Ενάντια στον υπερτουρισμό και τις επιπτώσεις του

Να ακολουθήσουμε το παράδειγμα των διεθνών κινητοποιήσεων

Την ώρα που γρά­φο­νται αυτές οι γραμ­μές χι­λιά­δες κά­τοι­κοι δια­δη­λώ­νουν στην Μά­λα­γα ενά­ντια στο μα­ζι­κό του­ρι­σμό, ενώ έχουν ορ­γα­νω­θεί αντί­στοι­χες κι­νη­το­ποι­ή­σεις στην Γρα­νά­δα και την Σε­βίλ­λη. Πριν λίγες μέρες ο δή­μαρ­χος της Βαρ­κε­λώ­νης ανα­κοί­νω­σε πως δε θα δο­θούν άλλες άδειες για του­ρι­στι­κά κα­τα­λύ­μα­τα και δε θα ανα­νε­ω­θούν οι υπάρ­χου­σες. Νω­ρί­τε­ρα, κά­τοι­κοι κα­τέ­λα­βαν μα­ζι­κά την πα­ρα­λία Calo des Moro στην Μα­γιόρ­κα, και έδιω­χναν τους του­ρι­στες σε μια από τις ομορ­φό­τε­ρες πα­ρα­λί­ες του κό­σμου, ενώ είχαν προη­γη­θεί κι­νη­το­ποι­ή­σεις στην Πάλμα. Στην Ίμπι­ζα και στις Κα­νά­ριες Νή­σους από τον Απρί­λιο μέχρι σή­με­ρα έχουν ορ­γα­νω­θεί πολ­λές κι­νη­το­ποι­ή­σεις με συν­θή­μα­τα όπως “Tourists Go Home” ενώ ακτι­βι­στές κα­τέ­φυ­γαν ακόμα και σε απερ­γία πεί­νας προ­κει­μέ­νου να τρα­βή­ξουν την προ­σο­χή των αρχών και της κοι­νής γνώ­μης στο πρό­βλη­μα του υπερ­του­ρι­σμού. 

Ελένη Πελέκη

Οι επι­σκέ­πτες στην Ισπα­νία ανα­μέ­νε­ται φέτος να ξε­πε­ρά­σουν τα 100 εκα­τομ­μύ­ρια. Οι κά­τοι­κοι σε πολ­λές του­ρι­στι­κές πε­ριο­χές βλέ­πουν τη ζωή τους να επι­δει­νώ­νε­ται κα­θη­με­ρι­νά εξαι­τί­ας της μα­ζι­κής προ­σέ­λευ­σης του­ρι­στών. Ιστο­ρι­κές γει­το­νιές κα­τα­στρέ­φο­νται, ο δη­μό­σιος χώρος μειώ­νε­ται, το­πι­κές επι­χει­ρή­σεις εξα­φα­νί­ζο­νται αλλά το βα­σι­κό­τε­ρο πρό­βλη­μα που ανα­φέ­ρουν οι κά­τοι­κοι είναι η στέ­γα­ση. Με όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρα σπί­τια να με­τα­τρέ­πο­νται σε του­ρι­στι­κά κα­τα­λύ­μα­τα το ύψος των ενοι­κί­ων έχει γίνει απα­γο­ρευ­τι­κό για τους μό­νι­μους κα­τοί­κους. Πλέον οι άν­θρω­ποι δεν μπο­ρούν να ζή­σουν στις πό­λεις και στις γει­το­νιές που γεν­νή­θη­καν και με­γά­λω­σαν. Στα Κα­νά­ρια Νησιά όπου η μο­νο­καλ­λιέρ­γεια του του­ρι­σμού είναι ακόμα πιο έντο­νη, ακτι­βι­στές κα­ταγ­γέ­λουν πως η ζωή είναι αφό­ρη­τη. Δεν υπάρ­χει πε­ρι­θώ­ρια για καμία μη του­ρι­στι­κή επι­χει­ρη­μα­τι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα, οι πα­ρα­λί­ες και οι δη­μό­σιοι χώροι απο­λαμ­βά­νο­νται μόνο από τους του­ρί­στες ενώ οι ντό­πιοι κα­λού­νται να ζή­σουν με τον όγκο των σκου­πι­διών, το κυ­κλο­φο­ρια­κό, την έλ­λει­ψη στέ­γης, τη ξη­ρα­σία και όλες τις συ­νέ­πειες του του­ρι­σμού. Αξί­ζει να ση­μειώ­σου­με πως τα Κα­νά­ρια, ένας από τους ακρι­βό­τε­ρους του­ρι­στι­κούς προ­ο­ρι­σμούς του κό­σμου φι­λο­ξε­νεί το δεύ­τε­ρο φτω­χό­τε­ρο πλη­θυ­σμό της Ισπα­νί­ας με πολ­λούς ερ­γα­ζό­με­νους στο του­ρι­σμό να μέ­νουν σε πα­ρά­γκες με το μη­νιαίο τους οι­κο­γε­νεια­κό ει­σό­δη­μα να μην ξε­περ­νά τα 600 ευρώ.

