«Ήμουνα νιος και γέρασα», λέει ο λαός μας όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με τα όρια της υπομονής του και τις διάφορες εξαγγελίες, όσων του τάζουν «λαγούς με πετραχήλια», αλλά δεν είναι ικανοί να του προσφέρουν ούτε ένα μικρό κομμάτι ψωμί, για να χορτάσει την πείνα του… Με τα χρόνια αυτό που πάντα περισσεύει, δεν είναι το «ψωμί», είναι η «πείνα».
Έρευνα – Κείμενο – Επιμέλεια: Λευτέρης Τηλιγάδας | 
| red line
Οι πρώτες έρευνες και το νομικό καθεστώς
Ήταν μαύρες οι εποχές, ήταν μαύρος κι ο χρυσός και δεν τον είδαμε ποτέ
Οι πρώτες έρευνες για υδρογονάνθρακες καταγράφονται στον ελλαδικό χώρο στις αρχές του 20ου αιώνα από τις εταιρείες «London Oil Development», «Ηellis», «Pan-Israel» και «Deilman-Ilio», οι οποίες πραγματοποίησαν γεωτρητικές εργασίες στις περιοχές της Ζακύνθου «Έλος» και «Κερί», σε περιοχές ΒΔ της Πελοποννήσου και στον Έβρο. Υπάρχουν βέβαια αναφορές και για κάποιες προσπάθειες που ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1860, αλλά αυτές ήταν μόνο προσπάθειες. Από τότε, μέχρι και την αρχή της δεκαετίας του ’60, για εκατό περίπου χρόνια, οι όποιες έρευνες ήταν αποσπασματικές και στη μεγάλη πλειοψηφία τους πραγματοποιήθηκαν κυρίως στις περιοχές της Δυτικής Ελλάδας.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 και πιο συγκεκριμένα κατά τα έτη 1962 και 1963 πραγματοποιήθηκαν δύο γεωτρήσεις στην Αιτωλοακαρνανία από την BP, στην Κλεισούρα της τότε επαρχίας Μεσολογγίου και στον Αστακό Ξηρομέρου αντίστοιχα, όπως μπορείτε να δείτε και στον Πίνακα 1 αυτής της ανάρτησης, οι οποίες καλλιέργησαν στους κατοίκους του νομού την ψευδαίσθηση, ότι «η ανακάλυψη του μαύρου χρυσού» στην περιοχή μας θα συμβάλει καθοριστικά στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων της.
Συνολικά, από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 έως και τα μέσα της δεκαετίας του ’70, μεγάλες εταιρείες πετρελαίων όπως η ΒP στην Αιτωλοακαρνανία, η ESSO στην ΒΔ Πελοπόννησο, τη Ζάκυνθο και τους Παξούς, η HUNT στη Θεσσαλονίκη, η TEXACO στον Θερμαϊκό, η CHEVRON στη Λήμνο, η ANSCHUTZ στη Θεσσαλονίκη – Επανομή και η OCEANIC-COLORADO στο Θρακικό πέλαγος πήραν παραχωρήσεις από το ελληνικό κράτος και πραγματοποίησαν 57 γεωτρήσεις. Από αυτές οι 17 ήταν γεωτρήσεις χαμηλού βάθους, με ενθαρρυντικές ενδείξεις υδρογονανθράκων.
Το τελικό αποτέλεσμα των παραπάνω ερευνών ήταν η ανακάλυψη των πρώτων εκμεταλλεύσιμων κοιτασμάτων στη θαλάσσια περιοχή της Θάσου (κοίτασμα πετρελαίου Πρίνος και κοίτασμα φυσικού αερίου Ν. Καβάλας) από την OCEANIC, τα έτη 1971-1974.
Με βάση τα παραπάνω αποτελέσματα των ερευνών, αποφασίστηκε το 1975, η ίδρυση του πρώτου φορέα διαχείρισης των δικαιωμάτων του Ελληνικού Δημοσίου στην αναζήτηση, έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, με τίτλο Δημόσια Επιχείρηση Πετρελαίου (ΔΕΠ Α.Ε.).
