Πώς ο Τζίμι Κάρτερ άνοιξε το δρόμο για το Ρίγκαν

To γεγονός πως ο Τζίμι Κάρτερ έζησε τόσο πολύ όσο έζησε είναι καλό για την υστεροφημία του.

Για όσους δεν έζη­σαν τη δια­κυ­βέρ­νη­σή του με­τα­ξύ 1977 και 1981, ο Κάρ­τερ έμει­νε γνω­στός ως υπέρ­μα­χος των αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των, της πα­γκό­σμιας δη­μό­σιας υγεί­ας και της στή­ρι­ξης των φτω­χών. Χα­ρα­κτη­ρί­ζο­ντας τη με­τα­χεί­ρι­ση των Πα­λαι­στι­νί­ων από το Ισ­ρα­ήλ ως «απαρτ­χάιντ», κέρ­δι­σε ακόμη και τη φήμη του αν­θρώ­που που «έλεγε αλή­θειες».

Λανς Σέλφα | μετάφραση Θάνος Λυκουργιάς

Η πο­λι­τι­κή αμνη­σία που δη­μιούρ­γη­σε ο Κάρ­τερ κατά την πε­ρί­ο­δο μετά την δια­κυ­βέρ­νη­σή του οδή­γη­σε τους φι­λε­λεύ­θε­ρους να βλέ­πουν τα χρό­νια του στην προ­ε­δρία ως πολύ πιο όμορ­φα από ό,τι ήταν. Ο αι­δε­σι­μό­τα­τος Αλ Σάρ­πτον, ένας ακτι­βι­στής του κι­νή­μα­τος των πο­λι­τι­κών δι­καιω­μά­των που δεν είναι παρά ένας δια­φη­μι­στής του Δη­μο­κρα­τι­κού Κόμ­μα­τος στο φι­λε­λεύ­θε­ρο δί­κτυο MSNBC, επαί­νε­σε την πρω­το­πο­ρία που επέ­δει­ξε ο Κάρ­τερ όταν διό­ρι­σε έναν από τους πολύ στε­νούς συ­νερ­γά­τες του αι­δε­σι­μό­τα­του Δρ. Μάρ­τιν Λού­θερ Κινγκ, τον Άντριου Γιανγκ, ως πρε­σβευ­τή των ΗΠΑ στα Ηνω­μέ­να Έθνη.

Ο Σάρ­πτον πα­ρέ­λει­ψε να ση­μειώ­σει ότι ο Κάρ­τερ απέ­λυ­σε τον Γιανγκ το 1979 -προ­κα­λώ­ντας την κα­τα­κραυ­γή των ηγε­σιών του κι­νή­μα­τος των πο­λι­τι­κών δι­καιω­μά­των- για το αμάρ­τη­μα της συ­νά­ντη­σής του με έναν εκ­πρό­σω­πο της Ορ­γά­νω­σης για την Απε­λευ­θέ­ρω­ση της Πα­λαι­στί­νης. (Όπου κατά τα φαι­νό­με­να, ο σκο­πός του Γιανγκ ήταν να πεί­σει την PLO να υπο­στη­ρί­ξει την από­συρ­ση μιας έκ­θε­σης του ΟΗΕ που ζη­τού­σε ένα πα­λαι­στι­νια­κό κρά­τος!)

