Η ΛΑΕ και ο πειρασμός των εύκολων απαντήσεων

Στην ιστο­σε­λί­δα RProject δη­μο­σιεύ­τη­κε πρό­σφα­τα ένα εν­δια­φέ­ρον άρθρο του Ηλία Ιω­α­κεί­μο­γλου με τίτλο “ΛΑΕ: Τί πρό­γραμ­μα χρεια­ζό­μα­στε”; Ο αρ­θρο­γρά­φος στέ­κε­ται κρι­τι­κά στην τε­λευ­ταία δια­κή­ρυ­ξη της ΛΑΕ (Ανα­τρο­πή τώρα! Για τι, με ποιους, πως;) θέ­το­ντας σο­βα­ρά ερω­τή­μα­τα, τα οποία ασφα­λώς θα τε­θούν στο κέ­ντρο του δη­μό­σιου δια­λό­γου που φι­λο­δο­ξεί να ανα­πτύ­ξει η ΛΑΕ εν όψει της ιδρυ­τι­κής συν­διά­σκε­ψής της, το αμέ­σως επό­με­νο διά­στη­μα. Προ­σω­πι­κά θεωρώ ότι αρ­κε­τές διεισ­δυ­τι­κές πα­ρα­τη­ρή­σεις του Ηλία, ενός συ­ντρό­φου που δια­χρο­νι­κά στέ­κε­ται στο έδα­φος του επα­να­στα­τι­κού, μη δογ­μα­τι­κού Μαρ­ξι­σμού, μπο­ρούν να παί­ξουν προ­ω­θη­τι­κό ρόλο σ’ αυτόν τον ζω­τι­κά ανα­γκαίο διά­λο­γο ενός νέου πο­λι­τι­κού εγ­χει­ρή­μα­τος, που πα­σχί­ζει να απο­κτή­σει στα­θε­ρό βά­δι­σμα, φυ­σιο­γνω­μία και μά­χι­μο πρό­γραμ­μα ανα­τρο­πής. Φο­βά­μαι όμως ότι ο αθρο­γρά­φος δεν απο­φεύ­γει τον πει­ρα­σμό των εύ­κο­λων, κλη­ρο­δο­τη­μέ­νων απα­ντή­σε­ων στα καί­ρια προ­βλή­μα­τα που τί­θε­νται ενώ­πιον όχι μόνο της ΛΑΕ, αλλά και των ευ­ρύ­τε­ρων δυ­νά­με­ων που έχουν ανα­φο­ρά στις σύγ­χρο­νες δυ­νά­μεις της ερ­γα­σί­ας και του σο­σια­λι­σμού.

Πι­στεύω ότι δεν θα αδι­κή­σω τον Ηλία Ιω­α­κεί­μο­γλου αν υπο­στη­ρί­ξω ότι η γε­νι­κή οπτι­κή της το­πο­θέ­τη­σής του κα­θο­ρί­ζε­ται από δύο κε­ντρι­κές πα­ρα­δο­χές. Πρώ­τον, ότι ο χώρος της ΛΑΕ δια­τρέ­χε­ται, σε χον­δρι­κές γραμ­μές, από μια αντί­θε­ση που τον δια­χω­ρί­ζει σε δύο οιο­νεί “στρα­τό­πε­δα”: εκεί­νους που υιο­θε­τούν μιαεπα­να­στα­τι­κή, αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή- σο­σια­λι­στι­κή στρα­τη­γι­κή, θε­ω­ρώ­ντας ότι η διαρ­θρω­τι­κή κρίση του σύγ­χρο­νου κα­πι­τα­λι­σμού δεν αφή­νει πε­ρι­θώ­ρια για “εν­διά­με­σες” απα­ντή­σεις και εκεί­νους που, υπό το πρί­σμα μιας στρα­τη­γι­κής “στα­δί­ων”, υιο­θε­τούν μια πο­λι­τι­κή ευ­ρύ­τε­ρου αντι­μνη­μο­νια­κού- πα­τριω­τι­κού με­τώ­που, που φι­λο­δο­ξεί να πε­ρι­λά­βει και τμή­μα­τα της αστι­κής τάξης. Και δεύ­τε­ρον, ότι ακρι­βώς λόγω αυτής της κε­ντρι­κής δι­χο­γνω­μί­ας, δεν μπο­ρεί να υπάρ­ξει ενιαία στρα­τη­γι­κή, κάτι που θα με­τέ­τρε­πε τη ΛΑΕσε ενιαίο κόμμα, αλλά μόνο μια τα­κτι­κού χα­ρα­κτή­ρα, ενιαιο­με­τω­πι­κή σύ­γκλι­ση “όπου θα συμ­φω­νή­σου­με όλοι πάνω σε πέντε βα­σι­κές αρχές και δε­κα­πέ­ντε, εί­κο­σι, σε όσες θέ­λε­τε, αντι­μνη­μο­νια­κές δρά­σεις”.