Από τη Σα­ντο­ρί­νη ως τη Χαβάη

Αυτές τις ει­κό­νες θα τις βιώ­σου­με, αν δεν τις βιώ­νου­με ήδη και στην Ελ­λά­δα. Με την βιο­μη­χα­νία του του­ρι­σμού να ανέρ­χε­ται στο 30% του ΑΕΠ (αντί­στοι­χα πο­σο­στά με την Ισπα­νία) ολό­κλη­ρες πε­ριο­χές έχουν με­τα­τρα­πεί σε του­ρι­στι­κά θέ­ρε­τρα. Η Μύ­κο­νος και η Σα­ντο­ρί­νη είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά πα­ρα­δείγ­μα­τα όπου η το­πι­κή οι­κο­νο­μία βα­σί­ζε­ται εξο­λο­κλή­ρου στον του­ρι­σμό. Ακόμα και ο εκλεγ­μέ­νος με την Ν.Δ. δή­μαρ­χος της Σα­ντο­ρί­νης κα­ταγ­γέλ­λει την υπερ­δό­μη­ση που έχει ξε­πε­ρά­σει κάθε όριο, κα­τα­στρέ­φο­ντας την το­πι­κή αρ­χι­τε­κτο­νι­κή και την φυ­σι­κή ομορ­φιά της καλ­ντέ­ρας και ρι­σκά­ρο­ντας ακόμα και την δο­μι­κή στα­θε­ρό­τη­τα του νη­σιού με τις κα­το­λι­σθή­σεις να είναι όλο και συ­χνό­τε­ρες. Βέ­βαια, δεν έχει παρ­θεί καμία ου­σια­στι­κή πρω­το­βου­λία για να μπει φρένο στην οι­κο­δό­μη­ση ενώ τα μέτρα που είχαν ανα­κοι­νω­θεί για την απο­συμ­φό­ρη­ση των ση­μεί­ων που κιν­δυ­νεύ­ουν είτε ανα­στέλ­λο­νται είτε δεν εφαρ­μό­ζο­νται. Πα­ρό­λα αυτά υπάρ­χει ακόμα πρό­βλη­μα στέ­γα­σης για τους ντό­πιους και τους επο­χι­κά ερ­γα­ζό­με­νους ενώ τόσο το νο­σο­κο­μείο όσο και τα σχο­λεία του νη­σιού έχουν ελ­λεί­ψεις σε προ­σω­πι­κό επει­δή τα ενοί­κια είναι απα­γο­ρευ­τι­κά για αυτές τις κα­τη­γο­ρί­ες ερ­γα­ζο­μέ­νων. Οι ανά­γκες του νη­σιού σε ρεύμα και νερό ήδη ξε­περ­νούν τις υπάρ­χου­σες υπο­δο­μές, η χω­μα­τε­ρή με αι­σιό­δο­ξους υπο­λο­γι­σμούς θα φτά­σει τα όρια της σε ένα χρόνο, η ανα­κύ­κλω­ση είναι πια ανέκ­δο­το, και το κυ­κλο­φο­ρια­κό είναι μια πραγ­μα­τι­κό­τη­τα που αντι­με­τω­πί­ζουν όλοι σε κα­θη­με­ρι­νή βάση. Ο ίδιος δή­μαρ­χος δη­λώ­νει πως δεν έχει νόημα η βελ­τί­ω­ση των υπο­δο­μών, για πα­ρά­δειγ­μα των δρό­μων αφού δεν μπο­ρεί να αντι­στρέ­ψει το πρό­βλη­μα της υπερ­δό­μη­σης.

