Κείμενο για το Αυτολεξεί: Σπήλιος Ηλιόπουλος
To Nørrebro είναι αναμφισβήτητα η πλέον πολυπολιτισμική και ζωντανή περιοχή της Κοπεγχάγης. Στη γειτονιά που έχει ταφεί o Hans Christian Andersen και ο Niels Bohr συνυπάρχουν και αλληλοεπιδρούν διαφορετικές εθνικότητες, από νέους Δανούς, Νορβηγούς και Σουηδούς, φοιτητές από όλο τον κόσμο που φοιτούν στο πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης μέχρι Ταϊλανδούς, Τούρκους, Σομαλούς, Άραβες μετανάστες καθώς και πρόσφυγες από την τελευταία δεκαετία. Ένας στους έξι κατοίκους του Nørrebro δεν κατέχει δανέζικο διαβατήριο.
Το Nørrebro είναι επίσης μια γειτονιά με έντονο το συγκρουσιακό στοιχείο που αντιστέκεται διαχρονικά στον αστικό εξευγενισμό και οραματίζεται ένα εναλλακτικό μοντέλο παραγωγής και διαχείρισης του αστικού χώρου.
Στις αρχές του 1970, ένα αστικό κενό προς αξιοποίηση για τη δημιουργία διαμερισμάτων στεκόταν αδρανές, μέχρι που κάτοικοι του Nørrebro αποφάσισαν να πάρουν την τύχη του στα χέρια τους. Το καλοκαίρι του 1973 δημιούργησαν το “Byggaren”, μια αυτοδιαχειριζόμενη παιδική χαρά για τα παιδιά της γειτονιάς. Ενώ ο δήμος αρχικά φάνηκε να αγκαλιάζει το εγχείρημα, προσλαμβάνοντας μάλιστα ακόμα και «νταντάδες» για τα παιδιά όσο οι γονείς εργάζονταν, στη συνέχεια είχε φτάσει η στιγμή να υλοποιηθούν τα αρχικά του σχέδια για την αξιοποίηση του χώρου. Όταν το 1980 ο δήμος ξεκίνησε την καταστροφή της παιδικής χαράς, συνάντησε την αντίσταση των κατοίκων οι οποίοι σχημάτισαν ανθρώπινη αλυσίδα και αρνήθηκαν να φύγουν από το σημείο. Η απόφαση του δήμου οδήγησε σε συγκρούσεις μεταξύ κατοίκων και αστυνομίας και σε άγρια καταστολή. Εν μέσω συνεχιζόμενων αντιδράσεων, τα σχέδια του δήμου προχώρησαν και η παιδική χαρά μετατράπηκε σε συγκρότημα διαμερισμάτων.
Με εξαίρεση το εγχείρημα της αυτoδιαχειριζόμενης γειτονιάς της Christiania (το οποίο μάλιστα πλέον αποτελεί την πιο τουριστική ναρκο-ατραξιόν, σαφώς πελαγοδρομώντας από τους αρχικούς στόχους του εγχειρήματος), η πόλη της Κοπεγχάγης έχει πολιτική μηδενικής ανοχής απέναντι σε πρωτοβουλίες «από τα κάτω» για επεμβάσεις στο δημόσιο χώρο και σε καταλήψεις. Η βίαιη εκκένωση και η κατεδάφιση του κατειλημμένου κοινωνικού κέντρου Ungdomhuset οδήγησε σε μεγάλης κλίμακας εξέγερση στο Nørrebro στην καταστολή της οποίας συμμετείχαν ακόμα και δυνάμεις της αντιτρομοκρατικής. Έκτοτε μπορούμε να εντοπίσουμε αρκετά παραδείγματα αντίστασης απέναντι σε απόπειρες εξευγενισμού της γειτονιάς.
Υπάρχει όμως μια «από τα πάνω» παρέμβαση στον αστικό χώρο του Nørrebro την οποία οι κάτοικοι αγκάλιασαν. Το Superkilen είναι ένα γραμμικό πάρκο το οποίο σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από το αρχιτεκτονικό γραφείο Bjarke Ingels Group (BIG) το 2012 και πλέον αποτελεί ένα χωρικό σύμβολο της γειτονιάς, καθώς προτάσσει τη διαφορετικότητα και τη συνύπαρξη πολιτισμών στον δημόσιο χώρο.
Η διαφορετικότητα είναι ο θεμέλιος λίθος του σύγχρονου Nørrebro. Πρόκειται για ένα γραμμικό πάρκο τμήμα ενός ευρύτερου δικτύου ποδηλατοδρόμων και χώρων πρασίνου το οποίο αποτελείται από τρία διακριτά τμήματα με διακριτές χρήσεις. Η ομάδα σχεδιασμού, προσανατολισμένη στο να δημιουργήσει ένα χώρο με αντιπροσωπευτικά χωρικά στοιχεία από 60 διαφορετικές χώρες, ενέταξε πολίτες της γειτονιάς στον σχεδιασμό μέσω εκτενών διαβουλεύσεων αλλά και επισκέψεων σε άλλες χώρες ως πηγή έμπνευσης για τον αστικό εξοπλισμό που θα εγκαθίστατο στο πάρκο. Εν τέλει, η ομάδα ενέταξε περίπου 108 στοιχεία αστικού εξοπλισμού σχετιζόμενα με 60 διαφορετικές εθνικότητες, αντιπροσωπευτικές του πολυπολιτισμικού χαρακτήρα του Nørrebro. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το αστέρι της «Κόκκινης Πλατείας», τα παγκάκια από την Αιθιοπία, το χώμα από την κατεχόμενη Δυτική Όχθη, οι κέδροι του Λιβάνου, το σιντριβάνι από το Μαρόκο.