Θέλω να ελ­πί­ζω ότι, στη με­γά­λη τους πλειο­νό­τη­τα, οι σύ­ντρο­φοι της ΛΑΕ δεν θα ανα­γνω­ρί­σουν τον εαυτό τους σε κα­νέ­να από τα δύο “στρα­τό­πε­δα” που βιά­στη­κε να προ­δι­κά­σει ο σύ­ντρο­φος Ηλίας. Προ­σω­πι­κά δεν έχω αντι­λη­φθεί την ύπαρ­ξη ρευ­μά­των στους κόλ­πους της ΛΑΕ τα οποία υιο­θε­τούν τη λο­γι­κή των “στα­δί­ων”. Όπως δεν μπορώ να δεχθώ ότι υπάρ­χουν ρεύ­μα­τα τα οποία, από κε­κτη­μέ­νη “αντι­πο­λι­τευ­τι­κή” τα­χύ­τη­τα, θα αμ­φι­σβη­τού­σαν τη ση­μα­σία της ανα­τρο­πής της μνη­μο­νια­κής τάξης πραγ­μά­των στο όνομα του σο­σια­λι­σμού, κάτι που θα τους κα­τέ­τασ­σε πολύ κοντά στην- ακίν­δυ­νη γι ατο σύ­στη­μα- λο­γι­κή του ΚΚΕ.

Θα συμ­φω­νή­σω με τον Ηλία ότι ο δο­μι­κός χα­ρα­κτή­ρας της κρί­σης (και η θέση της Ελ­λά­δας στην ιμπε­ρια­λι­στι­κή αλυ­σί­δα, θα προ­σέ­θε­τα) δεν επι­τρέ­πουν φα­ντα­σιώ­σεις για κά­ποιο εν­διά­με­σο “στά­διο” μιας ευ­στα­θούς, προ­ο­δευ­τι­κής αλ­λα­γής, από ένα εξί­σου φα­ντα­σια­κό μέ­τω­πο της ερ­γα­τι­κής τάξης με υπο­τι­θέ­με­να “πα­τριω­τι­κά” τμή­μα­τα του κε­φα­λαί­ου. Αυτό άλ­λω­στε απέ­δει­ξε η εμπει­ρία των επτά μηνών από την πρώτη κυ­βέρ­νη­ση ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ- ΑΝΕΛ και η οξύ­τα­τη κοι­νω­νι­κή πό­λω­ση που προς στιγ­μήν εμ­φα­νί­στη­κε, την πε­ρί­ο­δο του δη­μο­ψη­φί­σμα­τος, ανά­με­σα στα κοι­νω­νι­κο- πο­λι­τι­κά μπλοκ του ΝΑΙ και το ΟΧΙ. Αλλά η μη ύπαρ­ξη με­τα­βα­τι­κού “στα­δί­ου” δεν μπο­ρεί να με­τα­φρά­ζε­ται σε μη ύπαρ­ξη με­τα­βα­τι­κού προ­γράμ­μα­τος πάλης των λαϊ­κών τά­ξε­ων για μια άμεση, λυ­τρω­τι­κή απά­ντη­ση στις αγω­νί­ες και τις ανά­γκες τους. Κάτι τέ­τοιο θα οδη­γού­σε στη λο­γι­κή του “επα­να­στα­τι­κού τε­λε­σι­γρα­φι­σμού” από μία αυ­το­α­να­κη­ρυγ­μέ­νη “πρω­το­πο­ρία”, που θέτει ως προ­ϋ­πό­θε­ση για την ανά­πτυ­ξη με­τω­πι­κής δρά­σης την απο­δο­χή των δικών της στρα­τη­γι­κών στό­χων από τις λαϊ­κές μάζες.

