Βενεζουέλα: Μετά την τρίτη αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος

Τα γεγονότα της 30ής Απρίλη στη Βενεζουέλα αποτέλεσαν την τρίτη αποτυχημένη απόπειρα του Γκουαϊδό να προκαλέσει την ανατροπή της κυβέρνησης της χώρας.

Η «προ­α­ναγ­γε­λία» ήταν εξί­σου πο­μπώ­δης και φι­λό­δο­ξη με εκεί­νη της 23ης Γε­νά­ρη (όταν ο επί­δο­ξος πρα­ξι­κο­πη­μα­τί­ας αυ­το­α­να­κη­ρύ­χθη­κε «πρό­ε­δρος» της χώρας) ή με εκεί­νη της 23ης Φλε­βά­ρη (όταν προ­μή­νυε μια «αν­θρώ­πι­νη χιο­νο­στι­βά­δα» στα σύ­νο­ρα Βε­νε­ζου­έ­λας-Κο­λομ­βί­ας, που, συ­νο­δεύ­ο­ντας την αμε­ρι­κα­νι­κή «αν­θρω­πι­στι­κή βο­ή­θεια», θα οδη­γού­σε σε μα­ζι­κή ανταρ­σία του στρα­τού). Η κα­τά­λη­ξη ήταν εξί­σου θλι­βε­ρή κι έγινε αντι­κεί­με­νο χλεύ­ης στα κοι­νω­νι­κά δί­κτυα. Αλλά πέρα από αυτά, ακόμη και τα υπο­στη­ρι­κτι­κά προς αυτόν δυ­τι­κά ΜΜΕ (τα πιο σο­βα­ρά) πα­ρα­δέ­χθη­καν ότι η δεξιά αντι­πο­λί­τευ­ση «βγαί­νει πιο αδύ­να­μη» από αυτή την πε­ρι­πέ­τεια.

Πάνος Πέτρου

Το φιά­σκο της 30ής Απρί­λη, όπως και τα προη­γού­με­να, εγεί­ρουν ερω­τή­μα­τα για τη στρα­τη­γι­κή των επί­δο­ξων πρα­ξι­κο­πη­μα­τιών και των χο­ρη­γών τους στο Λευκό Οίκο.

Τα γε­γο­νό­τα

Νωρίς το πρωί, ο Χουάν Γκουαϊ­δό εμ­φα­νί­στη­κε με έν­στο­λους στο πλευ­ρό του έξω από τη στρα­τιω­τι­κή βάση «Καρ­λό­τα». Υπο­σχέ­θη­κε στους οπα­δούς του την «τε­λι­κή φάση» της «Επι­χεί­ρη­σης Ελευ­θε­ρία», δή­λω­σε βέ­βαιος για την υπο­στή­ρι­ξη σο­βα­ρού τμή­μα­τος της στρα­τιω­τι­κής ηγε­σί­ας και κά­λε­σε σε ένο­πλη ανταρ­σία κατά της κυ­βέρ­νη­σης. Λίγο νω­ρί­τε­ρα, ο δια­βό­η­τος Λε­ο­πόλ­δο Λόπεζ είχε απε­λευ­θε­ρω­θεί από τον κατ’ οίκον πε­ριο­ρι­σμό του για να βρε­θεί στο πλευ­ρό του Γκουαϊ­δό –σε μια προ­σπά­θεια να εμ­φα­νι­στεί στο δρόμο ο πραγ­μα­τι­κός ηγέ­της της σκλη­ρής Δε­ξιάς, που λει­τουρ­γεί ως «σύμ­βο­λο» κα­λύ­τε­ρα από τη μα­ριο­νέ­τα που διά­λε­ξαν στην Ουά­σινγ­κτον. Οι οπα­δοί της αντι­πο­λί­τευ­σης κα­τέ­βη­καν στους δρό­μους, ενώ από την Ουά­σινγ­κτον οι αρ­μό­διοι (Μπόλ­τον, Έι­μπραμς κλπ) εξέ­πε­μπαν μη­νύ­μα­τα για επι­κεί­με­νη δια­φυ­γή του Μα­δού­ρο στην Κούβα, για συμ­φω­νία με ανώ­τε­ρα κυ­βερ­νη­τι­κά-κρα­τι­κά στε­λέ­χη κ.ο.κ.