Παρά την όποια κριτική έχει δεχτεί το πάρκο (σε αρκετά σημεία της δικαιολογημένη) όσον αφορά τη συμμετοχική διαδικασία ή ακόμα και την επιλογή υλικών και πώς αυτά εντάσσονται στην κλιματική πραγματικότητα της Κοπεγχάγης, το Superkilen είναι ένας δημόσιος χώρος για όλη τη γειτονιά. Στο πάρκο συναντάς κυρίως ντόπιους και όχι τουρίστες. Διαφορετικοί πολιτισμοί κάθονται δίπλα δίπλα στα παγκάκια χωρίς βέβαια απαραίτητα να αλληλοεπιδρούν, απόρροια ίσως και της αμφιλεγόμενης συμμετοχικής διαδικασίας που προηγήθηκε της υλοποίησης του πάρκου.
Όμως δεν συμβαίνει το ίδιο για παράδειγμα στο έντονα εθνοτικά διαχωρισμένο αστικό χώρο των σουηδικών πόλεων όπου οι αποτυχημένες πολιτικές ένταξης των τελευταίων έχουν οδηγήσει στην περιθωριοποίηση και το στιγματισμό εθνικών ομάδων στα αστικά κέντρα οδηγώντας σε φαινόμενα γκετοποίησης, αναπαράγοντας κοινωνικά προβλήματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι περιοχές Tensta kai Rinkeby στη Στοκχόλμη και το Rosengård στο γειτονικό της Κοπεγχάγης Malmö. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση επιτυχημένη διαχείριση του ζητήματος στη Δανία όπου το Nørrebro μάλλον αποτελεί την εξαίρεση και όχι τον κανόνα . Aς μην ξεχνάμε ότι είναι μια χώρα της Ευρώπης με ιδιαίτερα σκληρή μεταναστευτική νομοθεσία και πολιτικές που στοχεύουν μουσουλμανικούς πληθυσμούς.
Η Σκανδιναβία βρίσκεται σε ένα επικίνδυνο σταυροδρόμι της ιστορίας.
Η ακροδεξιά καλπάζει είτε συγκεκαλυμμένα μέσα από κοινοβουλευτικά κόμματα που ενδύονται το μανδύα του φιλελευθερισμού, όπως άλλωστε και σε ολόκληρη την Ευρώπη είτε φανερά με φασιστικού χαρακτήρα κινήματα όπως το Stram Kurs του Δανού Rasmus Paludan. Οι δράσεις του τελευταίου έχουν γίνει αντικείμενο έντονης αντιπαράθεσης στη δημόσια σφαίρα, τόσο στη Δανία όσο και στη γειτονική Σουηδία. Και στις δυο χώρες ο Paludan εφαρμόζει την ίδια τακτική για να προωθήσει την ακροδεξιά και αντιμεταναστευτική ατζέντα του κόμματός του (πάντα υπό την προστασία της αστυνομίας της εκάστοτε χώρας). Οικειοποιείται τον δημόσιο χώρο ώστε να πραγματοποιήσει κηρύγματα μίσους εναντίον μουσουλμάνων μεταναστών με το τελετουργικό των ομιλιών του να περιλαμβάνει το κάψιμο του Κορανιού. Σκοπός του βέβαια είναι να προκαλέσει ένταση όπως και έγινε τον περασμένο μήνα σε πολλά αστικά κέντρα της Σουηδίας με εκτεταμένα επεισόδια κυρίως σε υποβαθμισμένα προάστια όπου και ζει η πλειοψηφία των μουσουλμάνων μεταναστών και προσφύγων.
Η αλήθεια είναι λοιπόν ότι η Κοπεγχάγη και εν γένει οι Σκανδιναβικές πόλεις χρειάζονται περισσότερους δημόσιους χώρους όπου στη δημιουργία τους τον πρώτο λόγο θα έχουν οι κάτοικοι, προτάσσοντας οι ίδιοι τη σημασία όχι μόνο της συνύπαρξης αλλά και της αλληλεπίδρασης πολιτισμών απέναντι στο μίσος της σκανδιναβικής ακροδεξιάς που στέκεται απέναντι σε ό,τι συμβολίζει το Superkillen.
Η Σκανδιναβία χρειάζεται περισσότερα Superkillen όπου στον σχεδιασμό, τη διαμόρφωση και τη διαχείριση των οποίων θα συμμετέχουν ενεργά και ουσιαστικά οι κάτοικοι των γειτονιών. Είτε αυτό γίνεται με πρωτοβουλίες από τα πάνω είτε από τα κάτω όπου η συμμετοχή των κατοίκων δεν θα είναι προσχηματική. Και οι χώροι αυτοί χρειάζεται να έχουν σαφή αναφορά στη σημασία όχι μόνο της συνύπαρξης αλλά και της αλληλεπίδρασης διαφορετικών πολιτισμών. Η συνδημιουργία των σκανδιναβικών δημόσιων χώρων από τους πολίτες των γειτονιών μπορεί να λειτουργήσει σαν απάντηση στην οικειοποίησή τους από την ακροδεξιά και να οδηγήσει σε ένα νέο μοντέλο παραγωγής αστικού χώρου και πολιτισμού με βασικό πρόσημο τη δύναμη της διαφορετικότητας. Της διαφορετικότητας που δημιουργεί όμορφες γειτονιές.
aftoleksi.gr/