Το επόμενο έτος ψηφίζεται από την Ελληνική Βουλή ο πρώτος Νόμος για τις έρευνες υδρογονανθράκων (ν. 468/76).
Το 1985 ιδρύεται η ΔΕΠ ΕΚΥ θυγατρική της ΔΕΠ Α.Ε. Στις εταιρείες αυτές παραχωρήθηκαν από το Ελληνικό Δημόσιο 24 ερευνητικές άδειες σε περιοχές στην ξηρά και τη θάλασσα χωρίς διαγωνισμό. Εκτελέστηκαν 73.000 km σεισμικών 2D και 2.500 km2 σεισμικών 3D, καθώς και 73 ερευνητικές γεωτρήσεις βασισμένες στις σεισμικές έρευνες.
Αποτέλεσμα της ως άνω ερευνητικής δραστηριότητας ήταν η ανακάλυψη του κοιτάσματος πετρελαίου στη θαλάσσια περιοχή του Κατάκολου (Δ. Πελοπόννησος), του κοιτάσματος φυσικού αερίου στην Επανομή Θεσσαλονίκης, καθώς και συγκεντρώσεων βιογενούς αερίου.
Τον Δεκέμβριο του 1973, με τη χώρα κάτω από το χουντικό καθεστώς των συνταγματαρχών, με το αίμα του Πολυτεχνείου ζεστό ακόμα και με την παγκόσμια κοινότητα να αντιμετωπίζει μια τεράστια οικονομική κρίση, η οποία απειλούσε με κατάρρευση την παγκόσμια οικονομία, το ελληνικό περιοδικό «Οικονομικός ταχυδρόμος», το think tank της ελληνικής αστικής τάξης της εποχής στον οικονομικό τομέα, φιλοξενεί ένα μεγάλο ρεπορτάζ-έρευνα, που υπογράφουν μεγάλα ονόματα της ελληνικής δημοσιογραφίας εκείνης της εποχής, όπως ο Γιάννης Καψής, ο Δημήτρης Τσαλαπάτης και ο Κώστας Γερονικολός, στο οποίο αναφέρονταν κατά λέξη τα παρακάτω αποσπάσματα:
«[…]το πετρέλαιο που έχουμε είναι καλής ποιότητας. Όπως αυτά που έχουν πετρελαιοπαραγωγές χώρες και το ονομάζουν μαύρο χρυσό […]», «[…] κοιτάσματα πετρελαίου υπάρχουν στη Θάσο, στην Κλεισούρα Αιτωλοακαρνανίας, ενώ στη Ζάκυνθο συχνά-πυκνά το πετρέλαιο εμφανίζεται στην επιφάνεια της θάλασσας σαν μεγάλες κηλίδες […]», «[…] έχει σε πολλά σημεία πετρέλαιο ο ελληνικός χώρος, αλλά η διεθνής πολιτική είναι η κύρια αιτία που δεν μπορούμε να το εκμεταλλευτούμε. Δεν μας το επιτρέπουν γιατί θέλουν να το πάρουν […]», «[…] έχουμε φυσικό αέριο στην Ελλάδα σε πολλά σημεία και ενδεικτικά αναφέρουμε την περιοχή της Κόνιτσας, της Κατερίνης, της Θεσσαλονίκης, του Πύργου, της Θάσου και του Θερμαϊκού […]», «[…]υπάρχουν πολλά κοιτάσματα χρυσού στη χώρα μας», μπήκε και ο χρυσός στο παιχνίδι, «και πολλές περιοχές πλούσιες σε βωξίτες θεωρούνται πραγματικό χρυσωρυχείο. Το επίπεδο ζωής θα ανέβαινε ακόμα πιο πολύ και το κράτος δεν θα είχε ανάγκη από πολλούς φόρους, από τα εμβάσματα των Ελλήνων μεταναστών και τον υπέρμετρο τουρισμό […]».
