Πλατύ κόμμα και κόκκινη σημαία. Με αφορμή μια δήλωση του Μελανσόν

Σωτήρης Σιαμανδούρας-διδάκτορας πολιτικών επιστημών

Αφορμή για αυτό το άρθρο αποτελεί μία δήλωση του Μελανσόν: «είμαστε η κόκκινη σημαία και είμαστε το κόκκινο από την τρίχρωμη σημαία του έθνους»

Δεν απο­σκο­πώ να ασκή­σω κρι­τι­κή στον Με­λαν­σόν. Δεν γνω­ρί­ζω αρ­κε­τά καλά τη Γαλ­λία για να το κάνω. Και πι­στεύω ακρά­δα­ντα ότι κάθε εθνι­κός κοι­νω­νι­κός σχη­μα­τι­σμός έχει τέ­τοιες ιδιαι­τε­ρό­τη­τες που απαι­τούν μια δια­φο­ρε­τι­κή πο­λι­τι­κή στρα­τη­γι­κή, προ­σαρ­μο­σμέ­νη ώστε να απα­ντά­ει σε αυτές τις κοι­νω­νι­κές, ιστο­ρι­κές και πο­λι­τι­σμι­κές ιδιαι­τε­ρό­τη­τες. Όμως, ακρι­βώς για τον λόγο αυτό, αι­σθά­νο­μαι την ανά­γκη να ση­μειώ­σω κάτι το προ­φα­νές: η ελ­λη­νι­κή ση­μαία δεν έχει κόκ­κι­νη λω­ρί­δα. Αυτό είναι κάτι που κάνει τη δου­λειά μας πιο δύ­σκο­λη, αν μας εν­δια­φέ­ρει -όπως ίσως τον Με­λαν­σόν, όπως σί­γου­ρα τον Γκράμ­σι-, η συ­γκρό­τη­ση μιας νέας πο­λι­τι­κής ηγε­μο­νί­ας, στο πε­ρι­βάλ­λον που έχει δια­μορ­φώ­σει η πα­λαιά, στον βαθμό που η πο­λι­τι­κή πράξη δεν ανα­πτύσ­σε­ται στο κενό. Γιατί ο Με­λαν­σόν –ο κάθε Με­λαν­σόν- μπο­ρεί να αντι­στρέ­ψει έστω και ρη­το­ρι­κά τη φορά της γαλ­λι­κή ση­μαί­ας και να βάλει το κόκ­κι­νο μπρο­στά. Και έχει εν­δια­φέ­ρον ότι το ίδιο ισχύ­ει και για την ιτα­λι­κή ση­μαία, τη ση­μαία της χώρας του ίδιου του Γκράμ­σι, μια ση­μαία που προ­έρ­χε­ται από τη γαλ­λι­κή. Και μπο­ρού­με να φέ­ρου­με και άλλα τέ­τοια πα­ρα­δείγ­μα­τα. Για εμάς όμως, επα­να­λαμ­βά­νω, είναι πολύ πιο δύ­σκο­λο: η ελ­λη­νι­κή ση­μαία δεν έχει κόκ­κι­νη λω­ρί­δα. Κατά κά­ποιο τρόπο, εμείς θα πρέ­πει να την προ­σθέ­σου­με. Αλλά τί είναι η κόκ­κι­νη ση­μαία;

Η κόκ­κι­νη ση­μαία δεν είναι η ση­μαία της ΕΣΣΔ, δεν είναι η ση­μαία των μπολ­σε­βί­κων, δεν είναι απλώς η ση­μαία των κομ­μου­νι­στών. Η κόκ­κι­νη ση­μαία, η σκέτη κόκ­κι­νη ση­μαία, έχει τη δική της ιστο­ρία. Αρ­χι­κά, είναι η ση­μαία που ση­μαί­νει ότι δεν θα υπάρ­ξουν αιχ­μά­λω­τοι. Κατά τη διάρ­κεια της γαλ­λι­κής επα­νά­στα­σης, το αι­μα­τη­ρό αυτό σύμ­βο­λο το υψώ­νουν οι δυ­νά­μεις της αντί­δρα­σης, όταν σκο­πεύ­ουν να δια­λύ­σουν το πλή­θος ανε­λέ­η­τα. Σε απά­ντη­ση, μετά το 1790, την παίρ­νει το πλή­θος και την υψώ­νει αυτό. Η κόκ­κι­νη ση­μαία γί­νε­ται λοι­πόν η ση­μαία της αι­μα­τη­ρής απά­ντη­σης στην αι­μα­τη­ρή κα­τα­στο­λή, γί­νε­ται η ση­μαία της λαϊ­κής βίας. Από τότε επα­νέρ­χε­ται με διά­φο­ρους τρό­πους, ιδιαί­τε­ρα στην επα­νά­στα­ση του 1848, πάντα σε αντι­πα­ρά­θε­ση με την τρί­χρω­μη γαλ­λι­κή ση­μαία, σύμ­βο­λο της αστι­κής κα­τα­πί­ε­σης. Εκεί­νη την πρώτη φορά, το 1848, μέσα από με­γά­λες αντι­πα­ρα­θέ­σεις, το πλή­θος υπο­χω­ρεί και δεν ανε­βά­ζει την κόκ­κι­νη ση­μαία. Η επα­νά­στα­ση του 1848 πα­ρα­μέ­νει πιστή στην τρί­χρω­μη. Την επό­με­νη φορά όμως, το 1871, στην Κομ­μού­να, η κόκ­κι­νη ση­μαία αντι­κα­θι­στά τη θλι­βε­ρή ση­μαία των μι­κρών αυ­το­κρα­τό­ρων και των αστών ιμπε­ρια­λι­στών. Η αναρ­χι­κή Λουίζ Μισέλ γρά­φει τότε τι σή­μαι­νε για τους κομ­μου­νά­ρους η κόκ­κι­νη ση­μαία: «Η κόκ­κι­νη ση­μαία, η οποία πάντα αντι­προ­σώ­πευε την ελευ­θε­ρία, προ­κα­λεί φόβο στους δή­μιους, γιατί είναι τόσο πορ­φυ­ρή από το αίμα μας.».

