Μέχρι πρόσφατα πίστευα κι εγώ πως οι καιροί που διανύουμε σε παγκόσμιο επίπεδο είναι κρίσιμοι. Στο πέρασμα του χρόνου κατέληξα πως μία άλλη λέξη μοιάζει στη δική μου συνείδηση περισσότερο ταιριαστή. Οι καιροί είναι μεταβατικοί. Και κρίσιμοι, και σημαντικοί, και καθοριστικοί, βεβαίως… Αλλά, πάνω από όλα μεταβατικοί. Σε κάθε μεταβατική περίοδο αυξάνουν οι υποχρεώσεις και τα «καθήκοντα» κάθε εμπλεκόμενου «παίκτη». Στον παγκόσμιο ενδοεξοουσιαστικό ανταγωνισμό της εποχής μας ένας καθοριστικός παίκτης για τους όρους διαμόρφωσης των συσχετισμών είναι η σοσιαλδημοκρατία. Κατά την προσωπική μου άποψη είναι εδώ και κάποιους αιώνες ένας «μπαλαντέρ» που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την τροπή των πραγμάτων. Προς τα πού, δηλαδή, κατευθύνονται τα μεγαλύτερα κομμάτια της πίτας του παραγόμενου κοινωνικού πλούτου. Όταν, βέβαια, αυτός δεν συρρικνώνεται εξαναγκαστικά λόγω συστημικών αντιφάσεων…
Κώστας Μαρούντας
Σε καταστάσεις συνεχόμενων κρίσεων πανδημικών, οικονομικών-ενεργειακών, γεωπολιτικών, πολεμικών, πολιτισμικών…, οι καταστάσεις οξύνονται επικίνδυνα, οι συγκρούσεις περνάνε στην ημερήσια διάταξη, οι μορφές «διευρύνονται», οι ευνοημένοι γίνονται λιγότεροι (αλλά αυτοί είναι κατά πολύ πιο ενισχυμένοι…), οι πλειοψηφίες αναγκάζονται σε σοβαρές αλλαγές στον τρόπο ζωής τους, πάρα πολλοί άνθρωποι υποφέρουν, κάποιοι (ουκ ολίγοι) βασανίζονται και υπόκεινται σε άμεσες απειλές που αφορούν ακόμα και στη βιολογική τους ύπαρξη. Αν θεωρήσουμε ως γνώμονα μία κάπως αφηρημένη έννοια (που όμως αν στραφούμε στην πρακτική ζωή, συγκεκριμενοποιείται πολύ γρήγορα και πολύ εύκολα…), το κοινωνικό όφελος, πιστεύω πως -σε τέτοιες περιστάσεις- υπάρχουν δύο «τρόποι» για να αποτραπεί η κατρακύλα του βιοτικού επιπέδου (πριν την επιβολή όρων εξαθλίωσης και εξαχρείωσης συνάμα). Αυτά, βέβαια, σε θεωρητικό επίπεδο πάντα, γιατί πολλές φορές η πράξη ανατρέπει βεβαιότητες και εκτιμήσεις.
Ο ένας τρόπος είναι η καταλυτική επέμβαση της σοσιαλδημοκρατίας. Να το πω σχηματικά για να ενισχύσει το κοινωνικό κράτος, να επιβάλλει κανόνες στην οικονομική λειτουργικότητα, να διασφαλίσει την εύρυθμη θεσμική λειτουργία, να δημιουργήσει δουλειές, να συμβάλλει στο μέτρο του δυνατού στην αναδιανομή του πλούτου και στην αύξηση των εισοδημάτων των μεσαίων και των κατώτερων στρωμάτων, να προσδώσει απτά και ουσιαστικά κίνητρα σε μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού.
Ο άλλος τρόπος είναι η δυναμική επέμβαση των ριζοσπαστικών κινημάτων (εννοώ φυσικά εκείνα με αριστερό-κομμουνιστικό-αριστερίστικο-αντιεξουσιαστικό πρόσημο). Σε περιπτώσεις σοβαρών κρίσεων τα περιθώρια δραστηριοποίησής τους είναι πάντα -εκ των πραγμάτων- αυξημένα, ενίοτε η παρουσία τους είναι εκτός από αναμενόμενη και επιβεβλημένη (όσο και αν αυτό «αρρωσταίνει» τις πιο συντηρητικές συνειδήσεις….). Γιατί όταν λαμβάνουν χώρα διαρκείς επιθέσεις εναντίον της πλειοψηφίας της κοινωνίας από τις άρχουσες ελίτ η αντίδρασή της, ανεξάρτητα από το είδος και την έντασή της, είναι το πλέον αυτονόητο. Αυτό είναι κοινωνιολογικό πόρισμα και όχι πολιτική προπαγάνδα…
Στο σήμερα, καθώς οδηγούμαστε σιγά σιγά στην έξοδο του σωτήριου έτους 2022, αν ρίξουμε π.χ. μία ματιά στο εγχώριο πολιτικό σκηνικό θα δούμε πως οι δυνάμεις που εμφορούνται από διάφορες εκδοχές της σύγχρονης σοσιαλδημοκρατίας έχουν αρχίσει να προσδιορίζουν τις βασικές ρητορικές της κεντρικής τους ατζέντας. Από την άλλη, οι ριζοσπαστικές δυνάμεις αναγνωρίζουν πως τα πράγματα δεν πάνε καλά για τα κοινωνικά-λαϊκά συμφέροντα και «σκληραίνουν» την οπτική, το λόγο και ορισμένες παρεμβατικότητές τους. Όμως, κατά την προσωπική μου άποψη, πληρώνουν και οι δύο πλευρές τα λάθη, τις αδυναμίες και τις όποιες διολισθήσεις του χτες.