Λίγες ώρες αρ­γό­τε­ρα, η πολλά υπο­σχό­με­νη για τους πρα­ξι­κο­πη­μα­τί­ες επι­χεί­ρη­ση είχε εξε­λι­χθεί σε φιά­σκο. Οι ένο­πλες δυ­νά­μεις στο πλευ­ρό του Γκουαϊ­δό ήταν απει­ρο­ε­λά­χι­στες, ενώ δεν είχε κα­τα­λά­βει καν τον έλεγ­χο της «Καρ­λό­τα», απλά με­τέ­δω­σε το μή­νυ­μά του απέξω. Μια προ­σπά­θεια να προ­σεγ­γι­στεί/κα­τα­λη­φθεί η βάση από τους στα­σια­στές έληξε σύ­ντο­μα κι άδοξα. Ένα σο­βα­ρό τμήμα ακόμα κι εκεί­νων των στρα­τιω­τών που κι­νη­το­ποι­ή­θη­καν, απο­στα­σιο­ποι­ή­θη­κε πολύ γρή­γο­ρα –οι πε­ρισ­σό­τε­ροι ισχυ­ρί­στη­καν ότι είχαν πέσει θύ­μα­τα απά­της, ότι ανώ­τε­ροι αξιω­μα­τι­κοί τούς κι­νη­το­ποί­η­σαν για «επι­χει­ρή­σεις» (κα­τα­στο­λή εξέ­γερ­σης σε φυ­λα­κές, κλεί­σι­μο ενός δρό­μου), χωρίς πε­ρε­ταί­ρω πλη­ρο­φο­ρί­ες για το επι­κεί­με­νο πρα­ξι­κό­πη­μα. Μια προ­σπά­θεια του Γκουαϊ­δό να κα­τευ­θύ­νει τους δια­δη­λω­τές προς το προ­ε­δρι­κό μέ­γα­ρο Μι­ρα­φλό­ρες ανα­κό­πη­κε με σχε­τι­κή ευ­κο­λία από την Εθνο­φρου­ρά και τις επό­με­νες ώρες η πα­ρου­σία στο δρόμο φυλ­λορ­ρό­η­σε. Ο πρό­σφα­τα «απε­λευ­θε­ρω­μέ­νος» Λόπεζ και άλλοι στα­σια­στές κα­τέ­φυ­γαν σε ξένες πρε­σβεί­ες για άσυλο.

Το επό­με­νο με­γά­λο στοί­χη­μα του Γκουαϊ­δό ήταν η πρω­το­μα­γιά­τι­κη δια­δή­λω­ση που προ­γραμ­μα­τι­ζό­ταν καιρό πριν την εκ­δή­λω­ση του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος, καθώς είχε προ­α­ναγ­γελ­θεί ως «η με­γα­λύ­τε­ρη πο­ρεία στην ιστο­ρία της Βε­νε­ζου­έ­λας». Παρά τον όγκο της αντι­κυ­βερ­νη­τι­κής δια­δή­λω­σης, δεν ήταν αρ­κε­τή για να επι­σκιά­σει την πρω­το­μα­γιά­τι­κη δια­δή­λω­ση των «τσα­βί­στας» ή να δώσει νέα ώθηση στην αντι­πο­λί­τευ­ση.

Θέ­λο­ντας να δώσει συ­νέ­χεια στην υπό­σχε­σή του για «τε­λι­κή φάση», ο Γκουαϊ­δό κά­λε­σε σε «κυ­λιό­με­νες, κλι­μα­κού­με­νες απερ­γί­ες» από την Πέμ­πτη 2 Μάη. Οι γραμ­μές αυτές γρά­φο­νται τη Δευ­τέ­ρα 6 Μάη και ως τώρα ούτε το πιο ακραιφ­νές αντι­πο­λι­τευ­τι­κό σάιτ δεν έχει απο­τολ­μή­σει να ανα­φέ­ρει κάτι σχε­τι­κά με την επι­τυ­χία αυτής της «απερ­γί­ας».