Για πολ­λούς στην ελίτ της Ουά­σιγ­κτον και τους ει­δή­μο­νές της στο χώρο των μί­ντια, η προ­ε­δρία του Κάρ­τερ είναι η επι­το­μή μιας απο­τυ­χη­μέ­νης προ­ε­δρί­ας. Στις επι­φα­νεια­κές συ­νο­πτι­κές πε­ρι­γρα­φές της θη­τεί­ας του εμ­φα­νί­ζο­νται ει­κό­νες από ουρές αυ­το­κι­νή­των που πε­ρι­μέ­νουν επί ώρες σε βεν­ζι­νά­δι­κα, προ­σω­πι­κό της αμε­ρι­κα­νι­κής πρε­σβεί­ας στην Τε­χε­ρά­νη που κρα­τεί­ται αιχ­μά­λω­το με δε­μέ­να μάτια, ή ένας παχύς, πα­ρα­παί­ων Κάρ­τερ που βα­ρια­να­σαί­νει κατά τη διάρ­κεια ενός τρε­ξί­μα­τος 10 χι­λιο­μέ­τρων, ει­κό­νες που συν­δυά­ζο­νται για να σχη­μα­τί­σουν την ει­κό­να ενός αδέ­ξιου που δεν τα κα­τά­φε­ρε.

Όταν ο Κάρ­τερ έθεσε υπο­ψη­φιό­τη­τα για επα­νε­κλο­γή, ένα ση­μα­ντι­κό τμήμα του Δη­μο­κρα­τι­κού Κόμ­μα­τος τον είχε απορ­ρί­ψει και υπο­στή­ρι­ξε τη φι­λε­λεύ­θε­ρη υπο­ψη­φιό­τη­τα του γε­ρου­σια­στή Έντουαρντ Κέ­νε­ντι. Ο Κάρ­τερ έχασε το 1980 με συ­ντρι­βή από τον Ρό­ναλντ Ρί­γκαν, τον οποίο πολ­λοί θε­ω­ρού­σαν πολύ «ακραίο» για να του πα­ρα­δώ­σουν τους πυ­ρη­νι­κούς κώ­δι­κες. Όταν εγκα­τέ­λει­ψε το αξί­ω­μά του, ο Κάρ­τερ είχε υπο­στή­ρι­ξη λίγο πάνω από το 30% στις δη­μο­σκο­πή­σεις.

Όταν εμείς οι σο­σια­λι­στές εξε­τά­ζου­με τη θη­τεία του, θα πρέ­πει να απορ­ρί­ψου­με την επι­φα­νεια­κή «βαθ­μο­λο­γία» που απα­σχο­λεί την ελίτ της Ουά­σινγ­κτον. Για εμάς, ο Κάρ­τερ ήταν ένας απαί­σιος πρό­ε­δρος -αλλά όχι επει­δή ήταν ανα­πο­τε­λε­σμα­τι­κός ή υπερ­βο­λι­κά δι­δα­κτι­κός στις δη­μό­σιες δη­λώ­σεις του. Ήταν πιο τρα­γι­κός ακρι­βώς όταν ήταν απο­τε­λε­σμα­τι­κός, επει­δή με­γά­λο μέρος αυτού που έχου­με κα­τα­λή­ξει να απο­κα­λού­με «νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη» εποχή ξε­κί­νη­σε υπό αυτόν και όχι υπό τον Ρί­γκαν.

Δύο βα­θιές υφέ­σεις, που ση­μα­το­δό­τη­σαν το τέλος της μα­κράς με­τα­πο­λε­μι­κής άν­θη­σης, οριο­θέ­τη­σαν την θη­τεία του Κάρ­τερ. Η κα­θο­δη­γού­με­νη από τους Δη­μο­κρα­τι­κούς πο­λι­τι­κή οι­κο­νο­μία του που στή­ρι­ξε με­γά­λο μέρος εκεί­νης της πε­ριό­δου άν­θι­σης κα­τέρ­ρευ­σε και η δια­κυ­βέρ­νη­ση του Κάρ­τερ απο­τέ­λε­σε τη με­τά­βα­ση σε ένα νέο υπό­δειγ­μα που προ­σω­πο­ποί­η­σαν ο Ρί­γκαν και η Μάρ­γκα­ρετ Θά­τσερ στη Βρε­τα­νία. Αλλά ο Κάρ­τερ είχε φτά­σει εκεί πρώ­τος.