Το κό­στος της ανε­ξέ­λεγ­κτης του­ρι­στι­κής δρα­στη­ριό­τη­τας για τους αρ­χαιο­λο­γι­κούς χώ­ρους του νη­σιού είναι ακόμα εκτός συ­ζή­τη­σης. Βίλες με πι­σί­νες και τζα­κού­ζι πε­ρι­τρι­γυ­ρί­ζουν τους πα­ρα­δο­σια­κούς οι­κι­σμούς που είναι γε­μά­τοι με σου­βε­νίρ και τρα­πε­ζο­κα­θί­σμα­τα εστια­το­ρί­ων και μπαρ εκτο­πί­ζο­ντας τους μό­νι­μους κά­τοι­κους. Οι λίγοι δη­μό­σιοι χώροι που έχουν απο­μεί­νει γε­μί­ζουν κα­θη­με­ρι­νά από τα γκρουπ των κρουα­ζιέ­ρων που συ­νω­στί­ζο­νται για μια φω­το­γρα­φία. Οι κρουα­ζιέ­ρες θε­ω­ρού­νται υπαί­τιες για πολλά από τα προ­βλή­μα­τα του νη­σιού. Όχι για τους τό­νους λυ­μά­των και απορ­ρι­μά­των που αφή­νουν στο λι­μά­νι τα τε­ρά­στια πλωτά ξε­νο­δο­χεία, ούτε εξαι­τί­ας της κυ­κλο­φο­ρια­κής συμ­φό­ρη­σης που προ­κα­λεί­ται από τα δε­κά­δες πούλ­μαν που τους ξε­να­γούν στο νησί, αλλά κυ­ρί­ως επει­δή δεν ξο­δεύ­ουν παρά ελά­χι­στα λεφτά, με τους πε­ρισ­σό­τε­ρους να απο­φεύ­γουν να αγο­ρά­σουν ανα­ψυ­κτι­κά, φα­γη­τό, σου­βε­νίρ, κλπ. Ο κα­θέ­νας από τους χι­λιά­δες του­ρί­στες που επι­σκέ­πτο­νται το νησί μέσω κρουα­ζιέ­ρας έχει ήδη πλη­ρώ­σει ένα υπέ­ρο­γκο ποσό για το προ­νό­μιο να βρε­θεί για λίγες ώρες στη Σα­ντο­ρί­νη αλλά ένα μικρό μόνο πο­σο­στό κα­τα­λή­γει στις τσέ­πες των ντό­πιων επι­χει­ρη­μα­τιών. Είναι αρ­κε­τό όμως για να κρα­τή­σει τη συ­ζή­τη­ση για τη μεί­ω­ση του αριθ­μού των κρουα­ζιέ­ρων εκτός ημε­ρή­σιας διά­τα­ξης για χρό­νια.

