Η βία και η ανθρώπινη οδύνη είναι από τις μεγάλες σταθερές της ανθρωπότητας αφού δεν λείπουν από καμία εποχή, από καμία κοινωνική συνάρθρωση. Το είχε επισημάνει αυτό ο Ρενέ Ζιράρ αλλά έπεσε επάνω στα μεγαθήρια του γαλλικού πνεύματος (Καστοριάδη λ.χ., Φουκό, Ντελέζ κ.ά.) και η απύθμενη θεωρία του έμεινε για τους διανοούμενους μόνο, παρότι έχουν εκδοθεί στη χώρα μας τα σημαντικότερα έργα του.
Γιώργος Σταματόπουλος
Πώς να πείσει την ακαδημαϊκή κοινότητα ο στοχαστής αυτός, που πίστευε σε έναν επιστημονικό ντετερμινισμό σε ό,τι αφορά τους όρους συγκρότησης και εξέλιξης των κοινωνιών, όταν πλάι του μεσουρανούσαν οι προηγούμενοι στοχαστές με την ενδεχομενικότητά τους και όλα τα χαώδη τους; Πώς να γίνει αποδεκτό -άκουσον!- ότι οι θρησκείες [ο ιουδαϊσμός] και όχι οι θεσμοί είναι αυτές που επιφέρουν την ειρήνη στις κοινωνίες όταν η βία γίνεται θυελλώδης και ανεξέλεγκτη και φρικιαστική;
Είναι ελκυστική η θεωρία του τής προσκτητικής μίμησης και ο ρόλος αυτής στη διαμόρφωση των κοινωνιών. (Επιθυμείς κάτι που επιθυμεί ένας άλλος -και τότε αρχίζουν τα όργανα. Σημειωτέον ότι η προσκτητική μίμηση ουδεμία σχέση έχει με την πλατωνική-αριστοτελική μίμηση, που είναι εκκίνηση του πολιτισμού και της παιδείας μόνο). Ολες, περίπου, οι θεωρίες είναι ελκυστικές, παραμένουν όμως θεωρίες όταν δεν μπορούν να προσφέρουν λύσεις στα αδιανόητα προβλήματα που εμφανίζουν οι κοινωνίες, κυρίως οι εξουσίες.
Είναι η απληστία και η αρχομανία τα μόνα κίνητρα για να δελεάσουν έναν «ηγέτη» και να κηρύξει πόλεμο σε πιο αδύναμους ηγέτες; Υπάρχουν φωλιές στα μύχια που παραμένουν αλώβητες από κάθε άνεμο, ακόμη κι αν ο άνεμος φέρει πολλή λογική μέσα του. Εχουμε και τον θεωρητικό του πολέμου, τον πολύ Κλαούζεβιτς, να ισχυρίζεται ότι «την ισχυρότερη παρακίνηση για δράση ο άνθρωπος τη δέχεται πάντα από αισθήματα, πάντοτε καθοδηγείται και παρορμάται από αισθήματα». Τι να πεις. Από εκεί ίσως προέρχεται ο διχασμός μεταξύ πολιτισμού και ανθρώπου -οι πόλεμοι, με άλλα λόγια.
Διεθνείς κρατικές οργανώσεις είναι για τα πανηγύρια όταν καλούνται να παρέμβουν για την αποτροπή ενός πολέμου ή μιας οποιασδήποτε σύγκρουσης και ας έχουν δεσμευτεί -και ουρλιάζουν μάλιστα γι’ αυτό: «Ποτέ πια φασισμός, ποτέ πια πόλεμος» και έτερα ιλαρά. Διεθνής κοινότητα, λένε. Πού την είδαν; Πότε παρενέβη αποτρεπτικά; Τι βοήθεια ζητάει ο Ουκρανός πρόεδρος, θλιβερός, έτσι κι αλλιώς; Σε τι αποσκοπεί ο Ρώσος πρόεδρος, θλιβερός έτσι κι αλλιώς κι αυτός; Δεν μπορεί χωρίς πολέμους η ανθρωπότητα, όσος πολιτισμός και αν έχει επιτευχθεί, όση παιδεία κι αν έχει αποκτήσει.
Δεν καταλαβαίνω όμως εκείνους τους στοχαστές, που βλέπουν στους πολέμους αναζωογονητικές υποτίθεται δυνάμεις και εκκίνηση νέας, πιο δυναμικής τάχα πραγματικότητας. Σαφώς κάτι δεν πάει καλά με την ανθρωπότητα, με τους φόβους της μεν, με την άλογη χρήση βίας δε. Αλλά πώς θα γράφονταν θεωρίες του πολέμου, πώς θα πλούτιζαν οι πολεμικές βιομηχανίες, πώς θα εγκλώβιζαν τους ανθρώπους στο εθνικιστικό τους καβούκι; (Ας βρούμε) άλλα λόγια· ν’ αγαπιόμαστε τουλάχιστον.
efsyn.gr/
