Από όλες τις απόψεις η επεξεργασία ενός ριζοσπαστικού εναλλακτικού σχεδίου για την κοινωνία έχει αλλάξει χαρακτήρα σε σχέση με τις ιδέες και τις πρακτικές του παρελθόντος. Η ιδέα κυρίως ότι η συσσώρευση κεφαλαίου σε μια καπιταλιστική οικονομία και κοινωνία μπορεί να ακολουθήσει μια πορεία συνύπαρξης με ένα κοινωνικό κράτος, και ακόμα και με μια ιδιωτική οικονομία με οικολογικό προσανατολισμό, αποτελεί σήμερα μια επικίνδυνη αυταπάτη. Η οποία εμποδίζει στην πραγματικότητα την αντιμετώπιση προς όφελος της κοινωνίας των στρατηγικών προβλημάτων που αφορούν το κλίμα, την υγεία, αλλά και τις ανάγκες αγαθών και υπηρεσιών, όπως και την πλήρη απασχόληση ενός κατάλληλα εκπαιδευμένου ανθρώπινου δυναμικού, αξιοπρεπώς αμειβόμενου.
Πέτρος Λινάρδος Ρυλμόν *
Η εμπιστοσύνη σε μια δυναμική καπιταλιστικής οικονομίας βασίζεται πριν απ’ όλα στην αναμονή της συσσώρευσης κεφαλαίου που είναι προϊόν της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, και αν υπάρχουν οι προϋποθέσεις (τεχνολογικές, επιστημονικές, διαρθρωτικές, κοινωνικές) για την παραγωγή επαρκούς πλούτου και εισοδημάτων, επιτρέπει τη χρηματοδότηση κοινωνικών πολιτικών και δημόσιων υποδομών. Η φάση στην οποία βρέθηκαν οι καπιταλιστικές οικονομίες, πριν ακόμα την πρόσφατη ενεργειακή κρίση, δεν χαρακτηρίζεται από μια τέτοια δυναμική, παρόλο που οι διάφορες πολιτικές ελίτ συνεχίζουν να έλκονται από την προοπτική μιας αναζωογόνησης του καπιταλισμού. Η επιδείνωση της θέσης της εργασίας, η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, η στασιμότητα της καπιταλιστικής συσσώρευσης συνυπάρχουν με τη συνεχιζόμενη υπερχρέωση των οικονομιών.
Παράλληλα με την κρίση της δυναμικής τους, οι καπιταλιστικές οικονομίες είναι αντιμέτωπες με στρατηγικού χαρακτήρα απειλές, την ευρεία περιβαλλοντική κρίση και την εξέλιξη της κλιματικής αλλαγής, την υγειονομική κρίση που αναμένεται να έχει και αυτή διάρκεια, την προσφυγική κρίση, την παραγωγική συρρίκνωση και σειρά καθεστωτικών κρίσεων που λαμβάνουν τη μορφή της παρακμής των δημοκρατικών θεσμών και της απομάκρυνσης μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού από αυτούς τους θεσμούς, παράλληλα με την ενίσχυση ακροδεξιών πολιτικών οργανώσεων. Οι διαρθρωτικές παρεμβάσεις στρατηγικού χαρακτήρα –η αναδιοργάνωση της παραγωγής ενέργειας, η μόνιμη φροντίδα της υγείας του πληθυσμού, η ενσωμάτωση των προσφύγων, η δημιουργία θεσμών σχεδιασμού των παρεμβάσεων αυτών, η εμβάθυνση της συμμετοχής των κατοίκων και των εργαζομένων στον σχεδιασμό του συνόλου αυτών των αλλαγών– δεν προκύπτουν από τις παραδοσιακές λειτουργίες των καπιταλιστικών καθεστώτων.
Οπως έχει συμβεί σε κρίσιμες ιστορικές στιγμές του παρελθόντος, οι πολιτικές ελίτ δεν είναι σε θέση και συχνά δεν επιθυμούν να δώσουν τις απαιτούμενες απαντήσεις σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των παραπάνω αναγκών. Η Νέα Δημοκρατία επιδιώκει να υλοποιεί το νεοφιλελεύθερο δόγμα, σε συνδυασμό με τη διατήρηση των πρακτικών του πελατειακού κράτους, θεωρώντας ότι ο προσωπικός πλουτισμός των λίγων μπορεί να αναγνωριστεί ως προοπτική ευημερίας των πολλών. Τα κατάλοιπα του ΠΑΣΟΚ, του κόμματος που εγκαινίασε την παρακμή της κοινωνίας της μεταπολίτευσης, επαναφέρουν παλιές υποσχέσεις, αναζητώντας μια ευκαιρία να αναγνωριστούν ως εν δυνάμει διαχειριστές της εξουσίας, σε μια στιγμή αβεβαιότητας σε ό,τι αφορά το μέλλον του καθεστώτος. Από την πλευρά της Αριστεράς –του ΣΥΡΙΖΑ– παραμένει το στελεχικό δυναμικό εγκλωβισμένο στην απόλυτη αβεβαιότητα για το μέλλον, λόγω μιας διάχυτης αλλά και απροσδιόριστης νοσταλγίας για τον φορντισμό, αλλά και της αποδοχής των θεσμών του εγχώριου καπιταλισμού.
Οι μεγάλες αλλαγές ως προς τις καθεστωτικές λειτουργίες στις κοινωνίες μας αφορούν την ικανότητα αντιστοίχισης παραγωγής αγαθών-υπηρεσιών και αναγκών του πληθυσμού, τη συμφιλίωση παραγωγής και βιωσιμότητας τόσο του φυσικού περιβάλλοντος, όσο και του ανθρώπινου πληθυσμού, και την επανεφεύρεση της δημοκρατίας με την ένταξη στις κατάλληλες θεσμικές λειτουργίες των λαϊκών τάξεων, καθώς η έμπρακτη αλληλεγγύη πρέπει να αποτελεί πολυδιάστατη καθεστωτική επιταγή και πρακτική. Η βιωσιμότητα της παραγωγής και της αναπαραγωγής δεν μπορεί να εξασφαλιστεί χωρίς θεσμούς αλληλεγγύης, που δεν μπορούν όμως να καθιερωθούν χωρίς την πρακτική της αλληλεγγύης στις πιο απλές μορφές της κοινωνικής ζωής. Πρόκειται για ανατρεπτικές αλλαγές, που αποτελούν όμως προϋποθέσεις όχι μόνο της επιβίωσης δημοκρατικών μορφών διακυβέρνησης, αλλά και της επιβίωσης των ίδιων των πληθυσμών.
Ενας νέος προσανατολισμός απαιτεί τόσο τη δυνατότητα επιλογής των αναγκαίων στόχων σε όλους τους τομείς όσο και την ικανότητα των πολιτικών και τεχνικών θεσμικών λειτουργιών να τους υλοποιήσουν. Το ανθρώπινο δυναμικό που έχει την ικανότητα αξιοποίησης της υπαρκτής γνώσης, της εξέλιξης της ερευνητικής ικανότητας και της παραγωγής νέας γνώσης είναι σήμερα διαθέσιμο. Η συσπείρωση και οργάνωση αυτού του δυναμικού, μέσω της συνειδητοποίησης του ρόλου που μπορεί να παίξει συμμαχώντας με την πλειοψηφία του πληθυσμού και αρνούμενο τη συμμαχία με την ολιγαρχία, αποτελεί μια εφικτή και αναγκαία επιλογή, που θα είναι συνάρτηση της συνειδητοποίησης της κρισιμότητας των εξελίξεων που βρίσκονται μπροστά μας.
* οικονομολόγος
efsyn.gr
