Εκνευρίστηκα όταν προ πολλών ετών διάβασα σε βιβλίο ιστορικού της πόλης μία μόνο μικρή υποσημείωση γι’ αυτό. Βρέφη πέθαναν από ασιτία γιατί οι υπεύθυνοι κρατούσαν τα τρόφιμα για λογαριασμό τους. Ήταν Ιούλιος του 1941 κι ακόμη δεν είχε πεινάσει η πόλη. Τα ονόματα των υπευθύνων ήταν απόντα.
- του Γιάννη Γιαπράκη |
| red line
Το γεγονός το θεώρησα σημαντικότερο ακόμη κι από τον απαγχονισμό των αντιστασιακών στα Ψηλαλώνια. Οι αντιστασιακοί είχαν επιλέξει τη μοίρα τους, τα βρέφη όχι. Πέθαναν ανυποστήρικτα και άδικα. Η αγνόηση του γεγονότος ήταν σε βάρος της ηθικότητας που πρέπει να έχουν οι άνθρωποι. Την αγνόηση της σοβαρότητας του γεγονότος την επανέλαβε κι άλλος συγγραφέας που κυκλοφόρησε στα τέλη του 2012 βιβλίο του για την Κατοχή. Πάλι υποσημείωση δύο τριών αράδων για το έγκλημα.
Οι νευροεπιστήμες ανακάλυψαν ότι τμήμα των νευρώνων του εγκεφάλου λειτουργεί ως αυτόματο αντανακλαστικό υπέρ της αγάπης των συνανθρώπων μας και της κοινωνικότητας, δικαιώνοντας τον Δαρβίνο. Τα εξελιγμένα θηλαστικά έχουν εκ γενετής τη ροπή προς την αλληλεγγύη για τα μέλη της ομάδας. Η ηθικότητα είναι κάτι πιο βαθύ και πρωτεύον από την ηθική που σχηματίζεται στη διάρκεια της ενηλικιώσεως. Οι ήρωες του βιβλίου μου κατέχονται από μεγάλη ηθικότητα και δεν διστάζουν για χατίρι της να παραβιάσουν θεσπισμένους νόμους και την τρέχουσα ηθική. Π.χ υπέκλεψαν απόκρυφα έγγραφα ενός απατεωνίσκου, νάρκισσου, αριστερού αριβίστα πολιτικού για να τον αποκαλύψουν.”
Τα παραπάνω λόγια αποτελούν μικρό απόσπασμα από συνέντευξη του συγγραφέα Βασίλη Λαδά με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο “Αφρικανική σκόνη”.
Καταρχήν να πω πως τα περί ηθικότητας και ροπής προς την αλληλεγγύη φέρνουν στο νου αμέσως αμέσως τους στίχους της δημοτικής μας παράδοσης..
“εμείς ψωμί δεν έχουμε
τον ξένο τι τον θέλουμε
μάνα, το κομματάκι μου
χαλάλι στο ξενάκι μου”.
