Η πολιτική είναι παιδί της πόλης. Εκεί ετερόκλητα και μεταβαλλόμενα πλήθη συναντιούνται, επικοινωνούν ιδέες και συναισθήματα, συνεργάζονται, συγκρούονται, δημιουργούν το νέο, εμπλουτίζουν τις γνώσεις, φιλοσοφούν, κάνουν τέχνη, παράγουν τεχνολογία, οραματίζονται πολιτικά σχέδια και αγωνίζονται για αυτά. Το μέγεθος και η ετερογένεια του πληθυσμού επιτρέπουν, ωστόσο, την άμεση συμμετοχή των πολλών στην πολιτική δράση, στην άσκηση και τον έλεγχο της εξουσίας. Γι’ αυτό και ιστορικά οι πόλεις είναι η κοιτίδα της δημοκρατίας και των επαναστάσεων.
Η πολιτικά κρίσιμη θέση των πόλεων αναβαθμίστηκε ριζικά τις τελευταίες δεκαετίες στον παγκοσμιοποιημένο πλανήτη υπό την ηγεμονία του νεοφιλελευθερισμού. Το μεγαλύτερο μέρος του ανθρώπινου πληθυσμού ζει πλέον σε αστικές περιοχές, οι οποίες παράγουν ετήσια πάνω από το 70% του παγκόσμιου πλούτου αλλά και πάνω από το 70% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Μικρά αστικά κέντρα αλλά και υπερμεγαλουπόλεις αποτελούν σήμερα κεντρικούς κόμβους στους δαιδαλώδεις ιστούς του πλανητικού καπιταλισμού, παρέχοντας τις γνώσεις, την πληροφορία, τις υπηρεσίες, τα δίκτυα, τις αγορές ακινήτων, τους μηχανισμούς της χρηματιστικοποίησης και τις προσόδους που αιμοδοτούν τη νεοφιλελεύθερη οικονομία, τα ζόμπι της και τους υποτελείς της.
Και στις πόλεις αυτές, το πρεκαριάτο των υπηρεσιών, η νεολαία, μετανάστριες και πρόσφυγες, παιδιά, ηλικιωμένα και ανάπηρα άτομα υφίστανται τη μόλυνση, την εκμετάλλευση, την περιθωριοποίηση, τους αποκλεισμούς και τους εκτοπισμούς. Παλεύουν κάθε μέρα για την επιβίωση, για ελεύθερο χρόνο και δημόσιο χώρο, για καθαρό αέρα, για τέχνη, χαρά, επικοινωνία και δημιουργία. Οι πόλεις του κόσμου είναι και πόλεις διεκδίκησης, εξέγερσης, νέων αναζητήσεων στην πολιτική, την οικονομία, την τεχνολογία, την τέχνη, τη σκέψη, τις σχέσεις, τη σεξουαλικότητα.
Έτσι ρίζωσε στο έδαφός τους μια νέα εναλλακτική πολιτική που αποβλέπει στο ξεπέρασμα του καπιταλισμού και της ισχνής δημοκρατίας αλλά ξεφεύγει από δογματικά καλούπια του παρελθόντος. Μπορεί η πρώτη ανάδυση αυτής της δημοκρατικής «άλλης πολιτικής» (‘otra politica’ ή ‘alter-politics’) να έγινε ευρύτερα γνωστή με την εξέγερση των Ζαπατίστας στα βουνά του νοτιοανατολικού Μεξικού, αλλά από τότε επανεμφανίζεται, μετασχηματίζεται και διαδίδεται στις πόλεις του πλανήτη, από τη Νότια και τη Βόρεια Αμερική ως την κεντρική και δυτική Ευρώπη, τη Μεσόγειο, την Αφρική και την Ασία.