Οι επι­χει­ρη­μα­τί­ες του του­ρι­σμού κερ­δο­σκο­πούν εκ­με­ταλ­λευό­με­νοι ένα προ­ϊ­όν το οποίο όμως δεν θέ­λουν να συ­ντη­ρή­σουν. Η θέα ενός τόπου, η φυ­σι­κή ομορ­φιά, η γε­ω­γρα­φι­κές ιδιαι­τε­ρό­τη­τες, οι πα­ρα­λί­ες, η ιστο­ρι­κή και αρ­χαιο­λο­γι­κή ση­μα­σία του, η το­πι­κή κουλ­τού­ρα κλπ, προ­σθέ­τουν αξία στην τιμή ενός δω­μα­τί­ου ή ακόμα και στην τιμή ενός γεύ­μα­τος σε ένα εστια­τό­ριο, που καρ­πώ­νο­νται οι επι­χει­ρή­σεις. Η επι­χει­ρη­μα­τι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα όμως έχει αντί­κτυ­πο στην φυ­σι­κή ομορ­φιά. Οι πα­ρα­λί­ες στα­μα­τούν να είναι ει­δυλ­λια­κές όταν είναι γε­μά­τες σκου­πί­δια, για πα­ρά­δειγ­μα, αλλά οι επι­χει­ρη­μα­τί­ες όχι μόνο δεν θέ­λουν να επι­βα­ρυν­θούν με το κό­στος της κα­θα­ριό­τη­τας αλλά απαι­τούν να το ανα­λά­βει το κρά­τος. Στο πα­ρά­δειγ­μα της χω­μα­τε­ρής της Σα­ντο­ρί­νης, πα­ρό­λο που ο με­γα­λύ­τε­ρος όγκος σκου­πι­διών και μπά­ζων προ­έρ­χε­ται από τις κα­τα­σκευ­ές και ανα­και­νί­σεις των ξε­νο­δο­χεί­ων, οι ξε­νο­δό­χοι ζη­τούν επι­πλέ­ον κί­νη­τρα (φο­ρο­ε­λα­φρύν­σεις, επι­δο­τή­σεις κλπ) για να ανα­λά­βουν κά­ποια δράση και οι δη­μο­τι­κές αρχές ζη­τούν από την πο­λι­τεία (δη­λα­δή από τα δη­μό­σια τα­μεία) να πάρει μέτρα.