Ασφα­λώς, ο σο­σια­λι­σμός δεν μπο­ρεί να θε­ω­ρεί­ται “ει­κό­νι­σμα”, όπως έλεγε κά­πο­τε ο Χα­ρί­λα­ος Φλω­ρά­κης, δη­λα­δή μια απλή δια­κή­ρυ­ξη ταυ­τό­τη­τας, που επι­τρέ­πει στην Αρι­στε­ρά οποια­δή­πο­τε δε­ξιό­στρο­φη γραμ­μή στα άμεσα, “τα­κτι­κής φύσης” προ­βλή­μα­τα. Ως υπαρ­κτή τάση που συ­γκρού­ε­ται με την υπάρ­χου­σα τάξη πραγ­μά­των- κάτι πολύ δια­φο­ρε­τι­κό από ένα απλό “ιδα­νι­κό” για το ακα­θό­ρι­στο μέλ­λον- οφεί­λει να ανα­πτύσ­σε­ται μέσα από το ση­με­ρι­νό κί­νη­μα για την ανα­τρο­πή των κοι­νω­νι­κών και πο­λι­τι­κών συ­σχε­τι­σμών σε βάρος του κε­φα­λαί­ου, συ­γκε­ντρώ­νο­ντας δυ­νά­μεις για απο­φα­σι­στι­κές ανα­με­τρή­σεις, οι οποί­ες θα θέ­σουν κά­ποια στιγ­μή επί τά­πη­τος το ζή­τη­μα της πο­λι­τι­κής εξου­σί­ας (και όχι μόνο της κυ­βέρ­νη­σης). Ει­ρή­σθω εν πα­ρό­δω ότι αυτό το κα­θο­ρι­στι­κό ζή­τη­μα περ­νά­ει σε δεύ­τε­ρη μοίρα στο συ­γκε­κρι­μέ­νο άρθρο, ορι­σμέ­νες δια­τυ­πώ­σεις του οποί­ου, μά­λι­στα, είναι ανοι­χτές σε αυ­τα­πά­τες ότι μπο­ρεί να υπάρ­ξουν διευ­ρυ­νό­με­νες “σο­σια­λι­στι­κές” νη­σί­δες εντός κα­πι­τα­λι­στι­κής κυ­ριαρ­χί­ας, με “μη κα­πι­τα­λι­στι­κές μορ­φές πα­ρα­γω­γής”, με “δομές αλ­λη­λεγ­γύ­ης χτι­σμέ­νες πάνω στις αξίες του σο­σια­λι­σμού” κ.α. Και μόνο η προ­ώ­θη­ση άμε­σων μέ­τρων, με­γά­λης κρου­στι­κής ισχύ­ος, που προ­τεί­νει η ΛΑΕ, όπως η στάση πλη­ρω­μών του χρέ­ους, η έξο­δος από την ευ­ρω­ζώ­νη και η εθνι­κο­ποί­η­ση των τρα­πε­ζών (μετά μά­λι­στα από την πρό­σφα­τη αλ­λα­γή του ιδιο­κτη­σια­κού κα­θε­στώ­τος τους) ισο­δυ­να­μούν με κή­ρυ­ξη πο­λέ­μου στο διε­θνές χρη­μα­το­πι­στω­τι­κό κε­φά­λαιο. Κάτι που θα οδη­γή­σει σε μια ιστο­ρι­κών δια­στά­σε­ων σύ­γκρου­ση, που θα φέρει επί τά­πη­τος το πρό­βλη­μα της πραγ­μα­τι­κής εξου­σί­ας.