Ποια ήταν τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά γνω­ρί­σμα­τα του ρι­γκα­νι­σμού; Πε­ρι­κο­πές στις κοι­νω­νι­κές δα­πά­νες. Μειώ­σεις φόρων για τους πλού­σιους με την απα­τη­λή υπό­σχε­ση ότι ο πλού­τος τους θα δια­χυ­θεί προς τα κάτω. Η στρα­τιω­τι­κή ενί­σχυ­ση. Αντι­δρα­στι­κή κοι­νω­νι­κή πο­λι­τι­κή.

Αντα­πο­κρι­νό­με­νος σε μια συ­ντο­νι­σμέ­νη επι­χει­ρη­μα­τι­κή επί­θε­ση που πίεζε για πε­ρι­κο­πές στα κοι­νω­νι­κά προ­γράμ­μα­τα, ο Κάρ­τερ ανέ­τρε­ψε μια μακρά πε­ρί­ο­δο επέ­κτα­σης των σχε­τι­κών εγ­χώ­ριων προ­γραμ­μά­των. Το φο­ρο­λο­γι­κό σχέ­διο του το 1978 προ­οιω­νί­στη­κε τη ρι­γκα­νι­κή οι­κο­νο­μι­κή πο­λι­τι­κή, καθώς μεί­ω­σε τους φό­ρους επί των κε­φα­λαια­κών κερ­δών για τους πλού­σιους, ενώ αύ­ξη­σε τους φό­ρους κοι­νω­νι­κής ασφά­λι­σης για τους ερ­γα­ζό­με­νους. Ήταν η πρώτη φορά από τη δε­κα­ε­τία του 1930 που το Κο­γκρέ­σο -με μια συ­ντρι­πτι­κή πλειο­ψη­φία του Δη­μο­κρα­τι­κού Κόμ­μα­τος- ψή­φι­ζε ένα ξε­κά­θα­ρα αντι­δρα­στι­κό φο­ρο­λο­γι­κό σχέ­διο.

Ο Κάρ­τερ διό­ρι­σε τον τρα­πε­ζί­τη Πολ Βόλ­κερ ως πρό­ε­δρο της Ομο­σπον­δια­κής Τρά­πε­ζας το 1979. Με την υπο­στή­ρι­ξή του, ο Βόλ­κερ ανέ­βα­σε τα επι­τό­κια για να μειώ­σει τον δι­ψή­φιο πλη­θω­ρι­σμό. Ο Βόλ­κερ σχε­δί­α­σε σκό­πι­μα την πρό­κλη­ση μιας ύφε­σης και μα­ζι­κής ανερ­γί­ας ώστε να μειώ­σει τις απαι­τή­σεις των ερ­γα­ζο­μέ­νων για μι­σθούς που να συμ­βα­δί­ζουν με τον πλη­θω­ρι­σμό.

Το 1979, η κυ­βέρ­νη­ση Κάρ­τερ δια­πραγ­μα­τεύ­τη­κε τη διά­σω­ση της χρε­ο­κο­πη­μέ­νης Chrysler Corp. από την ομο­σπον­δια­κή κυ­βέρ­νη­ση, απαι­τώ­ντας πα­ρα­χω­ρή­σεις από τα συν­δι­κά­τα και ανοί­γο­ντας το δρόμο για ένα κύμα σύ­να­ψης νέων συμ­βά­σε­ων με πα­ρα­χω­ρή­σεις από τα με­γά­λα συν­δι­κά­τα κατά την επό­με­νη δε­κα­ε­τία. Ο Κάρ­τερ χρη­σι­μο­ποί­η­σε τον αντι-συν­δι­κα­λι­στι­κό νόμο για να στα­μα­τή­σει την απερ­γία των αν­θρα­κω­ρύ­χων το 1977-78. Μια με­ταρ­ρύθ­μι­ση της ερ­γα­τι­κής νο­μο­θε­σί­ας που απο­σκο­πού­σε να βοη­θή­σει τα συν­δι­κά­τα να ορ­γα­νω­θούν, ητ­τή­θη­κε στο Κο­γκρέ­σο το 1977, με τον Κάρ­τερ να την αφή­νει να την πάρει ο άνε­μος.

