Ο Ζορζ Ρεμί έγινε διάσημος με το ψευδώνυμο Ερζέ, το οποίο είχε εφεύρει αντιστρέφοντας τα αρχικά του ονόματός του. Σήμερα σχεδόν τριάντα χρόνια μετά το θάνατό του το 1983, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της 9ης τέχνης και είναι ο μόνος σκιτσογράφος που διαθέτει στο Βέλγιο ένα μουσείο αντάξιο του ονόματός του, το έργο του -για το οποίο έχουν εκδοθεί περισσότερα από 80 βιβλία μέχρι σήμερα- αποτελεί αντικείμενο μελέτης από καλλιτέχνες, φιλοσόφους και ψυχαναλυτές και τα σκίτσα του πωλούνται σε τιμές ρεκόρ σε αίθουσες πλειστηριασμού.
Τον περασμένο Ιούνιο, π.χ. ένα γκουάς που έγινε το 1932 για το πρώτο εξώφυλλο του άλμπουμ «Ο Τεν Τέν στην Αμερική» πουλήθηκε περισσότερο από 1,3 εκατομμύρια ευρώ, τιμή ρεκόρ για κόμικς. Ο Ερζέ ανακάλυψε τη «γραμματική» των κόμικς, ασκώντας με τον καλύτερο τρόπο το σύνολο των ιδιοτήτων που χρειάζονται.
Ηταν εξαιρετικός σκιτσογράφος, τυπογράφος με μεγάλο ταλέντο και δεξιοτέχνης της αφήγησης και της αρχιτεκτονικής της. Είμαστε όλοι παιδιά, εγγόνια ή δισέγγονα του Ερζέ» λέει για τον κομίστα ο πολυπράγμων συγγραφέας και σεναριογράφος Μπενουά Πέτεερς στη βιογραφία του με τον σιβυλλικό τίτλο «Ερζέ, ο γιος του Τεν Τεν».
Ο γάλλος φιλόσοφος Μισέλ Σερ εξάλλου διακηρύσσει ότι ο Ερζέ «είναι ένας από τους μεγαλύτερους στοχαστές του εικοστού αιώνα» και «Το σπασμένο αυτί» του η καλύτερη πραγματεία που έχει γραφτεί ποτέ για τον φετιχισμό.
Μετά το θάνατο του Ζωρζ Ρεμί, οι περιπέτειες του Τεντέν γνώρισαν καινούργια επιτυχία. Σύμφωνα με τον εκδότη του Σιμόν Κάστερμαν, οι 24 τίτλοι πουλάνε περισσότερο από ένα εκατομμύριο αντίτυπα το χρόνο, πράγμα πρωτοφανές για δημιουργό που έχει πεθάνει εδώ και τριάντα χρόνια.
Οι χρονιές 1979, 1980, 1981, 1982 και 1983 ήταν οι πιο «ένδοξες» με πάνω από 4 εκατομμύρια αντίτυπα το χρόνο, ενώ οι πωλήσεις αυξήθηκαν ακόμη περισσότερο το 2011 μετά την κυκλοφορία της ταινίας του Σπίλμπεργκ «Οι περιπέτειες του Τεντέν: Το μυστικό του Μονόκερου»
Τα έργα του Ερζέ έχουν μεταφραστεί σε 77 διαφορετικές γλώσσες, ακόμη και στα αλσατικά, τα βρετονικά, τα κινέζικα και στη γλώσσα των Χμερ και μέχρι σήμερα έχουν πουλήσει συνολικά 220 εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο. Ποιος θα το φανταζόταν αυτό στην αρχή της καριέρας του Ερζέ; Ούτε καν ο ίδιος που τότε ακόμη έλεγε για τα κόμικς ότι «δεν ήταν παρά ψωραλέα ξέφτια από τα οποία εκπορεύονται όλα τα κακά»
Ο Ζορζ Ρεμί δεν είχε παιδιά. Ετσι όταν πέθανε, μοναδική κληρονόμος του ορίστηκε η δεύτερη γυναίκα του η Φανί, με την οποία έζησε από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 μέχρι τον θάνατό του. Είχαν γνωριστεί όταν η νεαρή καλλιτέχνις πήγε να δουλέψει στα Studios Ergé.
