«Ξεχάστε» προς το παρόν τον πόλεμο, τη γεωπολιτική και το ενεργειακό σοκ κυρίως στην «απίθανη» Ευρώπη.
Ξεχάστε την υπερσυσσώρευση αλλά και τη «μεγάλη παύση» που ακολούθησε την (κινεζική κυρίως) ασταμάτητη υπερπαραγωγή που την πλημμυρίσαμε από υπηρεσίες, εμπορεύματα και χρέη.
Ξεχάστε και αυτή την ίδια την ακρίβεια που μοιάζει άσκηση προσομοίωσης και συμμόρφωσης με την υποκατανάλωση, τη συρρίκνωση του βίου, τις ανισότητες, την οριακή πλέον ταχύτητα στην κυκλοφορία του χρήματος.
Ηλίας Καραβόλιας*
Συμβαίνει το εξής χειρότερο: το κεφάλαιο δεν βρίσκει καταφύγιο. Εχουμε μπει σε ένα σπιράλ καθόδου στα κρατικά ομόλογα (βλ. Μ. Βρετανία και Ιταλία) με κερδοσκοπικές επιθέσεις από ισχυρά χαρτοφυλάκια που διαμορφώνουν τιμές στις δήθεν ελεύθερες αγορές (ενώ δεν φαίνεται να μετακινούνται προς το παρόν μεγάλα κεφάλαια προς τον χρυσό ή σε εναλλακτικά καταφύγια σταθερών αποδόσεων).
Η κρίση αυτή στα κρατικά χρέη, διότι αυτό είναι τα ομόλογα, είναι το άθροισμα όλων των φόβων ύστερα από πολλά έτη υπερδανεισμού, τιτλοποιήσεων και μετακύλισης υποχρεώσεων από τις κυβερνήσεις.
Είναι κάτι σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία επειδή οι κεντρικές τράπεζες φούσκωναν επί χρόνια με μηδενικό κόστος το εικονικό, το λογιστικό, το παρασιτικό και όχι το παραγωγικό χρήμα, και τώρα σηκώνουν τα επιτόκια για να ρίξουν τον πληθωρισμό, χωρίς όμως πριν να πετύχουν την απομόχλευση των οικονομιών.
Και συνειδητά ξέρουν ότι προκαλούν ύφεση, δηλαδή καθίζηση εισοδημάτων και ζήτησης στις οικονομίες, αύξηση ιδιωτικών χρεών, πίεση σε εταιρικούς ισολογισμούς και τιμές μετοχών.
Ζούμε προφανώς την απόλυτη αυτοπαγίδευση του συστήματος: χαμηλή ανάπτυξη χωρίς δουλειές, υψηλός πληθωρισμός χωρίς αύξηση μισθών-εισοδημάτων, αυξημένα επιτόκια χωρίς να ρίχνουν τον πληθωρισμό της κερδοσκοπίας και συνεχώς αυξανόμενο χρέος (κρατικές ενισχύσεις ζήτησης και κερδών) χωρίς ορατές τάσεις επιβράδυνσης.
Το τι συνέβη και φτάσαμε ώς εδώ θα το γράψουν οι ιστορικοί του μονεταριστικού καπιταλισμού και της δημοσιονομικής ορθοδοξίας.
Αλλά το πόσο θα κοστίσει για να βγούμε από το αδιέξοδο θα γραφτεί από άτομα, νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Κάθε προσπάθεια για συστημική πρόβλεψη καθίσταται πλέον «μέρος της χαοτικής αταξίας» σε συνθήκες διαρκούς ανισορροπίας. Κανένα μοντέλο, καμία χρηματοοικονομική μηχανική, καμία μαθηματικοποιημένη εκδοχή στάθμισης κινδύνων μάλλον δεν μπορούν με ακρίβεια να δείξουν το φως στο τούνελ.
Η υιοθέτηση ακραίων μακρο-μεταβλητών (πανδημία-πόλεμος-επισιτιστική κρίση-κλιματική αλλαγή), όσο και αν βασίζεται σε σύνθετες οικονομετρικές δομές ανάλυσης των μεγεθών, δεν είναι απλή ακαδημαϊκή υπόθεση.
Μοτίβα στρατηγικής αλληλεπίδρασης των παικτών σε συμπεριφορικά και μηχανικά παίγνια στις αγορές (κυρίως μεταξύ κεντρικών τραπεζών, θεσμικών επενδυτών και εναλλακτικών πιστωτών) δεν είναι εύκολα ανιχνεύσιμα (βλ. ενδεικτικά: «Βehavioral Game Theory» του Colin Camerer και «Adaptive Markets» του Andrew Lo).
Το διάχυτο καθεστώς «σταθερής ανισορροπίας» στην οικονομική πραγματικότητα συναντά το βαθύ χάσμα μεταξύ πραγματικής και «πλασματικής» οικονομίας: την «απόσταση» της Silicon Valley από την Wall Stret δεν μπορεί να τη συλλάβει κανένα γράφημα στην οθόνη, καμία συγκεκριμένη θεωρία συσχετίσεων.
Και φυσικά, οι ράγες της Ιστορίας μετατοπίζουν το εύρος της συστημικής ανάλυσης του παγκόσμιου ρίσκου σε δύσβατα μονοπάτια.
Φαινόταν, φώναζε από καιρό, ότι τα απόνερα της άναρχης παγκοσμιοποίησης θα οδηγούσαν σε ένα πλανητικό καθεστώς συγκινδύνευσης και «συνολοκλήρωσης» για τις αγορές, τις οικονομίες και τις κοινωνίες.
Σκιώδης τραπεζική, παράγωγα με στοιχήματα και υπερμοχλεύσεις εικονικών κεφαλαίων είναι μηχανισμοί κι εργαλεία αναζήτησης εύκολου κέρδους και απαξίωσης της εργασίας και της συλλογικής διάνοιας.
Η αιτία ήταν και είναι πάντα η ίδια: ο νόμος της πτωτικής τάσης του ποσοστού κέρδους γεννάει εκκαθάριση κεφαλαίων και μετατόπιση του καπιταλιστικού ορίου, δηλαδή νέες αγορές.
Και φυσικά, στον καπιταλισμό, ο άνθρωπος είναι το πλέον ευάλωτο κεφάλαιο στις κρίσεις αλλά και η πλέον κατάλληλη «νέα αγορά» (βλ. «The age of the surveillance capitalism» της Z. Zuboff).
* οικονομολόγος
efsyn.gr