Η κυ­βέρ­νη­ση Κάρ­τερ εκ­πό­νη­σε το σχέ­διο για την από­λυ­ση και την αντι­κα­τά­στα­ση των απερ­γών ελεγ­κτών ενα­έ­ριας κυ­κλο­φο­ρί­ας, το οποίο εφάρ­μο­σε ο Ρί­γκαν το 1981.

Η κυ­βέρ­νη­ση Κάρ­τερ ξε­κί­νη­σε τη μανία των απορ­ρυθ­μί­σε­ων που έγινε το οι­κο­νο­μι­κό ευαγ­γέ­λιο για τις επό­με­νες κυ­βερ­νή­σεις. Η απορ­ρύθ­μι­ση του Κάρ­τερ στις με­τα­φο­ρές φορ­τη­γών, τα αε­ρο­πο­ρι­κά τα­ξί­δια και τις τιμές της ενέρ­γειας οδή­γη­σε σε υψη­λό­τε­ρες τιμές, χει­ρό­τε­ρες υπη­ρε­σί­ες και διά­λυ­ση των συν­δι­κά­των σε όλους τους βα­σι­κούς κλά­δους.

Όσον αφορά τη με­τα-προ­ε­δρι­κή του ει­κό­να ως νο­μπε­λί­στα και υπο­στη­ρι­κτή της διε­θνούς ει­ρή­νης, είναι ση­μα­ντι­κό να υπεν­θυ­μί­σου­με ότι ο Κάρ­τερ ξε­κί­νη­σε τη στρα­τιω­τι­κή με­γέ­θυν­ση που εφάρ­μο­σε με σθέ­νος ο Ρί­γκαν. Το 1980, στον από­η­χο των επα­να­στά­σε­ων στο Ιράν και τη Νι­κα­ρά­γουα και της ει­σβο­λής της ΕΣΣΔ στο Αφ­γα­νι­στάν, ο Κάρ­τερ αύ­ξη­σε κα­τα­κό­ρυ­φα τον στρα­τιω­τι­κό προ­ϋ­πο­λο­γι­σμό, επα­νέ­φε­ρε την εγ­γρα­φή σε στρα­το­λο­γι­κούς κα­τα­λό­γους για πι­θα­νή επι­στρά­τευ­ση κλη­ρω­τών και δη­μιούρ­γη­σε τη Δύ­να­μη Τα­χεί­ας Ανά­πτυ­ξης για επεμ­βά­σεις στη Μέση Ανα­το­λή.

Το 1980, ο Κάρ­τερ άλ­λα­ξε το αμε­ρι­κα­νι­κό πυ­ρη­νι­κό δόγμα ώστε να κα­τα­στή­σει πι­θα­νό ένα αμε­ρι­κα­νι­κό «πρώτο χτύ­πη­μα» σε πε­ρί­πτω­ση «πε­ριο­ρι­σμέ­νου πυ­ρη­νι­κού πο­λέ­μου». Η κυ­βέρ­νη­ση Κάρ­τερ ξε­κί­νη­σε επί­σης τον εξο­πλι­σμό και την εκ­παί­δευ­ση ισλα­μι­στών ανταρ­τών που πο­λε­μού­σαν τη φι­λο­ρω­σι­κή κυ­βέρ­νη­ση στο Αφ­γα­νι­στάν πριν ακόμα εκ­δη­λω­θεί η ει­σβο­λή της ΕΣΣΔ. Αυτή η μυ­στι­κή δράση, την οποία αρ­γό­τε­ρα υπο­στή­ρι­ξε δη­μό­σια η κυ­βέρ­νη­ση Ρί­γκαν, εξέ­θρε­ψε τα δί­κτυα από τα οποία θα ανα­δυό­ταν αρ­γό­τε­ρα η Αλ Κάι­ντα.

