κενότητα, που μας χορηγείται αφειδώς και που βολεύει το κράτος στο να μας μεταχειρίζεται”.

Περί Ομαλότητας

“Οι θέσεις και ο απόψεις μου πάνω στο κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι του τόπου μας προέρχονται από την ιδιότητα του υπεύθυνου πολίτη, χωρίς ούτε στιγμή να ξεφεύγω από το πλαίσιο της μουσικής μου ιδιότητας. Και βεβαία δεν γίνονται για να επισύρουν οργισμένες ‘η επιδοκιμαστικές αντιδράσεις. Είναι κατά τη γνώμη μου φυσικό να μην συμφωνώ με την πλειοψηφία των συμπατριωτών μου. Δεν ανήκω στον τρόπο ζωής τους. Οι θέσεις μου είτε έχω δίκιο είτε έχω άδικο, είναι θεμελιωμένες σ’ έναν τρόπο ζωής, πέρα από σκοπιμότητες και συμβιβασμούς. Τις περισσότερες φόρες οι πιο πολλοί βλέπουν τις αντιδράσεις μου επιφανειακά. Και ‘η δεν έχουν τη διάθεση ‘η δε μπορούν ν αντιληφτούν την εμπειρία ζωής που περιέχουν. Η ομαλότητα μου υπαγορεύει τις οποίες θέσεις μου κι όχι οι τυχόν ιδιαιτερότητες μου. Κατά καιρούς, παρατηρώντας την καλώς ταχτοποιημένη ανωμαλία του γύρω κόσμου, εκφράζω την έκπληξη, όχι δίχως χιούμορ, για το πόσο ομαλός επιμένω κι εξακολουθώ να είμαι”.

Η Ελλάδα των εργολάβων

“Εμείς σαν ήμασταν νέοι, αγαπήσαμε την Ελλάδα τη φτωχική και καταστραμμένη, αντιδρώντας στον επίσημο κυβερνητικό μεγαλοϊδεατισμό εκείνου του καιρούς. Εκείνοι θελαν να μας φορέσουν χλαμύδες κι εμείς από αντίδραση σκύβαμε στο μικρό και ταπεινό, ανακαλύπτοντας τον Καραγκιόζη, το ρεμπέτικο, την απλή πέτρα, τον επιτάφιο, λατρεύοντας τους λα’ι’κους συνοικισμούς μας που τροφοδοτούσαν τη μετακατοχική ευαισθησία μας. Μα όλα αυτά κάποτε εξαφανίστηκαν. Ήρθε το ’60 και η εσωτερική μετανάστευση είχε σχεδόν ολοκληρωθεί. Ήρθε η εποχή της πλασματικής ευμάρειας, του Τουρισμού με την ερωτική εκπόρνευση, ήρθε η εποχή των εργολάβων που κατέστρεψαν “κτίζοντας” ότι είχε απομείνει.

Οι τσαρουχικοι έλληνες έγιναν πλαστικοί, το ρεμπέτικο έγινε ψόφιο, με χυδαίες προεκτάσεις και οι τυχοδιώκτες της επαρχίας απόκτησαν χρήμα και δύναμη, επιβάλλοντας την αισθητική τους και τις πολιτικές τους πεποιθήσεις”. Το ταπεινό έγινε γραφικό κι υπήρχε μια ειρωνεία σαν λέγαμε “Οδός Ονείρων”. Υπήρχε μια εποχή που εμείς οι νέοι μετά τον πόλεμο ονειρευόμασταν μια διαφορετική Ελλάδα, χωρίς περιορισμούς και όρια, δίχως σκηνικά.

Η πραγματικότητα μας διέψευσε.

Σήμερα το όνειρο αποτελεί μια πολυτέλεια. Τι τάχα να ονειρεύονται οι σημερινοί νέοι ;

Έναν είναι βέβαιο. Θα διαψευστούν κι αυτοί με τη σειρά τους. Ο κόσμος όπως πάντα θα προχωρεί με τις εξαιρέσεις του – όπως έλεγε κι ο φίλος μου ο Γκάτσος”.