Τα αποσπάσματα αυτά είναι δηλωτικά του κλίματος που επιχειρούνταν να δημιουργηθεί σε εκείνες τις «περίεργες» και κρίσιμες πολιτικές και οικονομικές συγκυρίες.
Το πετρέλαιο, το αέριο, οι βωξίτες, ο χρυσός και ένα σωρό άλλα ορυκτά θα ανέβαζαν το επίπεδο της ζωής «και το κράτος δεν θα είχε ανάγκη από πολλούς φόρους, από τα εμβάσματα των Ελλήνων μεταναστών και τον υπέρμετρο τουρισμό»!!!
Σε μια χώρα που ισορροπούσε πολιτικά και οικονομικά πάνω σε ένα τεντωμένο σκοινί, αυτό που συνέβη, είναι γνωστό σε όλους και καμία σχέση δεν έχει με όσα το τελευταίο απόσπασμα αναφέρει.
Το 1995 αναμορφώνεται το θεσμικό καθεστώς των αδειοδοτήσεων με τον νόμο 2289/95, οπότε άρχισαν εκ νέου οι παραχωρήσεις για έρευνες σε ξένες εταιρείες.
Το 1996, πραγματοποιήθηκε ο πρώτος διεθνής γύρος παραχωρήσεων για 6 περιοχές. Μετά από διεθνή διαγωνισμό παραχωρήθηκαν 4 περιοχές στη Δ. Ελλάδα: α) ΒΔ Πελοπόννησος και Αιτωλοακαρνανία στην εταιρεία Τriton. β) Ιωάννινα και Δ. Πατραϊκός κόλπος στη εταιρεία Enterprise Oil. Επενδύθηκαν 85 εκατ. € σε σεισμικές έρευνες και γεωτρήσεις. χωρίς καμία απόδοση και οι εταιρείες αποχώρησαν το 2000-2001.
Από το 2001 και για μια δεκαετία μετά, δεν υπήρξε άλλη ερευνητική δραστηριότητα, οπότε άρχισαν να μπαίνουν οι βάσεις για τον περαιτέρω εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου αδειοδοτήσεων για έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων.
Το 2007, με τροπολογία στο ν. 3587 (άρθρο 20) το Ελληνικό Δημόσιο ανακάλεσε όλες τις παραχωρήσεις στις ΔΕΠ/ΔΕΠ-ΕΚΥ/ΕΛΠΕ, οι οποίες επανέρχονται στο Υπουργείο Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) πλην εκείνων στις οποίες η ΕΛΠΕ ΑΕ συμμετέχει στην ευρύτερη περιοχή του Πρίνου. Το νομικό πλαίσιο που διέπει τη διαδικασία αδειοδότησης στην αναζήτηση, έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων (ν. 2289/95) εκσυγχρονίστηκε πρόσφατα από την Ελληνική Κυβέρνηση με την ψήφιση του ν. 4001/2011 (Κεφάλαιο Β) και θεσπίστηκε ένα ελκυστικό επιχειρηματικό περιβάλλον.
Τέλος, στο ν. 4001/2011 (Κεφάλαιο Β) συστήνεται η «Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων ΑΕ (ΕΔΕΥ ΑΕ)», η οποία «θα διαχειρίζεται με διαφάνεια, ευελιξία» και σύμφωνα με την ισχύουσα ευρωπαϊκή νομοθεσία, τα αποκλειστικά δικαιώματα του Ελληνικού Δημοσίου στην αναζήτηση, έρευνα και εκμετάλλευση των Υδρογονανθράκων.
[συνεχίζεται]
Πηγές:
– «Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την Έρευνα και Εκμετάλλευση Υδρογονανθράκων στη Χερσαία Περιοχή Αιτωλοακαρνανία της Περιφέρειας Δυτικής Ελλαδας
– «Ντοκουμέντα για πετρέλαιο-χρυσό-ουράνιο στην Ελλάδα!» | Λόγιος Ερμής | 23/1/12
– Φωτογραφία ασπρόμαυρη:Ελληνικό Λαογραφικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ)