Με όρους «άμε­σου χρό­νου», φαί­νε­ται ότι μία ακόμη από­πει­ρα απέ­τυ­χε.

Τι συ­νέ­βη;

Η αγαρ­μπο­σύ­νη κι οι απο­τυ­χί­ες της στρα­τη­γι­κής των ΗΠΑ και της Βε­νε­ζου­ε­λά­νι­κης Δε­ξιάς έχουν προ­κα­λέ­σει από τις αρχές του 2019 και την εκ­δή­λω­ση του «υφέρ­πο­ντος πρα­ξι­κο­πή­μα­τος» πολλή συ­ζή­τη­ση και ερω­τη­μα­τι­κά για τις αι­τί­ες. Η 30ή Απρί­λη επα­νέ­φε­ρε αυτά τα ερω­τη­μα­τι­κά.

Αν ήταν προ­σπά­θεια να επα­να­λη­φθεί το πρα­ξι­κό­πη­μα του Απρί­λη του 2002, τότε πρό­κει­ται εμ­φα­νώς για την πε­ρί­πτω­ση που η ιστο­ρία επα­να­λαμ­βά­νε­ται ως φάρσα. Οι στρα­τιω­τι­κές βά­σεις, τα ΜΜΕ και άλλα «ση­μεία κλει­διά» δεν είχαν τεθεί υπό έλεγ­χο. Η συ­νερ­γα­σία σο­βα­ρού τμή­μα­τος του κρα­τι­κού μη­χα­νι­σμού δεν είχε δια­σφα­λι­στεί. Ακόμα και το σχέ­διο μιας πο­ρεί­ας προς το Μι­ρα­φλό­ρες (που θα μπο­ρού­σε να απο­τε­λέ­σει έδα­φος για σύ­γκρου­ση, προ­βο­κά­τσιες, κρίση κλπ) δεν προ­χώ­ρη­σε σο­βα­ρά. Χωρίς όλα αυτά, ο Γκουαϊ­δό ανα­κοί­νω­σε μέσω φέι­σμπουκ την «ένο­πλη εξέ­γερ­ση»! Όσο κι αν παί­ζουν κομ­βι­κό ρόλο στην εποχή μας τα κοι­νω­νι­κά δί­κτυα, εκτι­μού­με ότι μια σο­βα­ρή στρα­τιω­τι­κή ανταρ­σία δεν ξε­κι­νά­ει με μια πρω­ι­νή ανάρ­τη­ση στο φέι­σμπουκ.

Η «κακή προ­ε­τοι­μα­σία» δεν επαρ­κεί ως εξή­γη­ση. Κά­ποιες πι­θα­νές ερ­μη­νεί­ες (που όλες μπο­ρεί να έχουν δό­σεις αλή­θειας) έχουν εν­δια­φέ­ρον για να εκτι­μή­σου­με και τη συ­νέ­χεια.

Μια πρώτη εκ­δο­χή είναι ότι οι πρα­ξι­κο­πη­μα­τί­ες έχουν πι­στέ­ψει τον ίδιο τους τον «μύθο». Ότι τάχα υπάρ­χει μα­ζι­κή λαϊκή στή­ρι­ξη στον στόχο ανα­τρο­πής του Μα­δού­ρο κι ότι ο στρα­τός είναι έτοι­μος να «σπά­σει» υπό το βάρος μιας μα­ζι­κής αντι­κυ­βερ­νη­τι­κής κι­νη­το­ποί­η­σης. Το ότι απο­δει­κνύ­ε­ται μύθος εξη­γεί εν μέρει όλα τα μέχρι σή­με­ρα αυ­το­γκόλ σε κάθε προ­σπά­θεια της Δε­ξιάς.

Μια δεύ­τε­ρη είναι ότι είχε γίνει σαφές ότι η πρω­το­μα­γιά­τι­κη αντι­πο­λι­τευ­τι­κή δια­δή­λω­ση δεν θα πή­γαι­νε καλά και η από­πει­ρα πρα­ξι­κο­πή­μα­τος την πα­ρα­μο­νή είχε στόχο να «ανά­ψει τα αί­μα­τα» και να ανα­θερ­μά­νει το κλίμα στις γραμ­μές της αντι­πο­λί­τευ­σης.