Να ζεις, όχι να μοιάζεις

“Φτάσαμε στο λαμπρό σημείο, η αρτιμέλεια να χαρακτηρίζεται αναπηρία. Σκοπός δεν είναι να κόψεις το χέρι σου για να μη διαφέρεις από την πλειοψηφία των αναπήρων, αλλά να διατηρήσεις με θάρρος την αρτιμέλεια σου κι ας δέχεσαι το χλευασμό των λαβωμένων. Σημασία έχει να ζεις σαν τους άλλους κι όχι να μοιάζεις τους άλλους”.

Σεβασμό στις αδυναμίες

“Καμία δημιουργική πορεία δεν είναι δυνατόν να προέρχεται από “γελοίες” ανθρώπινες πλευρές. Μην μπερδεύουμε το γεγονός ότι περιέχουμε και τις αδυναμίες μας. Και φυσικά τις χρησιμοποιούμε, σαν να μας χρειάζονται να συνθέσουμε το Εργολάβων. Οι αδυναμίες μας εφόσον δεν μας νίκησαν, ανήκουν στην περιοχή της γνώσης, στις αποσκευές μας. Και τις χρησιμοποιούμε όπου κι όταν χρειάζεται. Αλίμονο όμως αν αν μας νικήσαν και σφραγίζουν το πρόσωπο μας. Τότε γινόμαστε οι ζωγραφικοί πίνακες του Μπέικον κι όχι κάτι που να πλησιάζει την πνευματική του περιοχή. Οι αδυναμίες δεν είναι γελοίες. Το αποτέλεσμα τους, εφόσον νικήσουν, μας γελοιοποιεί. Οι διαδικασίες της μάχης μέσα μας είναι ιερές. Και απαιτούν απόλυτο σεβασμό, δικό μας και των άλλων”.

Φοβάται τη δημοσιότητα ;

“Πραγματικά τη φοβάμαι. Χρειάζεται μεγάλη δύναμη και επιδεξιότητα για να την αποφύγεις. Κι έχουμε πρόσφατο το παράδειγμα του Τσαρούχη, ανθρώπου με τεράστια άξια και σκέψη. Να του αναγραφούν οι εφημερίδες καθεστώτων ευφυολόγημα του, να τον συναντούν οι “σοβαροί” και να χαμογελούν στη θέα του σαν να ευρίσκοντο μπρος σε διασκεδαστή.

Η άμυνα των καταπιεσμένων και αμόρφωτων μπρος στην προσωπικότητα, που μόνο η παρουσία της τους καθιστούσε εκ γενετής νεκρούς. Ουσιαστικά η άμυνα της κοινωνίας μας για κάποιον αντάρτη της”.

Παιχνίδι με το Θάνατο 

“Καλόπιασμα του Θανάτου, από κανέναν άνθρωπο σοβαρό δεν επιχειρείται. Η “Αθανασία” του Γκάτσου, όπως και καθεστώτων αληθινό τραγούδι, ήταν και παραμένει έναν παιχνίδι. Η ιδέα του Θανάτου οδηγεί τον αληθινά ελεύθερο άνθρωπο στο να αντιληφτεί βαθιά μέσα του, πως η ύπαρξη Του έχει ημερομηνία λήξεως. Ο Άνθρωπος οφείλει να συμφιλιωθεί με την ιδέα αυτή κι όχι ν’ αγκιστρώνεται απ τη ζωής σε σημείο που να μη θέλει να φύγει – πραγματικότητα που όλες οι θρησκείες εκμεταλλεύονται υποσχόμενες μελλοντική κι ατελείωτη ζωής. Κι όμως είναι τόσο απλό, γι αυτό και δύσκολο”.

ΤΕΛΟΣ

 

Εκτρωφείο Λαγων Καρφής Ευαγγελος