(Πάνω σε τρίκορφο βουνό)
Λοιπόν, έχω διαβάσει όλα τα βιβλία του Λαδά και τα έχω βρει όλα πολύ ενδιαφέροντα.Το τελευταίο όμως, μοιάζει να έχει γραφτεί από μεγάλο συγγραφέα..Πρώτον, γιατί εδώ ο Λαδάς σκιαγραφεί τους χαρακτήρες των ηρώων του ως πραγματικός ανατόμος, ψυχογραφώντας βαθιά και με λεπτομέρεια νυστεριού, χωρίς παράλληλα να προκαλεί “θόρυβο” χρησιμοποιώντας, όπως πολύ συχνά γίνεται, λογοτεχνικές περικοκλάδες και φλυαρίες..και δεύτερον, γιατί εδώ γράφει ένα βιβλίο με μοναδικό σκοπό τη μνήμη ενάντια στη λήθη, και ας είναι λαβωμένη αυτή η μνήμη, είναι απαραίτητη για να καταστήσει το παρελθόν ως συνεχή παρουσία στο παρόν αλλά και αυτουργό του μέλλοντος..Είναι σχεδόν εμμονική αυτή η διαφύλαξη της μνήμης ενάντια μάλιστα σε μια συντονισμένη προσπάθεια σήμερα να αποτελέσει η λήθη γενικευμένο καθεστώς αποκοπής τόσο της ατομικής όσο και της συλλογικής μνήμης για τους γνωστούς και ευνόητους λόγους..Μοιάζει ιερή αποστολή αυτό για τον Λαδά . Αποστολή όμως, που η αφορμή της δεν πηγάζει από μια νοσταλγική διάθεση αλλά από την ανάγκη η μνήμη να αποτελεί την εγγύηση της μη επανάληψης.Η διαφύλαξη της μνήμης-όσο και αν ανοίγει πληγές αυτό- σαν μοναδικό εργαλείο και κινητήριος μοχλός να πας παραπέρα, να προχωρήσεις..Για τον Λαδά η αναμόχλευση του παρελθόντος δεν γίνεται με σκοπό την εκδίκηση και τη μισαλλοδοξία ..δεν γίνεται για να δικάσει τον άνθρωπο αλλά γίνεται με το φιλοσοφικό στοχασμό της συγχώρεσης.Γίνεται με αγάπη και κατανόηση για τον άνθρωπο,με προσπάθεια αναγνώρισης των ορίων του και των ορίων της εκάστοτε συγκυρίας..Όχι όμως για να δικαιολογήσει..Άλλο δικαιολόγηση και άλλο συγχώρεση..Συγγνώμη για τον παραλληλισμό, αλλά ο μεγάλος Αλ. Παπαδιαμάντης έγραφε με αυτό το μότο..
Πολλοί από τους υπαλλήλους του βρεφοκομείου που υφαρπάζουν την επιδότηση των ανυπεράσπιστων βρεφών, ανακαλύπτει με έκπληξη στην ερευνά του ένας από τους βασικούς ήρωες του μυθιστορήματος ο δημοσιογράφος Μαντάς πως αργότερα μπαίνουν στον Αντιστασιακό αγώνα και θα αγωνιστούν για ιδανικά όπως ελευθερία και δικαιοσύνη..Εδώ ο συγγραφέας μας κλείνει το μάτι και και τοποθετεί τα πράγματα στη βάση τους και η βάση αυτή δεν είναι άλλη από τον Ουμανισμό.Ο Ουγκώ στο αριστούργημά του “1793” έγραφε πως πάνω από την όποια ιδεολογία, πάνω ακόμη και απο την Επανάσταση στέκεται ο Άνθρωπος..
“Οι δυνατοί Γερμανοί έδιωξαν τους αδύνατους ασθενείς Έλληνες από το νοσοκομείο. Οι δυνατοί ασθενείς Έλληνες έδιωξαν τα αδύναμα βρέφη από το νοσοκομείο και τα πήγαν στις αποθήκες του Πούμπλικο. Χωρίς επίβλεψη, οι υπάλληλοι κράτησαν τα τρόφιμα για την καλοπέρασή τους εις βάρος των ανυποστήρικτων βρεφών. Ίσχυσε αυτό που λέμε βιοεξουσία”
Ο όρος βιοπολιτική πρωτοεισάγεται από τον Μισέλ Φουκώ και επεκτείνεται από τον Ιταλό φιλόσοφο και συγγραφέα Τζόρτζιο Αγκάμπεν ο οποίος και ασχολήθηκε πολλαπλώς σε πολλά έργα του με αυτήν, για να περιγράψει τις μορφές ελέγχου που εισχωρούν στις σωματικές και ψυχικές λειτουργίες του ανθρώπου. Όπως μας δείχνει ο Φουκώ με τις ιστορικές του μελέτες, η φυλακή και το ψυχιατρείο δεν εφευρέθηκαν για να εφαρμόσουν μια συγκεκριμένη επιστήμη, αλλά αντίστροφα, οι συγκεκριμένες επιστήμες επινοήθηκαν εκ των υστέρων για να δικαιολογήσουν τον εγκλεισμό. Όμως, η βιοπολιτική δεν σταματάει σε αυτά. Επεκτείνεται σε όλες τις πτυχές τις ανθρώπινης ζωής επιβάλλοντας τον ενσώματο και ψυχικό έλεγχο είτε μέσα από μηχανισμούς επιβολής και ωμής καταστολής και ανελευθερίας (ολοκληρωτικά κράτη), είτε μέσα από μηχανισμούς απόσπασης συναίνεσης (στις φιλελεύθερες δημοκρατίες).Θυμίζω εδώ την εμφάνιση των Μνημονίων στις μέρες μας ως “αναγκαίο κακό”..