Η νέα πολιτική επινόηση, στον αντίποδα της διαβόητης ‘alt-right,’ συνυφαίνει την αντίθεση με τη θέση και τη νέα κοινωνική δημιουργία. Δρα πολύμορφα, ευέλικτα και σε πολλαπλές κλίμακες, αλλά παραμένει ριζωμένη στις συνελεύσεις και τη συναπόφαση ενός ανοικτού πλήθους. Ενάντια στην κυριαρχία των καπιταλιστικών αγορών, στην πατριαρχία, τον ρατσισμό, τον φασισμό, την καταστροφή του περιβάλλοντος, ενάντια σε κάθε σχέση ανισότητας, υποταγής και αποκλεισμού, με αγώνες, αντιπαραθέσεις και αιτήματα εδώ και τώρα. Υπέρ ενός άλλου κόσμου ισότητας και δημοκρατίας των πολλών, με κοινωνικές και αλληλέγγυες μορφές παραγωγής και μοιράσματος, με αποτελεσματική φροντίδα για τη ζωή και τον πλανήτη, με διεκδικήσεις και παρεμβάσεις στο υπάρχον, αλλά και με την οικοδόμηση νέων σχέσεων και μορφών -κοινωνικών, οικονομικών, πολιτικών- στο παρόν.
Το όραμα για έναν άλλο, ωραιότερο κόσμο διαπνέεται από έναν γειωμένο και αντιδογματικό πραγματισμό, ο οποίος αντιστέκεται, απαιτεί και παρεμβαίνει συγκεκριμένα. Διατυπώνει ειδικές και στοιχειοθετημένες προτάσεις με μετασχηματιστική δυναμική. Βγαίνει στους δρόμους αλλά και μπαίνει στους κατεστημένους θεσμούς. Μιλάει απλά και άμεσα, επικοινωνώντας με την ευρύτερη κοινωνία για να αυξήσει τις δυνάμεις της συστράτευσης και το κοινωνικό εύρος της αλλαγής. Ανταποκρίνεται σε άμεσες ανάγκες των ανθρώπων και μοχθεί για μια καλύτερη καθημερινότητα ενώ γεφυρώνει αυτές τις δράσεις με τον ορίζοντα ενός καλύτερου κόσμου όπου τα κοινωνικά αγαθά -από το νερό και την ενέργεια ως τον πολιτισμό και την υλική παραγωγή- θα είναι «κοινά», δηλαδή θα τα διαμορφώνουν ισότιμα και θα τα μοιράζονται δίκαια οι συναφείς κοινότητες για το καλό όλων, με τοπική και διεθνή αλληλεγγύη, αμοιβαιότητα και φροντίδα για τους ανθρώπους, τα ζώα και τη γη.
Η άλλη δημοκρατική πολιτική στο παρόν μας δεν έχει έτοιμες λύσεις. Αλλά τις αναζητά μεθοδικά και σχηματίζει τεκμηριωμένες προτάσεις με την επιστημονική έρευνα, την κοινωνική ώσμωση, τον πολιτικό διάλογο, τη συλλογική νοημοσύνη και συναπόφαση.
Η σύζευξη παροντικών αντιστάσεων, πραγματισμού, πλουραλισμού, θεσμικών παρεμβάσεων και πλατύτερης κοινωνικής απεύθυνσης, από τη μία, με τον ανταγωνιστικό οραματισμό, τη νέα κοινωνική οικοδόμηση και τη συλλογική κινητοποίηση «από τα κάτω», με ανοικτές συνελεύσεις, δίνει το στίγμα της ιστορικής επιλογής της άλλης πολιτικής. Αναφύεται παγκόσμια και πολύτροπα, ενσαρκώνοντας μια ουσιαστική εναλλακτική απέναντι και στον παγκόσμιο καπιταλισμό με τα κράτη του και στις επαναστατικές ή ακτιβιστικές καθηλώσεις του παρελθόντος. Την έχουμε δει, μεταξύ πολλών άλλων, να εκτυλίσσεται στις ισπανικές και ελληνικές πλατείες του 2011, στην εξέγερση του πάρκου Γκεζί στην Τουρκία, στις κινήσεις του «νέου δημοτισμού» στην Ισπανία και την Ιταλία από το 2014, στις νέες μορφές συνεταιριστικής οργάνωσης και ψηφιακών ή πολιτιστικών κοινών. Και πλέον, με τις τοπικές της προσαρμογές, διαχέεται και στη Θεσσαλονίκη.