Σύμφωνα με τον Πέτεερς ο οποίος έχει αφιερώσει περισσότερα από τριάντα χρόνια στη συλλογή στοιχείων για τον καλλιτέχνη, εκείνη την εποχή ο Ερζέ είχε ήδη απομακρυνθεί από τον κύκλο των σκιτσογράφων. Με τη Φανί «έκαναν παρέα κυρίως με διανοούμενους, συγγραφείς και ζωγράφους».
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 ο Ερζέ δούλευε μια καινούργια περιπέτεια την οποία δεν πρόλαβε όμως να ολοκληρώσει. Τελικά μετά από πολλούς δισταγμούς, η Φανί έδωσε το υλικό στους συνεργάτες του στα Studios Ergé και έτσι το 1986 κυκλοφόρησε το «Αλφ-Αρτ» η μοναδική περιπέτεια του Τεντεν, που έγινε μετά το θάνατο του δημιουργού της. Τα σκίτσα είναι ασπρόμαυρα όπως ακριβώς τα είχε αφήσει ο Ερζέ.
Πολλοί είναι πάντως αυτοί που θα ήθελαν να συνεχιστούν οι περιπέτειές του Τεντέν έστω και από άλλο πενάκι, κάτι που άλλωστε συνηθίζεται στον κόσμο των κόμικς, όπως έχει γίνει π.χ. με τον Λούκι Λουκ, τα Στρουμφάκια, τον Γκαστόν Λαγκάφ, τους Μπλέικ και Μόρτιμερ. Η Φανί όμως αντιτίθεται, μένοντας πιστή στην τελευταία θέληση του Ερζέ. Πράγματι, «η συνέχεια του Τεντεν θα ήταν δύσκολη, δεδομένου ότι ο Ερζέ δημιούργησε ένα πολύ προσωπικό έργο εισάγοντας την έννοια του συγγραφέα στον κόσμο των κόμικς» υπογραμμίζει ο Πέτεερς.
Με απόφαση της Φανί Ρεμί, λοιπόν, οι περιπέτειες του Τεντεν περιορίζονται στις 24 και οι ρόλοι ξεκαθαρίζονται. Ο εκδοτικός οίκος Κάστερμαν, με τον οποίο συνεργαζόταν ο Ερζέ από το 1932, εκδίδει τις περιπέτειες του Τεντεν, το Ιδρυμα Hergé που δημιουργήθηκε το 1986 διαχειρίζεται τα αρχεία του και εξασφαλίζει την προστασία τ
ου έργου, ενώ η εταιρεία Moulinsart έχει αναλάβει την εμπορική εκμετάλλευση.
Το σύμπαν του Τεντεν και του κάπτεν Χάντοκ, άλλωστε προσφέρεται ιδανικά για παράγωγα εμπορεύματα. Τι πιο γραφικό από τον ασπροκόκκινο πύραυλο στην «Αποστολή στη σελήνη», το ξόανο των Αρουμπάγια, του πιο άγριου ινδιάνικου λαού της Νότιας Αμερικής στο «Σπασμένο αυτί» ή το υποβρύχιο του καθηγητή Τουρνεσόλ με το σχήμα καρχαρία στον «θησαυρό του Κόκκινου Ράκαμ»;
Ο δρόμος άνοιξε όταν ο Ερζέ έδωσε την άδεια της παραγωγής διαφόρων αντικειμένων σε κατασκευαστές από όλο τον κόσμο. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, όμως, η Φανί και ο νέος της σύζυγος, ένας βρετανός επιχειρηματίας ονόματι Νικ Ρόντγουελ , αποφάσισαν να αλλάξουν τη στρατηγική των πωλήσεων, εκτιμώντας ότι τα έσοδά τους ήταν πολύ μικρά και ότι τα διάφορα προϊόντα δεν σεβόντουσαν τα γραφικά και τα χρώματα των κόμικς. Εσπασαν λοιπόν όλα τα παλιά συμβόλαια και ανέλαβαν οι ίδιοι την εκμετάλλευση μέσω της Moulinsart
Εν ονόματι της προστασίας του έργου του Ερζέ, όμως, η Φανί και ο Νικ Ρόντγουελ γίνονται όλο και πιο αδιάλλακτοι. Το 2003 έφτασαν να απαγορεύσουν μια μικρή ιστοσελίδα Τεντενόφιλων του Καναδά, ανέβαζαν online βινιέτες και σκίτσα του Ερζέ χωρίς την άδειά τους ενώ μερικά χρόνια αργότερα αρνήθηκαν να δώσουν άδεια στον Μισέλ Ντελίν να χρησιμοποιήσει σχεδία του Τεντεν στο βιβλίο του για τη σχέση ανάμεσα στα έργα του Ερζέ και του Ιουλίου Βερν.