Είναι αλή­θεια πως αρ­κε­τοί του­ρι­στι­κοί προ­ο­ρι­σμοί πα­γκο­σμί­ως έχουν ωφε­λη­θεί από την του­ρι­στι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα. Πολλά νησιά και χωριά θα είχαν ερη­μω­θεί και εγκα­τα­λει­φθεί αν δεν προ­σέλ­κυαν το εν­δια­φέ­ρον των επι­σκε­πτών. Μα­κρο­πρό­θε­σμα όμως τα οφέλη του του­ρι­σμού στις το­πι­κές κοι­νω­νί­ες είναι μικρά σε σχέση με το αντί­κτυ­πο που έχει η μο­νο­καλ­λιέρ­γεια του του­ρι­σμού. Αρκεί να δούμε το πρό­σφα­το πα­ρά­δειγ­μα της Χα­βά­ης, που πέρσι το κα­λο­καί­ρι αντι­με­τώ­πι­σε μια από τις φο­νι­κό­τε­ρες πυρ­κα­γιές στην ιστο­ρία των ΗΠΑ. Ένας τόπος προι­κι­σμέ­νος από τη φύση με πολ­λούς υδά­τι­νους πό­ρους, έχει βρε­θεί αντι­μέ­τω­πος με σο­βα­ρό πρό­βλη­μα ξη­ρα­σί­ας. Προ­κει­μέ­νου να δια­χει­ρι­στούν την έλ­λει­ψη νερού, υιο­θε­τή­θη­καν μέτρα για το πε­ριο­ρι­σμό της κα­τα­νά­λω­σης με την επι­βο­λή προ­στί­μων τα όποια βά­ρυ­ναν άνισα τα μι­κρο­με­σαία νοι­κο­κυ­ριά. Οι πι­σί­νες των θε­ρέ­τρων ήταν γε­μά­τες και τα γκα­ζόν πάντα πο­τι­σμέ­να. Αντί­θε­τα, ο μέσος κά­τοι­κος θα έπρε­πε να πλη­ρώ­σει ένα βαρύ πρό­στι­μο αν ήθελε να κάνει μπά­νιο ή να πο­τί­σει τον κήπο του. Όταν ξέ­σπα­σε η φωτιά, η πυ­ρο­σβε­στι­κή δεν μπο­ρού­σε να την στα­μα­τή­σει γιατί οι πυ­ρο­σβε­τι­κοί κρού­νοι στέ­ρε­ψαν. Η φωτιά στα­μά­τη­σε μόνο όταν έφτα­σε στη θά­λασ­σα κο­στί­ζο­ντας πάνω από 100 αν­θρώ­πι­νες ζωές ενώ πε­ρί­που 13000 άν­θρω­ποι έχουν εκτο­πι­στεί εξαι­τί­ας της. Πα­ρό­λα αυτά, στις φε­τι­νές συ­ζη­τή­σεις για τη μεί­ω­ση των του­ρι­στι­κών κα­τα­λυ­μά­των βα­ραί­νει πε­ρισ­σό­τε­ρο η απώ­λεια πε­ρί­που 1.6 δις εσό­δων από την μεί­ω­ση της του­ρι­στι­κής δρα­στη­ριό­τη­τας. Έσοδα που δε θα έφτα­ναν ποτέ στην πλειο­ψη­φία του το­πι­κού πλη­θυ­σμού. Μπο­ρεί η Χαβάη να είναι ίσως ένα ακραίο τρα­γι­κό πα­ρά­δειγ­μα αλλά πρό­βλη­μα εξαι­τί­ας της έλ­λει­ψης νερού έχουν ανα­φέ­ρει και πολ­λές πε­ριο­χές της Ισπα­νί­ας και πρό­σφα­τα και στην Κρήτη και στη Λέρο όπου συ­ζη­τιού­νται μέτρα για το πε­ριο­ρι­σμό της κα­τα­νά­λω­σης που αφή­νουν στο απυ­ρό­βλη­το τις με­γά­λες ξε­νο­δο­χεια­κές μο­νά­δες.