Ο Κάρ­τερ δια­κή­ρυ­ξε το 1980 αυτό που ακόμη και ο ίδιος απο­κα­λού­σε «δόγμα Κάρ­τερ», μια δή­λω­ση ότι «μια προ­σπά­θεια από οποια­δή­πο­τε εξω­τε­ρι­κή δύ­να­μη να απο­κτή­σει τον έλεγ­χο της πε­ριο­χής του Περ­σι­κού Κόλ­που θα θε­ω­ρη­θεί επί­θε­ση κατά των ζω­τι­κών συμ­φε­ρό­ντων των Ηνω­μέ­νων Πο­λι­τειών της Αμε­ρι­κής και μια τέ­τοια επί­θε­ση θα απο­κρου­στεί με κάθε ανα­γκαίο μέσο, συ­μπε­ρι­λαμ­βα­νο­μέ­νης της στρα­τιω­τι­κής βίας». Αυτό ήταν το πρό­σχη­μα για τον πό­λε­μο των ΗΠΑ κατά του Ιράκ που ξε­κί­νη­σε το 1991 και συ­νε­χί­στη­κε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο για άλλες δύο δε­κα­ε­τί­ες.

Στο εσω­τε­ρι­κό μέ­τω­πο, ο Κάρ­τερ υπο­στή­ρι­ξε και υπέ­γρα­ψε το 1977 την Τρο­πο­λο­γία που απα­γό­ρευε τη χρη­μα­το­δό­τη­ση των αμ­βλώ­σε­ων από το [ομο­σπον­δια­κό πρό­γραμ­μα υγεί­ας] . Ήταν μια από τις πρώ­τες νίκες του κι­νή­μα­τος κατά των αμ­βλώ­σε­ων στην εποχή μετά τη νο­μι­μο­ποί­η­σή τους σε εθνι­κό επί­πε­δο από το Ανώ­τα­το Δι­κα­στή­ριο των ΗΠΑ το 1973. Όταν ένας δη­μο­σιο­γρά­φος τον ρώ­τη­σε­για­τί θα ενέ­κρι­νε μια διά­τα­ξη που θα είχε δυ­σα­νά­λο­γο αντί­κτυ­πο στις φτω­χές γυ­ναί­κες, ο Κάρ­τερ απά­ντη­σε: «Υπάρ­χουν πολλά πράγ­μα­τα στη ζωή που δεν είναι δί­καια, τα οποία οι πλού­σιοι μπο­ρούν να αντέ­ξουν οι­κο­νο­μι­κά, ενώ οι φτω­χοί όχι». Δεν ήταν ο ρόλος της ομο­σπον­δια­κής κυ­βέρ­νη­σης να κα­τα­στή­σει «τις ευ­και­ρί­ες ακρι­βώς ίσες, ιδίως όταν στο ζή­τη­μα εμπλέ­κε­ται και ένας ηθι­κός πα­ρά­γο­ντας».

Το αί­σθη­μα της χρι­στια­νι­κής ηθι­κής του Κάρ­τερ δεν θί­χθη­κε όμως το 1980, όταν ο Αρ­χιε­πί­σκο­πος Όσκαρ Ρο­μέ­ρο του Ελ Σαλ­βα­δόρ απηύ­θυ­νε έκ­κλη­ση στα «θρη­σκευ­τι­κά αι­σθή­μα­τα και στα αι­σθή­μα­τά σας για την υπε­ρά­σπι­ση των αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των» για να στα­μα­τή­σει η στρα­τιω­τι­κή βο­ή­θεια προς την ακρο­δε­ξιά χού­ντα της χώρας αυτής, η οποία προ­έ­βαι­νε σε σφα­γές αμά­χων και δο­λο­φο­νί­ες ακτι­βι­στών στον εμ­φύ­λιο πό­λε­μο. Ένα μήνα μετά από αυτή την επι­στο­λή, μια ακρο­δε­ξιά πα­ρα­στρα­τιω­τι­κή ομάδα δο­λο­φό­νη­σε τον Ρο­μέ­ρο. Λίγο πριν εγκα­τα­λεί­ψει τον Λευκό Οίκο, ο Κάρ­τερ αύ­ξη­σε τη βο­ή­θεια προς τη χού­ντα του Σαλ­βα­δόρ.