Η σοσιαλδημοκρατία φερ΄ειπείν πρέπει να δώσει μεγάλο και μακροχρόνιο αγώνα για να σταματήσει να γίνεται αντιληπτή από τα κοινωνικά-λαϊκά στρώματα σε πολλές χώρες ως η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος. Ως όργανο, δηλαδή, της ολιγαρχίας του παγκόσμιου πλούτου, εξίσου ταγμένο με τη φιλελεύθερη δεξιά στον ίδιο σκοπό… Γιατί πολλά που έδωσε για δεκαετίες, φρόντισε η ίδια να τα πάρει πίσω όσο πιο γρήγορα γινόταν… Οι ριζοσπαστικοί χώροι, από την άλλη, θα πρέπει επιτέλους να συνειδητοποιήσουν πως όντως η απήχησή τους (ή έστω η δυνατότητά τους για κάτι τέτοιο) αυξάνει σε περιόδους κρίσης, αλλά κάποια πιθανή εδραίωση και «κυριαρχία» τους μέσα στο πλειοψηφικό κοινωνικό σώμα σε μάκρος χρόνου, μπορεί να εξασφαλίσει μονάχα η ικανότητά τους να καλύψουν ανάγκες στο υλικό πεδίο. Ανάγκες γενεών που έχουν μάθει αλλιώς, κιόλας, και σίγουρα όχι με βασικό ζητούμενο τη «λιτότητα» των ριζοσπαστικών κύκλων. Αυτή τη «λιτότητα» που η επίσημη δεξιά επιχειρηματολογία ορίζει από το 1970 κι ύστερα ως «πείνα»…
Το έδαφος σε διεθνές επίπεδο μοιάζει πρόσφορο και για τη σοσιαλδημοκρατία και για τον ευρύτερο ριζοσπαστισμό. Μην έχουμε αυταπάτες. Από τα χρόνια του Βέμπερ και του Μαρξ μέχρι σήμερα, και πιθανότατα για πολλά χρόνια ακόμα, μεταξύ τους υποβόσκει μία πολύ μεγάλη διαμάχη. Στους αδαείς μπορεί κάτι τέτοιο να φαίνεται παράταιρο, ακόμα και κάπως εξωφρενικό, αλλά αυτή ακριβώς η διαμάχη είναι από τις πιο κρίσιμες, και ενίοτε από τις πιο άτεγκτες και πιο σκληρές στην ταξική διαπάλη. Γιατί οι μυημένοι γνωρίζουν πολύ καλά πως το ζήτημα της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής δεν επιτρέπει επί της ουσίας καμία ουσιαστική συμφιλίωση και συνεργασία μεταξύ «οπορτουνιστών» και «ορθόδοξων»… Κάθε βήμα της μίας πλευράς προς τα εμπρός, σημαίνει βήμα πίσω για την άλλη. Μάλιστα, μπορεί το ένα βήμα για τη μία, να είναι δύο και τρία για την άλλη (ανεξαρτήτως κατεύθυνσης…). Το ποιος θα επικρατήσει δεν μπορώ να το ξέρω. Ίσως πολλοί λίγοι άνθρωποι πάνω στον πλανήτη να μπορούν να το εκτιμήσουν με τρόπο που η ίδια η πραγματικότητα θα επιβεβαιώσει τις επόμενες δεκαετίες.
Σε κάθε περίπτωση, εμείς όλοι δίχως καμία διάθεση παρελθοντολαγνείας, αναπαλαίωσης ή ρομαντικού φανατισμού, οφείλουμε στο σήμερα να διαβάσουμε και να κατανοήσουμε τις βασικές αρχές (και διαφορές…) τόσο της σοσιαλδημοκρατίας, όσο και των πολύπλευρων-πολύμορφων ριζοσπαστών. Μην ξεχνώντας ποτέ πως πολλές φορές στο παρελθόν ορισμένες προσμείξεις κατάφεραν πρόσκαιρα να επηρεάσουν τις εξελίξεις προς όφελος των εκφραστών αυτών των προσμείξεων. Δεν υπάρχει χαρακτηριστικότερο παράδειγμα από αυτό που λαμβάνει χώρα κατά καιρούς στα ρωσικά εδάφη (και στα γύρω…) από το τέλος του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου έως σήμερα…
.efsyn.gr