Παρεπιμπτόντως, ο ίδιος ο Ερζέ, αν και δεχόταν ότι είχε επηρεαστεί από διάφορους συγγραφείς είχε αρνηθεί κάθε επιρροή από τον Βερν. Σε νομικές περιπέτειες οδήγησαν και τον Γκόρντον Ζολά, όπως είναι το ψευδώνυμο του γάλλου κωμικού συγγραφέα Ερίκ Μογκί, ο οποίος μεταξύ άλλων έχει γράψει παρωδίες για τον Κώδικα Νταβίντσι και τον Χάρι Πότερ.
Όταν κυκλοφόρησε το πέμπτο επεισόδιο από τις «Περιπέτειες του Σαιν Τεν και του φίλου του Λου», ένα χιουμοριστικό μυθιστόρημα σε συνέχειες που παραπέμπει απευθείας στον Τεντεν και τον σκύλο του Μαλού, οι κληρονόμοι του Ερζέ κατέφυγαν στα δικαστήρια, δύο χρόνια αργότερα όμως το Εφετείο του Παρισιού αθώωσε τον Ζολά, ο οποίος υποστήριξε ότι: «Ο Τεντεν είναι ένα έργο αναφοράς, του οποίου οι χαρακτήρες είναι βαθιά ριζωμένοι στη συλλογική μνήμη και οι παρωδίες γίνονται για να μας διασκεδάζουν με κώδικες που όλοι γνωρίζουμε. Τα βιβλία μας δεν περιέχουν βία ή χυδαιότητα. Είναι ένα αφιέρωμα γεμάτο υπονοούμενα, αστεία και λογοπαίγνια».
Η αδιάλλακτη πολιτική της Moulinsart έχει προκαλέσει εντάσεις στον μικρόκοσμο των Τεντενόφιλων. Από τη μια πλευρά, φανατικοί οπαδοί του Ερζέ, όπως ο βιογράφος του Μπενουά Πέτεερς, ο κριτικός τέχνης Πιέρ Στερξ και ο συγγραφέας Αλμπέρ Αλγκούντ καταγγέλουν ότι με την τακτική της, η εταιρεία οδηγεί το έργο του Ερζέ σε μαρασμό, από την άλλη ο Πιέρ Ασουλίν, επίσης βιογράφος του κομίστα υποστηρίζει ότι «η Φανί και ο Νικ Ροντγουέλ έχουν δίκιο που θέλουν να προστατεύσουν το έργο του Ερζέ».
Ωστόσο εκτός από τις διώξεις, οι κληρονόμοι του Ερζέ προχώρησαν και σε κάτι πιο εποικοδομητικό με τη δημιουργία ενός εκδοτικού οίκου αλλά και ενός μουσείου, το οποίο χρηματοδότησε η Φανί Ρόντγουέλ. Το μουσείο – φόρος τιμής στον Ερζέ που εγκαινιάστηκε το 2009, στεγάζεται σε ένα μοντέρνο κτίριο του αρχιτέκτονα Κριστιάν ντε Πορτζαμπάρκ στη Λουβέν-λα- Νεβ, μια ώρα με το τρένο έξω από τις Βρυξέλλες και ήδη έχει βρει το κοινό του αφού οι επισκέπτες του ξεπερνάνε τους 80.000 κάθε χρόνο.