Εκεί­νο που μου προ­ξέ­νη­σε κά­ποια έκ­πλη­ξη στο κεί­με­νο συμ­βο­λής του Ηλία, ενός μαρ­ξι­στή που δεν κου­βα­λά­ει πάνω του τις γνω­στές αγκυ­λώ­σεις συ­γκε­κρι­μέ­νων ρευ­μά­των του ιστο­ρι­κού κομ­μου­νι­σμού, είναι η ευ­κο­λία με την οποία διο­λι­σθαί­νει σε πα­ρα­δο­σια­κές σχη­μα­τι­κό­τη­τες που δια­χω­ρί­ζουν με σι­νι­κά τείχη τη στρα­τη­γι­κή με την τα­κτι­κή και βλέ­πουν τη σχέση ερ­γα­τι­κού κόμ­μα­τος- ευ­ρύ­τε­ρου κοι­νω­νι­κο­πο­λι­τι­κού με­τώ­που με τη λο­γι­κή των “ομό­κε­ντρων κύ­κλων” (ένα ερ­γα­τι­κό κόμμα με ξε­κά­θα­ρη, “επα­να­στα­τι­κή” στρα­τη­γι­κή και ένα ευ­ρύ­τε­ρο μέ­τω­πο με ευ­τύ­τε­ρα εκ­με­ταλ­λευό­με­να στρώ­μα­τα πάνω σε φλέ­γο­ντα θέ­μα­τα της συ­γκυ­ρί­ας). Ακόμη κι αν υπο­τε­θεί, για οι­κο­νο­μία της συ­ζή­τη­σης, ότι αυτή η οπτι­κή ήταν σωστή σε άλλες επο­χές και χώρες (με ένα συ­μπα­γές βιο­μη­χα­νι­κό προ­λε­τα­ριά­το να πε­ρι­τρι­γυ­ρί­ζε­ται από μια θά­λασ­σα μι­κρο­α­στι­κών στρω­μά­των και με ισχυ­ρά, μα­ζι­κά κόμ­μα­τα κομ­μου­νι­στι­κής ανα­φο­ράς), δεν νο­μί­ζω ότι απο­τε­λεί γό­νι­μη γραμ­μή σκέ­ψης στη ση­με­ρι­νή εποχή της εξαι­ρε­τι­κής πο­λυ­μορ­φί­ας του κό­σμου της ερ­γα­σί­ας και της κρί­σης των αρι­στε­ρών, πο­λιτ­κών υπο­κει­μέ­νων, σε όλες τις εκ­φρά­σεις τους.

Φυ­σι­κά, το θέμα απαι­τεί με­γά­λη συ­ζή­τη­ση και δεν μπο­ρεί να αντι­με­τω­πι­στεί διε­ξο­δι­κά στο πλαί­σιο ενός άρ­θρου. Θα έλεγα όμως ότι σή­με­ρα, όσο ποτέ άλ­λο­τε, ένας αξιό­μα­χος πο­λι­τι­κός φο­ρέ­ας για τη χει­ρα­φέ­τη­ση της ερ­γα­σί­ας δεν μπο­ρεί παρά να έχει “με­τω­πι­κά” χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά και έναν ορι­σμέ­νο “πλου­ρα­λι­σμό” τά­σε­ων και ευαι­σθη­σιών στο εσω­τε­ρι­κό του. Αυτό ση­μαί­νει, πάντα κατά την προ­σω­πι­κή μου γνώμη, μια ελά­χι­στη στρα­τη­γι­κή σύ­γκλι­ση, χωρίς την οποία ο όποιος πο­λι­τι­κός φο­ρέ­ας θα είναι ένας πύρ­γος της Βαβέλ, και μια ισχυ­ρή προ­γραμ­μα­τι­κή σύ­γκλι­ση, που θα του δώσει κρου­στι­κή δύ­να­μη και μα­ζι­κή απή­χη­ση. Αντί­θε­τα, η λο­γι­κή “αφή­νου­με στην άκρη όλα τα στρα­τη­γι­κά ζη­τή­μα­τα και συμ­φω­νού­με μόνο σε πέ­ντε- δέκα άμε­σες, αντι­μνη­μο­νια­κές δρά­σεις” θα οδη­γή­σει μοι­ραία, πι­στεύω, σε μια εκλο­γι­κή ση­μαία ευ­και­ρί­ας ή σε ένα χα­λα­ρό δί­κτυο κοι­νω­νι­κών και πο­λι­τι­κών δι­καιω­μά­των ή σε ένα αμή­χα­νο υβρί­διο αυτών των δύο. Κι αυτό, είμαι απο­λύ­τως βέ­βαιος, είναι το τε­λευ­ταίο πράγ­μα που θα ήθελε ο Ηλίας Ιω­α­κεί­μο­γλου, όπως και το Κόκ­κι­νο Δί­κτυο στο σύ­νο­λό του.

Πέτρος Παπακωνσταντίνου