Αυτές οι ερ­μη­νεί­ες ανα­δει­κνύ­ουν μια θε­τι­κή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα –την απου­σία λαϊ­κής στή­ρι­ξης στο πρα­ξι­κό­πη­μα, ακόμα κι από όσους δυ­σφο­ρούν για τη δια­κυ­βέρ­νη­ση Μα­δού­ρο, που όμως αρ­νού­νται να κι­νη­το­ποι­η­θούν υπέρ των σχε­δί­ων Τραμπ-Γκουαϊ­δό.

Ωστό­σο άλλες πι­θα­νές ερ­μη­νεί­ες οφεί­λουν να προ­κα­λέ­σουν επα­γρύ­πνη­ση. Για πα­ρά­δειγ­μα, η φήμη ότι το πρα­ξι­κό­πη­μα είχε σχε­δια­στεί για τις 2 Μάη, αλλά επι­τα­χύν­θη­κε (λόγω της εκτί­μη­σης ότι η πρω­το­μα­γιά­τι­κη δια­δή­λω­ση δεν θα ήταν επι­τυ­χη­μέ­νη). Σύμ­φω­να με αυτή την εκτί­μη­ση, η «επι­τά­χυν­ση» εξη­γεί την ανορ­γα­νω­σιά. Αλλά από αυτή την εκτί­μη­ση προ­κύ­πτει και το εν­δε­χό­με­νο ο σχε­δια­σμός για τις 2 Μάη να ήταν πολύ πιο σο­βα­ρός κι επι­κίν­δυ­νος.

Αυτό το εν­δε­χό­με­νο επι­κοι­νω­νεί με μια άλλη εκτί­μη­ση που λέει ότι τμήμα του κρά­τους και του στρα­τού έχει ανοί­ξει διαύ­λους και «πα­ζα­ρεύ­ει». Οι σχε­τι­κές διαρ­ρο­ές (ή κι επί­ση­μες δη­λώ­σεις) της Ουά­σινγ­κτον, του Γκουαϊ­δό, του Λόπεζ μπο­ρεί να έχουν στόχο να φτιά­ξουν κλίμα ή να δη­μιουρ­γή­σουν κα­χυ­πο­ψί­ες, αλλά δεν απο­κλεί­ε­ται να έχουν βάση και η κάστα των στρα­τιω­τι­κών να υπό­σχε­ται πολλά σε πολ­λούς ταυ­τό­χρο­να, εκτι­μώ­ντας κάθε φορά πώς πρέ­πει να πρά­ξει «την κρί­σι­μη στιγ­μή». Άλ­λω­στε είναι γε­γο­νός ότι η αντί­στοι­χη ΕΥΠ της Βε­νε­ζου­έ­λας έπαι­ξε ρόλο (απε­λευ­θέ­ρω­σε τον Λόπεζ, ενώ φα­ντά­ροι δη­λώ­νουν ότι με­τα­φέρ­θη­καν σε εγκα­τα­στά­σεις της για να εξο­πλι­στούν), ενώ δεν θα κου­ρα­στού­με να επα­να­λαμ­βά­νου­με την ανά­γκη πλή­ρους έλ­λει­ψης εμπι­στο­σύ­νης στην κάστα των στρα­τιω­τι­κών, που στη­ρί­ζουν τον Μα­δού­ρο μόνο και όσο αυτός προ­στα­τεύ­ει κα­λύ­τε­ρα τα συμ­φέ­ρο­ντά τους.

Μια τε­λευ­ταία ερ­μη­νεία για το «σόου» της 30ής Απρί­λη είναι ότι επρό­κει­το ακρι­βώς γι’ αυτό: Ένα σόου. Που στόχο είχε να καλ­λιερ­γή­σει εντυ­πώ­σεις και να προ­κα­λέ­σει εντά­σεις, που θα «δι­καιο­λο­γού­σαν» μια ξένη επέμ­βα­ση. Η σπου­δή με την οποία πολλά δυ­τι­κά ΜΜΕ έσπευ­σαν να γρά­ψουν για «πρό­θυ­ρα εμ­φυ­λί­ου» μέσα σε λίγες ώρες είναι εν­δει­κτι­κή.

