Η πολιτική σήμερα αντικρίζεται μόνο ως εικόνα· και για να το πούμε και αλλιώς, η πολιτική «πουλάει εικόνα». Κάποτε οι πολιτικοί έλεγαν έχουμε δώσει ραντεβού με την ιστορία, σήμερα αυτό που μπορούν να πουν είναι ότι το ραντεβού της πολιτικής είναι εκείνο με την εικόνα. Και να είμαστε βέβαιοι ότι σήμερα ο μεγάλος φόβος των πολιτικών δεν είναι το οικονομικό κραχ, αλλά το κραχ των εικόνων (το κραχ του ορατού, όπως μας έλεγε ο Πολ Βιριλιό). Γιατί εκείνος που κατέχει το πριγκιπάτο των εικόνων θεωρείται και ο αναμφισβήτητος εξουσιαστής.
Ιστορικά το φιλοσοφικό πρόβλημα της εικόνας ήταν η σχέση της εικόνας με το πρωτότυπό της. Πάντα, όπως υποστήριζε ο Μάριο Περνιόλα, «μεταξύ εικόνας και πρωτότυπου, μορφής και πνεύματος, υπήρχε μια σχέση θεότητας». Στο πέρασμα των αιώνων αυτή η παραδοσιακή κουλτούρα χάνεται και η εικόνα αυτονομείται από το πρωτότυπό της. Αυτή η εξέλιξη βοηθήθηκε από την εικονοκλαστική στάση που ήρθε να πάρει εκδίκηση ύστερα από αιώνες και να απορρίψει όλες τις σχέσεις της εικόνας με το πρωτότυπο.
Οσο και αν φαίνεται παράδοξο, η μάχη μεταξύ εικονολατρίας και εικονομαχίας πήρε τέλος στην εποχή μας, με τη συναρίθμησή τους ή με τη συναίρεσή τους. Ετσι, λοιπόν, μέσα από τη διασταύρωσή τους, η εικονολατρία απώλεσε το πρωτότυπό της (δηλαδή τη μεταφυσική) που συνιστούσε το θεμέλιό της, και η εικονομαχία αποποιήθηκε τη ριζοσπαστικότητά της, δηλαδή τη φιλοσοφική της άποψη ότι η εικόνα αποτελούσε ένα ύποπτο θέαμα, μια σκηνοθεσία στερημένη από κάθε αξία γιατί εξέφραζε μια δόλια απάτη.
Μέσα από τη συναίρεση, τη διασταύρωση, των δύο φιλοσοφιών (εικονομαχίας και εικονολατρίας) προέκυψε η υπερπραγματική εικόνα, η οποία πλάθει έναν νέο κόσμο ολοκληρωτικά υποταγμένο στη μαγεία της αυτοτέλειας της εικόνας και πιο συγκεκριμένα στην παραισθητική δύναμη ενός υπεροράματος.
Η εικόνα, λοιπόν, αποκτά τη δική της αυτόνομη αυθεντικότητα και μαζί μια καταξίωση, χωρίς ωστόσο να θεμελιώνει κάποια αξία. Νά γιατί οι πολιτικοί λατρεύουν τις φωτογραφίες και επιδιώκουν να φωτογραφίζονται με πολίτες, ή ακόμη να εμφανίζονται σε lifestyle εκπομπές. Μέσα από την πολυφωνική χειραγώγηση των πολιτών, οι πολιτικοί κατασκευάζουν εικόνες συνονθυλευμάτων πολλές φορές παρωδίας οι οποίες προβάλλονται με στόχο να πετύχουν τη συμπάθεια του κόσμου.
Η λατρεία της εικόνας και η δύναμή της κάνουν πολλούς πολιτικούς να συμφιλιώνονται με εκείνα που στο παρελθόν τα θεωρούσαν κόκκινο πανί, αρκεί η εικόνα τους να είναι πάντα παρούσα και να μη σβήνει ποτέ σαν αναμμένο κερί κοιμητηρίου.
Για παράδειγμα, ο κ. Μητσοτάκης χρησιμοποιεί την εικόνα του και τη σωτηρολογία του στο TikTok ως brands στο community building αφού έτσι κι αλλιώς το TikTok με αυτόν τον τρόπο δουλεύει σύμφωνα με τον αλγόριθμό του. Ενώ ο κ. Γεωργιάδης, πιο παραδοσιακός, καλλιεργεί την εικόνα του και τον κομματικό νεποτισμό του στις πρωινές τηλεοπτικές εκπομπές, ως μπερδεμένος νεοφώτιστος του νεοφιλελευθερισμού και παλιός ζητωπατριώτης. Η εικόνα στα νευρωτικά ίχνη της εποχής μας κάνει όμως πιο μεγάλη την ανθρώπινη μοναξιά.
Και το ζήτημα που ανακύπτει σήμερα είναι αν υπάρχει ο φόβος για έναν πληθωρισμό της εικόνας. Και αυτό γιατί ο πληθωρισμός της εικόνας λειτουργεί στο πνεύμα του πληθωρισμού της οικονομίας. Ετσι όπως ο πληθωρισμός στην οικονομία διαβρώνει γρήγορα την πραγματική αξία του τοπικού νομίσματος, με τον ίδιο τρόπο ο πληθωρισμός της εικόνας διαβρώνει την πύκνωση του κοινωνικού. Βλέπετε η σκηνή του καθρέφτη της Ιστορίας άλλαξε και έδωσε τη θέση στην εικόνα της οθόνης και στο δίκτυο.
*Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας
