Στα Πολωνικά σύνορα: «Μια πολιτική που απλά αφήνει τους ανθρώπους να πεθάνουν»

Συνέντευξη της δικηγόρου και ακτιβίστριας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Μάρτα Γκορτσίνσκα. Τη συνέντευξη πήρε η Pro Asylum, η μεγαλύτερη οργάνωση προάσπισης των δικαιωμάτων των μεταναστών στη Γερμανία, μεταφράστηκε και αναδημοσιεύτηκε στα γαλλικά από το Alencontre.org και στα αγγλικά από το internationalviewpoint.org.

Η κα­τά­στα­ση στα σύ­νο­ρα Πο­λω­νί­ας-Λευ­κο­ρω­σί­ας χει­ρο­τε­ρεύ­ει κάθε μέρα. Βλέ­πεις κά­ποιο ση­μά­δι απο­κλι­μά­κω­σης; Υπάρ­χουν στη Πο­λω­νία πο­λι­τι­κοί που κα­λούν για μια πιο με­τριο­πα­θή και αν­θρω­πι­στι­κή προ­σέγ­γι­ση;

Συνέντευξη της Μάρτα Γκορτσίνσκα | μετάφραση Κατερίνα Καλλέργη |
 

Δυ­στυ­χώς όχι. Εδώ στο κέ­ντρο της Ευ­ρώ­πης, συμ­βαί­νει μία αν­θρω­πι­στι­κή κα­τα­στρο­φή σε κάθε επί­πε­δο. Οι πο­λι­τι­κοί εν­δια­φέ­ρο­νται μόνο για την προ­ά­σπι­ση των συ­νό­ρων, κα­νείς δεν κάνει λόγο για την αν­θρω­πι­στι­κή φρο­ντί­δα που χρειά­ζο­νται απε­γνω­σμέ­να οι πρό­σφυ­γες. Το κρύο αυ­ξά­νε­ται συ­νε­χώς, οι θερ­μο­κρα­σί­ες πέ­φτουν υπό του μη­δε­νός. Οι άν­θρω­ποι δεν έχουν στέγη πάνω από τα κε­φά­λια τους, δεν έχουν τροφή και ζεστά ρούχα. Έγκυ­ες γυ­ναί­κες απο­βά­λουν. Η Πο­λω­νία αρ­νεί­ται να προ­σφέ­ρει οποια­δή­πο­τε ια­τρι­κή ή αν­θρω­πι­στι­κή βο­ή­θεια σε αν­θρώ­πους που αι­τού­νται προ­στα­σί­ας, παρά τις εκ­κλή­σεις του Ευ­ρω­παϊ­κού δι­κα­στη­ρί­ου Αν­θρω­πί­νων Δι­καιω­μά­των. Όχι επει­δή δεν έχου­με τα μέσα να τους σώ­σου­με αλλά επει­δή εμείς, επει­δή ως Ευ­ρώ­πη, τους αφή­νου­με να πε­θά­νουν. Είναι εφιαλ­τι­κό.

Η Πο­λω­νία πρό­σφα­τα επέ­κτει­νε την κα­τά­στα­ση έκτα­κτης ανά­γκης για 60 ακόμα μέρες. Τι ση­μαί­νει αυτό;

Ο στρα­τός επι­τρέ­πε­ται να ει­σέλ­θει στην «κόκ­κι­νη ζώνη», την ζώνη ασφα­λεί­ας 3 χι­λιο­μέ­τρων κατά μήκος των συ­νό­ρων. Κα­νέ­νας άλλος δεν επι­τρέ­πε­ται να ει­σέλ­θει: ούτε οι για­τροί, ούτε οι δη­μο­σιο­γρά­φοι, ούτε ερ­γα­ζό­με­νοι στην αν­θρω­πι­στι­κή φρο­ντί­δα. Αυτή η κα­τά­στα­ση είναι δρα­μα­τι­κή με πολ­λούς δια­φο­ρε­τι­κούς τρό­πους. Αρ­χι­κά δεν έχου­με σχε­δόν καμία δη­μο­σιο­γρα­φι­κή πλη­ρο­φο­ρία ή ει­κό­νες σχε­τι­κά με το τι συμ­βαί­νει στο δάσος. Και δεν είναι απλά ένα δάσος αυτό στο οποίο δια­μέ­νουν οι πρό­σφυ­γες, αλλά μία αλη­θι­νή ζού­γκλα: το πα­λαιό­τε­ρο αρ­χέ­γο­νο δάσος της Ευ­ρώ­πης, μία πε­ριο­χή διά­σπαρ­τη από βάλ­τους και πο­τά­μια. Εκεί υπάρ­χουν βί­σω­νες και ακού­γο­νται λύκοι να ουρ­λιά­ζουν τα βρά­δια. Αλλά η κα­τά­στα­ση είναι πιο δρα­μα­τι­κή επει­δή κα­νέ­νας δεν φρο­ντί­ζει τους πρό­σφυ­γες. Οι μόνοι άν­θρω­ποι που έχουν πρό­σβα­ση στην πε­ριο­χή, εκτός από τις δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής, είναι οι ντό­πιοι. Κά­νουν ό,τι μπο­ρούν, αλλά όσοι μέ­νουν στην πε­ριο­χή είναι εντε­λώς τσα­κι­σμέ­νοι από αυτή την ευ­θύ­νη.

Μί­λη­σέ μας για αυτό.

Οι πο­λί­τες της δι­πλα­νής πόρ­τας γί­νο­νται δια­σώ­στες, αλλά δεν έχουν εμπει­ρία από τέ­τοιες κα­τα­στά­σεις ή τον σωστό εξο­πλι­σμό. Φέρ­νουν σλί­πινγκ-μπαγκ, θερ­μούς με τσάι και ζεστή σούπα για τους πρό­σφυ­γες στο δάσος. Αλλά δεν είναι εύ­κο­λο να τους προ­σεγ­γί­σουν: εν μέρει λόγω των βάλ­των αλλά επί­σης επει­δή οι πε­ρισ­σό­τε­ροι κρύ­βο­νται φο­βι­σμέ­νοι από τα Πο­λω­νι­κά σώ­μα­τα ασφα­λεί­ας. Συχνά ούτε τα ασθε­νο­φό­ρα δεν έρ­χο­νται όταν τα κα­λούν. Και ποιος έχει φο­ρείο στο σπίτι του; Οι ντό­πιοι συχνά κου­βα­λά­νε κά­ποιον ηλι­κιω­μέ­νο ή μια άρ­ρω­στη γυ­ναί­κα σε αυ­το­σχέ­διες αιώ­ρες. Κα­τά­φε­ραν να δια­σώ­σουν ένα δί­χρο­νο που πα­ρα­λί­γο να πνι­γεί σε έναν βάλτο. Είπαν ότι είδαν ένα 14χρο­νο αγόρι να πε­ρι­πλα­νιέ­ται μόνο του στο δάσος επει­δή οι στρα­τιω­τι­κές δυ­νά­μεις της Πο­λω­νί­ας επα­να­προ­ώ­θη­σαν τον πα­τέ­ρα του πίσω στη Λευ­κο­ρω­σία αλλά αυτόν τον ξέ­χα­σαν. Στην αρχή οι ντό­πιοι ενη­μέ­ρω­ναν τις Πο­λω­νι­κές Αρχές όταν συ­να­ντού­σαν κά­ποιον πρό­σφυ­γα γιατί υπέ­θε­ταν ότι θα τους οδη­γή­σουν σε κά­ποιο καμπ και θα τους φρο­ντί­σουν. Αλλά ανα­κά­λυ­ψαν ότι τα Πο­λω­νι­κά σώ­μα­τα ασφα­λεί­ας αντι­θέ­τως τους φόρ­τω­ναν σε στρα­τιω­τι­κά φορ­τη­γά και τους επα­να­προ­ω­θού­σαν στη Λευ­κο­ρω­σία.

Τέ­τοιες επα­να­προ­ω­θή­σεις είναι πα­ρά­νο­μες σύμ­φω­να με τον Ευ­ρω­παϊ­κό και τον διε­θνή νόμο. Αλλά τώρα η πο­λω­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση έχει νο­μι­μο­ποι­ή­σει τις απε­λά­σεις στην πράξη.

Όντως, στα μέσα του Οκτώ­βρη το Πο­λω­νι­κό κοι­νο­βού­λιο ενέ­κρι­νε μια τρο­πο­λο­γία στο νόμο που πλέον επι­τρέ­πει στους συ­νο­ριο­φύ­λα­κες να γυρ­νά­νε άμεσα πίσω τους πρό­σφυ­γες. Επί­σης είναι δυ­να­τόν να τους απα­γο­ρευ­τεί να ει­σέλ­θουν στην Πο­λω­νία και γε­νι­κά στην ζώνη Σέ­γκεν για 6 μήνες έως 3 χρό­νια. Επι­σή­μως, ένα άτομο εξα­κο­λου­θεί να δι­καιού­ται να κάνει αί­τη­ση ασύ­λου. Το πρό­βλη­μα είναι ωστό­σο ότι στην  πράξη οι αι­τή­σεις αυτές συχνά «κα­τα­γρά­φο­νται» από τους συ­νο­ριο­φύ­λα­κες και οι άν­θρω­ποι πάντα κα­τα­λή­γουν να επα­να­προ­ω­θού­νται. Γνω­ρί­ζου­με για την πε­ρί­πτω­ση ενός αν­θρώ­που που κα­τά­θε­σε αί­τη­ση για άσυλο εν πα­ρου­σία ενός δι­κη­γό­ρου, ενός δη­μο­σιο­γρά­φου και ενός συ­νο­ριο­φύ­λα­κα, αλλά η αί­τη­ση απλά αγνο­ή­θη­κε και τον ανά­γκα­σαν να γυ­ρί­σει στη Λευ­κο­ρω­σία με τη βία. Τους απε­λαύ­νουν ακόμα και μέσα από τα πο­λω­νι­κά νο­σο­κο­μεία, στα οποία φτά­νουν ελά­χι­στοι από όσους ανα­ζη­τούν προ­στα­σία.

Κα­τα­γρά­φο­νται ως πρό­σφυ­γες στην Πο­λω­νία;

Κά­ποιοι ναι, αλλά τα κρι­τή­ρια δεν είναι ξε­κά­θα­ρα. Στην αρχή νο­μί­ζα­με ότι η Πο­λω­νία θα μπο­ρού­σε να δε­χτεί οι­κο­γέ­νειες ή αν­θρώ­πους με ιδιαί­τε­ρη ανά­γκη για προ­στα­σία. Αλλά απο­δεί­χτη­κε ότι ούτε αυτό ισχύ­ει. Επι­κρα­τεί η από­λυ­τη αυ­θαι­ρε­σία. Ο νόμος πλέον δεν παί­ζει κα­νέ­να ρόλο. Είναι σαν ρώ­σι­κη ρου­λέ­τα: κά­ποιες φορές οι πο­λω­νι­κές Αρχές επι­τρέ­πουν σε κά­ποιον να κάνει αί­τη­ση για άσυλο, κά­ποιες όχι.

Ποια είναι η κα­τά­στα­ση στα προ­σφυ­γι­κά καμπ στη Πο­λω­νία;

Είναι εντε­λώς υπερ­πλή­ρη καθώς η πο­λω­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση δεν πα­ρέ­χει επι­πλέ­ον χώ­ρους ή επι­πλέ­ον προ­σω­πι­κό. Όσοι κα­τα­λή­γουν εκεί είναι ασφα­λής προς στιγ­μήν αλλά το φα­γη­τό δεν επαρ­κεί και τους αντι­στοι­χεί χώρος μι­κρό­τε­ρος και από κελί φυ­λα­κής. Και σχε­δόν όλοι όσοι ανα­ζη­τούν προ­στα­σία δεν κα­τα­λή­γουν εκεί, αλλά στέλ­νο­νται πίσω. Έχουν ση­μά­δια, πλη­γές, με­λα­νιές από το ξύλο που τρώνε από τον στρα­τό της Λευ­κο­ρω­σί­ας και επα­να­προ­ω­θού­νται πάλι πίσω από τους Πο­λω­νούς. Οι στρα­τιώ­τες της Λευ­κο­ρω­σί­ας τους σπρώ­χνουν πάνω στα αγκά­θι­να συρ­μα­το­πλέγ­μα­τα στα πο­λω­νι­κά σύ­νο­ρα ή σε τρύ­πες στον φρά­χτη και οι Πο­λω­νοί στρα­τιώ­τες τους σπρώ­χνουν πάλι πίσω από τις ίδιες δια­δρο­μές.

Και τι λέει η Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση για αυτή τη κα­τά­στα­ση;

Τί­πο­τα! Είναι απί­στευ­το! Από τις Βρυ­ξέ­λες ακού­γο­νται κα­τα­δί­κα­στι­κοί τόνοι για τον Λου­κα­σέν­κο αλλά καμία κρι­τι­κή προς την πο­λω­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση, παρά την κα­τά­φο­ρη πα­ρα­βί­α­ση των νόμων. Αυτό δεν μπο­ρεί να συ­νε­χι­στεί! Η ΕΕ πρέ­πει επι­τέ­λους να δια­σφα­λί­σει ότι οι δη­μο­σιο­γρά­φοι, το ια­τρι­κό προ­σω­πι­κό και οι ΜΚΟ θα έχουν πρό­σβα­ση στην ζώνη ασφα­λεί­ας. Ο Ερυ­θρός Σταυ­ρός και αντί­στοι­χες ορ­γα­νώ­σεις έχουν την εκ­παί­δευ­ση και την τε­χνο­γνω­σία να αντα­πο­κρι­θούν σε τέ­τοιες κα­τα­στά­σεις. Οι ντό­πιοι στα σύ­νο­ρα δεν αντέ­χουν άλλο. Είναι τραυ­μα­τι­σμέ­νοι ψυ­χι­κά, όπως είναι και οι ακτι­βι­στές στην δική μας ορ­γά­νω­ση. Εγώ η ίδια είμαι εξου­θε­νω­μέ­νη, δεν έχω ξα­να­ζή­σει τί­πο­τα σαν και αυτό σε όλη μου τη ζωή. Ακόμα και κά­ποιοι από τους Πο­λω­νούς συ­νο­ριο­φύ­λα­κες κλαί­νε ή με­θά­νε γιατί δεν αντέ­χουν άλλο την ψυ­χο­λο­γι­κή πίεση. Ένας από αυ­τούς μου εξο­μο­λο­γή­θη­κε ότι έχει εφιάλ­τες από όταν έσπρω­ξε ένα παι­δά­κι πίσω –αφού αυτή ήταν η εντο­λή.

Ο χρι­στια­νο­δη­μο­κρά­της κυ­βερ­νή­της της Σα­ξο­νί­ας, Μι­κα­έλ Κρέ­τσμερ δή­λω­σε: «Χρεια­ζό­μα­στε τους φρά­χτες αλλά χρεια­ζό­μα­στε  επί­σης τείχη. Φυ­σι­κά κα­νέ­νας δεν εν­δια­φέ­ρε­ται για τείχη, αλλά πλέον είναι ζή­τη­μα της Ευ­ρω­παϊ­κής Ένω­σης να απο­δεί­ξει την αξιο­πι­στία  της». Τι πε­ρι­μέ­νεις από την Γερ­μα­νία;