Συ­νε­πώς, όταν ένας Με­λαν­σόν αντι­στρέ­φει τη φορά της ση­μαί­ας και βάζει μπρο­στά το κόκ­κι­νο, αυτό που κάνει είναι υπεν­θυ­μί­ζει αυτή τη βία που «προ­κα­λεί φόβο στους δη­μί­ους». Αυτή η υπεν­θύ­μι­ση της αρ­χι­κής βίας στη συ­γκρό­τη­ση μιας οποιασ­δή­πο­τε δη­μο­κρα­τι­κής Πο­λι­τεί­ας είναι ανα­γκαία, και μά­λι­στα ο Μα­κια­βέ­λι –αυτός ο σύ­ντρο­φός μας στις γραμ­μές του εχθρού, ο πρώ­τος των για­κω­βί­νων- μας δι­δά­σκει ότι πρέ­πει να γί­νε­ται πε­ριο­δι­κά, γιατί αυτό είναι το μο­να­δι­κό εμπό­διο στην «ασυ­δο­σία των ισχυ­ρών». Ο Με­λαν­σόν λοι­πόν, μπο­ρεί να υπεν­θυ­μί­ζει την γκι­λο­τί­να ως αφε­τη­ρια­κό ση­μείο του γαλ­λι­κού έθνους. Στην Ελ­λά­δα αντι­θέ­τως, ου­δέ­πο­τε στή­θη­κε γκι­λο­τί­να. Η βία που ασκή­θη­κε με κρα­τι­κή βούλα στη χώρα μας υπήρ­ξε πά­ντο­τε αντι­δρα­στι­κή, υπήρ­ξε πά­ντο­τε από τους πλού­σιους και ισχυ­ρούς προς τους φτω­χούς και αδύ­να­μους. Γι’ αυτό και δεν υπάρ­χει τί­πο­τε το τρο­μα­κτι­κό «για τους δη­μί­ους» στην ελ­λη­νι­κή ση­μαία αυτή κα­θ’αυ­τή, παρά το γε­γο­νός ότι τη σή­κω­σε το ΕΑΜ και την τί­μη­σε με το αίμα του το Πο­λυ­τε­χνείο. Το ΕΑΜ δεν είχε δική του ση­μαία, δυ­στυ­χώς, πράγ­μα που δεν είναι τυ­χαίο, αλλά δεν είναι της πα­ρού­σης. Έτσι, «φόβο στους δη­μί­ους» στη χώρα μας προ­κα­λούν μόνο η κόκ­κι­νη και εσχά­τως (μετά τον Δε­κέμ­βρη του 2008) και η μαύρη ση­μαία. Γι’ αυτό, στην Ελ­λά­δα του­λά­χι­στον, δεν μπο­ρού­με να «απο­σπά­σου­με την εθνι­κή ση­μαία από τα χέρια του αντι­πά­λου», όπως λέ­γε­ται συχνά. Είναι λάθος σύμ­βο­λο. Δεν κάνει για τον σκοπό μας. Δεν συμ­βο­λί­ζει τη βία που ανα­γκαία θα πε­ριέ­χει οποια­δή­πο­τε ου­σια­στι­κή αλ­λα­γή στην Ελ­λά­δα σή­με­ρα. Στη Γαλ­λία τη συμ­βο­λί­ζει –ίσως, αν και αμ­φι­βάλ­λω. Στην Ελ­λά­δα, όχι.

Αλλά μπο­ρεί να υπάρ­ξει πλατύ κόμμα με την κόκ­κι­νη ση­μαία; Εάν το πλατύ κόμμα έχει τον ιστο­ρι­κό ρόλο να συ­γκρου­στεί με τις κυ­ρί­αρ­χες τά­ξεις, τότε πλατύ κόμμα στην Ελ­λά­δα σή­με­ρα συ­γκρο­τεί­ται μόνο μαζί με την κόκ­κι­νη ση­μαία και κάτω από την κόκ­κι­νη ση­μαία. Διότι είναι άλλο πράγ­μα το πλατύ κόμμα και άλλο πράγ­μα το αστι­κό κόμμα. Και στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, το πέ­ρα­σμα στην επό­με­νη Ελ­λη­νι­κή Δη­μο­κρα­τία υπό την ηγε­μο­νία των λαϊ­κών τά­ξε­ων θα είναι τέ­τοιο μόνο αν μπο­ρέ­σει τε­λι­κά να επι­βά­λει τη δική του ση­μαία, μια ση­μαία που να υπεν­θυ­μί­ζει πά­ντο­τε, σε όσους «ξε­χνιού­νται», ότι εκτός από τη βία των κυ­ρί­αρ­χων υπάρ­χει και η βία του λαού.

rproject.gr