Κα­νείς δεν έκανε με­γα­λύ­τε­ρο λάθος για τον Κάρ­τερ από τον Μάικλ Χά­ρινγ­κτον, έναν από τους βα­σι­κούς ιδρυ­τές των Δη­μο­κρα­τι­κών Σο­σια­λι­στών Αμε­ρι­κής (). Σε μια διά­ση­μη συ­ζή­τη­ση με τον Πίτερ Κα­μέ­χο του Σο­σια­λι­στι­κού Ερ­γα­τι­κού Κόμ­μα­τος (), που πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­κε την πα­ρα­μο­νή των εκλο­γών του 1976, ο Χά­ρινγ­κτον δή­λω­σε υπο­στη­ρί­ζο­ντας τον Κάρ­τερ: «…οι συν­θή­κες μιας νίκης του Κάρ­τερ είναι οι συν­θή­κες για τη άνοδο της μα­χη­τι­κό­τη­τας της ερ­γα­τι­κής τάξης, και της μα­χη­τι­κό­τη­τας των γυ­ναι­κών, και της μα­χη­τι­κό­τη­τας του κι­νή­μα­τος για δη­μο­κρα­τι­κές με­ταρ­ρυθ­μί­σεις. Μπο­ρού­με πραγ­μα­τι­κά να πε­τύ­χου­με νίκες για την πλήρη απα­σχό­λη­ση, την εθνι­κή υγεία και τέ­τοια ζη­τή­μα­τα».

Κό­ντρα στις προ­βλέ­ψεις του Χά­ρινγ­κτον, εκτυ­λί­χθη­κε το ακρι­βώς αντί­θε­το σε­νά­ριο. Τα χρό­νια του Κάρ­τερ ση­μα­το­δό­τη­σαν πράγ­μα­τι ένα κομ­βι­κό ση­μείο –όχι όμως για μια έξαρ­ση της μα­χη­τι­κό­τη­τας, αλλά για την έναρ­ξη δε­κα­ε­τιών υπο­χώ­ρη­σης και πε­ρι­στο­λής. Όπως έγρα­ψε ο Έντ Μπουρ­μί­λα στο Chaotic Neutral, «ο Κάρ­τερ δεν επέ­βλε­ψε απλώς την κα­τάρ­ρευ­ση της με­τα­πο­λε­μι­κής πο­λι­τι­κής και οι­κο­νο­μι­κής τάξης πραγ­μά­των -την προ­ώ­θη­σε ενερ­γά».

Οι ση­με­ρι­νοί φι­λε­λεύ­θε­ροι μπο­ρεί να θέ­λουν να βά­λουν ένα φω­το­στέ­φα­νο στον Κάρ­τερ και να κα­τη­γο­ρή­σουν τον Ρί­γκαν και τους Ρε­που­μπλι­κά­νους για τη δεξιά με­τα­τό­πι­ση που επι­κρά­τη­σε για γε­νιές ολό­κλη­ρες. Όμως ο Κάρ­τερ φέρει πε­ρισ­σό­τε­ρο από το με­ρί­διο ευ­θύ­νης που του ανα­λο­γεί για το άνοιγ­μα αυτού του δρό­μου.

https://rproject.gr/article/pos-o-tzimi-karter-anoixe-dromo-gia-rigkan