Πε­ρι­μέ­νω από την Γερ­μα­νία να μην υπο­στη­ρί­ζει την Πο­λω­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση, η οποία πα­ρα­νο­μεί, αλλά να υπο­στη­ρί­ξει τους με­τα­νά­στες. Αλλά συ­νε­χώς ακούω τους Γερ­μα­νούς πο­λι­τι­κούς να συγ­χαί­ρουν και να υπο­στη­ρί­ζουν τις πο­λω­νι­κές δυ­νά­μεις ασφα­λεί­ας και να επι­τί­θε­νται στον Λου­κα­σέν­κο. Φυ­σι­κά και έχει και αυτός ευ­θύ­νες, αλλά μι­λά­με για με­ρι­κές χι­λιά­δες πρό­σφυ­γες! Με­ρι­κοί από αυ­τούς έχουν συγ­γε­νείς στην Γερ­μα­νία

Μπο­ρείς να μας δώ­σεις ένα συ­γκε­κρι­μέ­νο πα­ρά­δειγ­μα;

Ανά­με­σα στους πρό­σφυ­γες στα σύ­νο­ρα, για πα­ρά­δειγ­μα, βρί­σκε­ται μία γυ­ναί­κα από τη Συρία που στους γο­νείς της έχει πα­ρα­χω­ρη­θεί άσυλο στη Γερ­μα­νία. Είναι άρ­ρω­στη και πήγε στη Λευ­κο­ρω­σία χωρίς να το ξέ­ρουν οι γο­νείς της, για να συ­νε­χί­σει το τα­ξί­δι της προς την Γερ­μα­νία. Έχασε τα πα­πού­τσια της στη λάσπη της ζού­γκλας και περ­πά­τη­σε ξυ­πό­λη­τη επί μέρες στο δάσος με θερ­μο­κρα­σί­ες υπό του μη­δε­νός. Έπει­τα έπαθε μια σο­βα­ρή επι­λη­πτι­κή κρίση. Ήταν ένας από τους ελά­χι­στους αν­θρώ­πους που κα­τά­φε­ραν να φτά­σουν στα νο­σο­κο­μεία της Πο­λω­νί­ας. Ει­σή­χθη στο νο­σο­κο­μείο σε εντε­λώς κρί­σι­μη κα­τά­στα­ση. Οι γο­νείς της ήρθαν από τη Γερ­μα­νία στην Πο­λω­νία αλλά στην αρχή δεν τους επέ­τρε­παν να την δουν λόγω των μέ­τρων για την παν­δη­μία και μετά τους επι­τρά­πη­κε αλλά μόνο για 15 λεπτά. Αυτή είναι η πρώτη φορά μετά από χρό­νια που βλέ­πουν την κόρη τους και αυτή βρί­σκε­ται ξα­πλω­μέ­νη σε ένα κρε­βά­τι νο­σο­κο­μεί­ου δια­σω­λη­νω­μέ­νη. Και υπάρ­χει πάντα ο κίν­δυ­νος να την επα­να­προ­ω­θή­σουν στη Λευ­κο­ρω­σία. Πα­ρα­κα­λώ τη Γερ­μα­νία να αφή­σει τα γρα­φειο­κρα­τι­κά εμπό­δια και να κα­λω­σο­ρί­σει αυ­τούς τους αν­θρώ­πους.

Τι δυ­να­τό­τη­τες για δράση έχει η ομάδα Helsinki Foundation for Human Rights, τι μπο­ρεί­τε να κά­νε­τε τώρα;