Στο μακροεπίπεδο της ελληνικής θεσμικής πολιτικής, τα κοινοβουλευτικά κόμματα και το κράτος, κυβερνά ο ζόφος, η μαύρη συντήρηση και η έλλειψη εναλλακτικών. Οι κυρίαρχες πολιτικές της φτώχειας, του αυταρχισμού, του ρατσισμού, της ολιγαρχίας, των διαλυμένων δημόσιων και προνοιακών μηχανισμών, της οικολογικής και κοινωνικής καταστροφής δεν βρίσκουν για την ώρα απέναντί τους ούτε έναν ισχυρό και ουσιαστικό θεσμικό ανταγωνιστή εθνικής εμβέλειας ούτε δυνατά και μαζικά κινήματα με διάρκεια. Σε τέτοιες συνθήκες, σχήματα όπως η Πόλη Ανάποδα στη Θεσσαλονίκη και ανάλογες πρωτοβουλίες στην υπόλοιπη χώρα έρχονται να εκφράσουν στην κλίμακα των πόλεων και των τοπικών κοινωνιών ένα ριζοσπαστικό δημοκρατικό ανταγωνισμό -κοινωνικό και οικολογικό- που δεν εκδηλώνεται αλλού και αλλιώς, και είναι περισσότερο αναγκαίος από ποτέ. Έτσι η κίνηση αυτή γίνεται εύλογα δοχείο ελπίδας και χαράς για όσους/ες νιώθουμε τις ίδιες πολιτικές και προσωπικές ανάγκες στη σκοτεινή και απελπιστική συγκυρία.
Η ελπίδα και η χαρά γίνονται ακόμη μεγαλύτερες στον βαθμό που η Πόλη Ανάποδα φέρει και τα περισσότερα χαρακτηριστικά της υπερεθνικής «άλλης πολιτικής» -η οποία δεν έχει γίνει ακόμη κραταιά αντι-ηγεμονική δύναμη αλλά είναι η καλύτερη υπαρκτή εναλλακτική για όσους/ες ασπάζονται τις αρχές της ισότητας, της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της μέριμνας για τη ζωή στο σήμερα. Στην Πόλη Ανάποδα η ελπίδα και η χαρά τρέφονται και αυξάνουν και από μέσα, από όσα πρόσωπα και ομάδες συμμετέχουμε και συμπράττουμε, από το ίδιο το γεγονός της συνεύρεσης ξανά ανθρώπων με κοινές ανησυχίες και οράματα που είχαν μείνει πολιτικά άστεγοι χρόνια, που δημιουργούν και μοιράζονται τη θεμελιώδη δύναμη της δημοκρατίας, εκείνη που της επιτρέπει να νικήσει τον πλούτο, τα όπλα, την άρχουσα τάξη, το κοινωνικό κεφάλαιο: τη συνάντηση του πλήθους με όρους ισότητας και ελευθερίας, από κοινά αίτια με κοινούς στόχους και δράσεις που προσδιορίζουμε μαζί. Κι αυτά τα πολιτικά αγαθά αυξάνουν και πληθαίνουν όσο τα μοιραζόμαστε με περισσότερο κόσμο, για να νικήσουμε το σκοτάδι, τη μιζέρια και την κατάθλιψη, για να φτιάξουμε τον κόσμο που ονειρευόμαστε από κοινού.
*Αν. Καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής Θεωρίας, Τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ
efsyn.gr
Σχόλια (0)