Με λίγα λόγια, σε «άμεσο χρόνο» οι ΗΠΑ και η Δεξιά κα­τέ­γρα­ψαν μια ακόμα ήττα, αλλά σε «μακρύ χρόνο» γί­νε­ται σαφές ότι ξε­δι­πλώ­νε­ται ένας σχε­δια­σμός που δεν χάνει ευ­και­ρί­ες να επι­χει­ρεί ξανά και ξανά να βρει τρό­πους να κλι­μα­κώ­σει επι­κίν­δυ­να την επι­θε­τι­κό­τη­τά του. Λίγο μετά το φιά­σκο, ο Economist κυ­κλο­φό­ρη­σε με άρθρο που είχε ως κε­ντρι­κό μότο «Μια από­πει­ρα ανα­τρο­πής του δι­κτά­το­ρα δεί­χνει να απέ­τυ­χε. Ξα­να­προ­σπα­θεί­στε».

Και ο μπο­λι­βα­ρια­νι­σμός;

Τις μέρες της κρί­σης, σχο­λιά­στη­κε πολύ η αδρά­νεια ή με­τριο­πά­θεια της κυ­βέρ­νη­σης. Για τους αστούς ανα­λυ­τές είναι «μο­νά-ζυ­γά δικά μας». Όταν κι­νεί­ται κα­τα­σταλ­τι­κά, ο Μα­δού­ρο απο­δει­κνύ­ει ότι είναι «δι­κτά­το­ρας». Όταν κι­νεί­ται διαλ­λα­κτι­κά, απο­δει­κνύ­ει ότι «είναι αδύ­να­μος».

Το σί­γου­ρο είναι ότι μόνο «δι­κτά­το­ρας» δεν μπο­ρεί να θε­ω­ρεί­ται κά­ποιος που για οποιον­δή­πο­τε –σωστό ή λάθος– λόγο δίνει τέ­τοιο «χώρο κι­νή­σε­ων» σε επί­δο­ξους πρα­ξι­κο­πη­μα­τί­ες. Από κει και πέρα, είναι ερω­τη­μα­τι­κό αν η κυ­βέρ­νη­ση απλά θέ­λη­σε να απο­φύ­γει την κα­τα­στο­λή, αν αδρά­νη­σε αγνο­ώ­ντας ποια είναι η πραγ­μα­τι­κή έκτα­ση της στρα­τιω­τι­κής συ­νω­μο­σί­ας ή επέ­λε­ξε να μη δώσει αφορ­μή στις ΗΠΑ για ξένη επέμ­βα­ση (δεν λεί­πουν οι ανα­λύ­σεις που λένε ότι ο Γκουαϊ­δό θα είναι πολύ πιο χρή­σι­μος στις ΗΠΑ νε­κρός ή φυ­λα­κι­σμέ­νος).

Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση, τις πρώ­τες κρί­σι­μες ώρες, η ει­κό­να ήταν απο­κα­λυ­πτι­κή. Ενώ η δια­θε­σι­μό­τη­τα και η πο­λι­τι­κή στάση του στρα­τού, αλλά και κυ­βερ­νη­τι­κών στε­λε­χών ήταν αντι­κεί­με­νο εκτι­μή­σε­ων, οι φτω­χοί κα­τέ­βη­καν για να υπε­ρα­σπι­στούν το Μι­ρα­φλό­ρες. Και στη συ­γκέ­ντρω­ση και τις ομι­λί­ες τον τόνο έδι­ναν οι αγω­νι­στές της βάσης κι όχι οι στρα­τη­γοί ή οι κρα­τι­κοί και κυ­βερ­νη­τι­κοί αξιω­μα­τού­χοι. Η από­κρου­ση της ιμπε­ρια­λι­στι­κής επέμ­βα­σης και της πρα­ξι­κο­πη­μα­τι­κής απει­λής, αλλά και η διά­σω­ση της «μπο­λι­βα­ρια­νής δια­δι­κα­σί­ας» από το αδιέ­ξο­δο και τον εκ­φυ­λι­σμό που την οδη­γεί η κυ­βέρ­νη­ση Μα­δού­ρο, βρί­σκο­νται στα χέρια αυτών των αγω­νι­στών…

rproject.gr