Εμείς εί­μα­στε μια ομάδα δι­κη­γό­ρων, ακτι­βι­στών των αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των και ει­δι­κών στην πα­ρο­χή βο­ή­θειας σε πρό­σφυ­γες που πα­ρέ­χου­με στή­ρι­ξη όπου μπο­ρού­με. Πα­ρέ­χου­με νο­μι­κή εκ­προ­σώ­πη­ση σε αι­τού­ντες άσυλο και αυτή τη στιγ­μή απο­τε­λού­με και το σύν­δε­σμο των Πο­λω­νών πο­λι­τών που ζουν στα σύ­νο­ρα και βοη­θά­νε. Μαζί και με άλλες ομά­δες βο­ή­θειας, μα­ζεύ­ου­με δω­ρε­ές χρη­μά­των, αγα­θών και μετά τα πάμε στα σύ­νο­ρα μαζί με σλι­πινγκ μπαγκ, ζεστά μπου­φάν πα­πού­τσια και άλλα. Εκεί τα πα­ρα­δί­δου­με στο ντό­πιο πλη­θυ­σμό, που τα δια­νέ­μει σε όσους χρειά­ζο­νται προ­στα­σία. Δεν υπάρ­χει έλ­λει­ψη βο­ή­θειας, το πρό­βλη­μα είναι ότι αυτή η βο­ή­θεια δυ­σκο­λεύ­ε­ται να φτά­σει στους πρό­σφυ­γες. Όλα πρέ­πει να τα αυ­το­σχε­διά­ζου­με και αυτό είναι δύ­σκο­λο αφού όπως είπα δεν υπάρ­χει καμία επί­ση­μη βο­ή­θεια από το κρά­τος, την ΕΕ ή ορ­γα­νώ­σεις με εμπει­ρία. Πως γί­νε­ται η κυ­βέρ­νη­ση να μας αφή­νει μό­νους μας να το κά­νου­με αυτό;

Είναι εμ­φα­νής η οργή και η εξά­ντλη­ση στο πρό­σω­πό σου.

Και δεν είμαι η μόνη που νιώ­θει αυτή την απελ­πι­σία. Η ζού­γκλα στα σύ­νο­ρα παλιά ήταν ένας πα­ρά­δει­σος. Αρ­κε­τοί πα­λιοί κά­τοι­κοι της πόλης με­τοί­κι­ζαν εκεί επει­δή ήταν τόσο όμορ­φα. Τώρα είναι μια κό­λα­ση. Αλλά στη μέση αυτής της κό­λα­σης, υπάρ­χει ο αν­θρω­πι­σμός και η βο­ή­θεια. Απλά ποι­νι­κο­ποιεί­ται πο­λι­τι­κά. Αρ­κε­τοί άν­θρω­ποι που ζουν εκεί για πάρα πολλά χρό­νια, θυ­μού­νται τις πιο σκο­τει­νές επο­χές, όταν έκρυ­βαν Εβραί­ους στα σπί­τια τους σε αυτήν τη πε­ριο­χή. Τώρα κρύ­βουν πρό­σφυ­γες στα σπί­τια τους, αλλά δεν τολ­μά­νε να το πουν στους γεί­το­νές τους, γιατί η νο­μι­κή κα­τά­στα­ση είναι τόσο πε­ρί­ερ­γη που φο­βού­νται μη βρε­θούν πίσω από τα κά­γκε­λα της φυ­λα­κής. Γιατί δεν υπάρ­χουν μόνο αυτοί που βοη­θά­νε, υπάρ­χουν και οι δε­ξιοί εθνι­κι­στές που τους απο­κα­λούν προ­δό­τες και τους κα­ταγ­γέ­λουν στις αρχές. Πρό­σφα­τα ένας Πο­λω­νός ακτι­βι­στής αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των έβαλε έναν Ιρα­κι­νό πρό­σφυ­γα στο αυ­το­κί­νη­το του. Τώρα αντι­με­τω­πί­ζει 8 χρό­νια φυ­λα­κή με την κα­τη­γο­ρία του τρά­φι­κινγκ. Στην Πο­λω­νία! Στο κέ­ντρο της Ευ­ρώ­πης! Στον 21ο αιώνα! Αυτές είναι συν­θή­κες που δεν θε­ω­ρού­σα πι­θα­νές. Εί­μα­στε σε πό­λε­μο. Είναι ένας κα­τα­ρα­μέ­νος πό­λε­μος.

/rproject.gr