Προ­βλή­μα­τα και προ­ο­πτι­κή

Η φε­τι­νή σεζόν έχει ξε­κι­νή­σει δύ­σκο­λα για τον κλάδο του του­ρι­σμού. Πα­ρό­λο που οι αφί­ξεις των του­ρι­στών είναι ελα­φρώς ανε­βα­σμέ­νες σε σχέση με πέρσι, υπάρ­χει εμ­φα­νής μεί­ω­ση στην πλη­ρό­τη­τα των ξε­νο­δο­χεί­ων και του τζί­ρου συ­νο­λι­κά. Ο αντα­γω­νι­σμός με­τα­ξύ των επι­χει­ρή­σε­ων ση­μαί­νει μεί­ω­ση του ερ­γα­τι­κού κό­στους, με σύν­θλι­ψη των ερ­γα­τι­κών δι­καιω­μά­των, ση­μαί­νει πίεση προς τις αρχές για μεί­ω­ση της φο­ρο­λο­γί­ας και ακόμα μι­κρό­τε­ρο έλεγ­χο στην δρα­στη­ριό­τη­τα τους και κυ­ρί­ως ση­μαί­νει πως οποια­δή­πο­τε εν­δια­φέ­ρον για την το­πι­κή κοι­νω­νία ή το πε­ρι­βάλ­λον είναι κα­θα­ρά υπο­κρι­τι­κό. Στη Σα­ντο­ρί­νη, πχ,δεν είχε κα­νείς κα­νέ­να πρό­βλη­μα με την υπερ­δό­μη­ση μέχρι που με­γά­λοι ξε­νο­δο­χεια­κοί όμι­λοι άρ­χι­σαν να χτί­ζουν ολό­κλη­ρα χωριά. Υπό το φά­ντα­σμα της μεί­ω­σης των κερ­δών οι ερ­γα­ζό­με­νοι πιέ­ζο­νται όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρο να δου­λεύ­ουν πε­ρισ­σό­τε­ρες ώρες χωρίς αύ­ξη­ση μι­σθών και να εξυ­πη­ρε­τούν όλες τις ανά­γκες των πε­λα­τών. Ακόμα κι αν αυτό ση­μαί­νει τη χρήση βεγ­γα­λι­κών κοντά σε ένα εύ­φλε­κτο δάσος ει­δι­κά όταν οι πε­λά­τες που το απαι­τούν είναι εκα­τομ­μυ­ριού­χοι επι­χει­ρη­μα­τί­ες. Στην τε­λι­κή οι αρχές και η δι­καιο­σύ­νη δε θα κυ­νη­γή­σουν ποτέ ούτε τους του­ρί­στες ούτε όμως και τις επι­χει­ρή­σεις που παί­ζουν με τα όρια των νόμων και των κα­νο­νι­σμών. Οι μόνοι χα­μέ­νοι είναι οι ερ­γα­ζό­με­νοι και οι φτω­χοί που βλέ­πουν τη ζωή τους να θυ­σιά­ζε­ται για το καλό του του­ρι­σμού και της οι­κο­νο­μί­ας.

Ο μόνος τρό­πος να αντι­στρα­φεί αυτή η κα­τά­στα­ση είναι να ακο­λου­θή­σου­με και να βελ­τιώ­σου­με το πα­ρά­δειγ­μα των Ισπα­νών δια­δη­λω­τών. Το μόνο που μπο­ρεί να βάλει φρένο στην ασύ­δο­τη δρα­στη­ριό­τη­τα των ξε­νο­δό­χων είναι η ανυ­πα­κοή και η αντί­στα­ση των ερ­γα­ζο­μέ­νων. Μαζί με τα το­πι­κά κι­νή­μα­τα πρέ­πει να βγού­με μα­ζι­κά στους δρό­μους και να διεκ­δι­κή­σου­με την προ­στα­σία των δη­μό­σιων χώρων, των πα­ρα­λιών, των δασών. Πρέ­πει να απαι­τή­σου­με το κρά­τος να στε­λε­χώ­σει όλους τους ελεγ­κτι­κούς μη­χα­νι­σμούς ώστε να μπο­ρούν να βά­λουν φρένο στις πα­ρα­βά­σεις των επι­χει­ρή­σε­ων. Κυ­ρί­ως πρέ­πει να επα­να­φέ­ρου­με το αί­τη­μα για αύ­ξη­ση της φο­ρο­λο­γί­ας των επι­χει­ρή­σε­ων, πρέ­πει από τα κέρδη τους να δο­θούν λεφτά για να κα­λυ­φθούν οι πραγ­μα­τι­κές ανά­γκες των το­πι­κών κοι­νω­νιών. Σε αυτή τη μάχη πρέ­πει να μπει μπρο­στά η Αρι­στε­ρά με όλες τις δυ­νά­μεις, να αξιο­ποι­ή­σει τα σω­μα­τεία, τα συν­δι­κά­τα, το­πι­κές επι­τρο­πές και πρω­το­βου­λί­ες πο­λι­τών. Ο μόνος τρό­πος για να μην γί­νου­με ένα τε­ρά­στιο θέ­ρε­τρο είναι να βγού­με στους δρό­μους βά­ζο­ντας στη συ­ζή­τη­ση τις ζωές μας πάνω από τα κέρδη τους.

https://rproject.gr/article/enantia-ston-ypertoyrismo-kai-tis-epiptoseis-toy