Στις αίθουσές του εκτίθενται όλα τα έργα του Ερζέ από τα πρώτα του σχέδια το 1926 όταν είχε δημοσιεύσει το «Τοτόρ, αρχηγό της περιπόλου των σκαθαριών» και λίγο αργότερα όταν έκανε το ντεμπούτο του στην καθολική – εθνικιστική εφημερίδα του Βελγίου «Ο 20ος αιών», διαφημιστικές αφίσες από το δεκαετία του 1930, ταινίες, αλληλογραφία, πρωτότυποι πίνακες αλλά και το απίστευτο καστ των χαρακτήρων που δημιούργησε (περισσότεροι από 200) για τις περιπέτειες του Τεντεν.
Η ζωή του Ερζέ βεβαίως δεν ήταν πάντοτε στρωμένη με ρόδα. Την περίοδο του πολέμου, από φόβο μην ξεχαστεί, συνεργάστηκε χωρίς τύψεις με βελγικές εφημερίδες που υμνούσαν τους ναζί, αθωώθηκε όμως αργότερα καθώς ο κόσμος είχε ανάγκη από λαϊκούς ήρωες για να ξεχάσει τα όσα έζησε. Η καλλιτεχνική του κληρονομιά πάντως είναι τεράστια.
Το στυλ Ερζέ –η «καθαρή γραμμή» (la ligne claire) όπως λέγεται – που συνδυάζει την σαφήνεια των γραμμών με τα πλακάτα χρώματα χωρίς σκιάσεις ή αποχρώσεις και τα ευανάγνωστα κείμενα επηρέασε στη συνέχεια πολλούς εκπροσώπους του γαλλο-βελγικού κόμικς με επιφανέστερο τον 65χρονο, σήμερα, Τεντ Μπενουά.
Οπως λέει και ο Ενκι Μπιλάλ «Ο Ερζέ αποτελεί βασικό πυλώνα των κόμικς. Τελειοποίησε ένα σύστημα αφήγησης που δημιουργεί το όνειρο. Στα άλμπουμ του, τα συννεφάκια με τα λόγια των ηρώων, η κίνηση του σχεδίου, η λογική της ανάγνωσης, ο ελλειπτικός λόγος, τα πάντα είναι εξαιρετικά δουλεμένα. Όλα τα συστατικά μιας ιστορίας απόλυτα ελεγχόμενης είναι εκεί»
Χρονολόγιο
1907 Ο Ερζέ γεννιέται στις 22 Μαϊου στο Ετερμπεεκ του Βελγίου.
1925 Προσλαμβάνεται στην υπηρεσία συνδρομών της εφημερίδας Le XXe siècle. (Ο 20ος αιών)
1929 Δημοσιεύεται η πρώτη του περιπέτεια «Ο Τεντεν στη χώρα των Σοβιέτ» στον «Μικρό Εικοστό» (Le Petit Vingtième) ένθετο για παιδιά του «20ου αιώνα».
1931 Εκδίδονται ο «Τεντεν στο Κονγκό» και ο «Τεντεν στην Αμερική»
1945 Αρχίζει η έρευνα για συνεργασία του Ερζέ με ναζιστικές εφημερίδες
1946 Γεννιέται το εβδομαδιαίο περιοδικό Τεντεν.
1950 Δημιουργία των Studios Hergé.
1976 Κυκλοφορεί το τελευταίο άλμπουμ του Ερζέ, «Ο Τεντεν και οι Πίκαρος»
1983 Πεθαίνει στις 3 Μαρτίου στις Βρυξέλλες.
1986 Εκδίδονται τα σκίτσα του και το άλμπουμ «Ο Τεντεν και το Αρφ-Αρτ».
2011 Προβάλλεται η ταινία του Σπίλμπεργκ «Οι περιπέτειες του Τεντεν, Το μυστικό του Μονόκερου»