Κυριολεκτικά ο όρος βιοεξουσία σημαίνει την ταύτιση ιατρικής και πολιτικής ή για να το πούμε διαφορετικά: την άσκηση της πολιτικής με ιατρικούς όρους. Η επικράτηση του ισχυρότερου, η εξόντωση των εκφυλισμένων, η ευγονική, η υγειονομική προστασία της κοινωνίας, είναι λίγες από τις εκφράσεις της. Το ενδιαφέρον –και ταυτόχρονα το εφιαλτικό– με όλες τις μορφές βιοπολιτικής, ακόμα και στις πλέον ολοκληρωτικές μορφές της, αυτή της φυσικής εξόντωσης, είναι η συναίνεση του γενικού πληθυσμού. Είναι αυτό που η Χάνα Άρεντ, αναστοχαζόμενη πάνω στην περίπτωση του Άιχμαν, ονομάζει κοινοτοπία του κακού.Η αδυναμία του υποκειμένου να σκεφτεί πέρα από το πλαίσιο στο οποίο του βάζουν. Από το κυνήγι μαγισσών στον Μεσαίωνα μέχρι το Άουσβιτς και από εκεί στα ξεβρασμένα πτώματα των μικρών παιδιών στις ακτές της Μεσογείου, η κοινωνία είτε ενεργητικά είτε παθητικά και σιωπηλά συναινεί στην πολιτική του θανάτου. Και είναι λογικό αν σκεφτούμε πως μιλάμε για μια κοινωνία που εκπαιδεύεται να λειτουργεί ως αγορά, που κάθε τι, ακόμα και η ζωή, ανάγεται στον νόμο του γενικού ισοδυνάμου.
“Ξέρεις πόσο ευάλωτα είναι τα παιδιά που είδες στην οικονομική κρίση; Είναι ο αδύναμος κρίκος. Τους κόβουν τα επιδόματα. Τους περιορίζουν τα φάρμακα. Πολλά έχουν γονείς άνεργους και τα επιδόματα οι γονείς τα χρησιμοποιούν για τις ανάγκες όλης της οικογένειας. Έτσι δεν έχουν φυσικοθεραπείες και εργοθεραπείες, που έχουν ανάγκη, και δεν αναπτύσσονται. Μικραίνει ο χρόνος της ζωής τους”
Κάτι ανάλογο συμβαίνει με τους καρδιοπαθείς ή τους καρκινοπαθείς που τους αποκλείουν απο τα φάρμακά τους ή τις γυναίκες που πεθαίνουν απο καρκίνο του μαστού ή του τραχήλου της μήτρας επειδή ο προληπτικός έλγχος για το κράτος των Μνημονίων καθίσταται “πολυτέλεια”
Kάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στο ζήτημα της προσφυγικής κρίσης.Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι θεσμοί της, αντί να αντιμετωπίσουν το θέμα στις αιτίες του, ώστε να λύσουν το πρόβλημα στην πηγή του και έτσι να προλάβουν τυχόν περαιτέρω διόγκωσή του έρχονται να διαχειριστούν τις συνέπειές του.Αυτός ο τρόπος όμως διαχείρισης που έχει ως αιχμή την καταστολή και την απομόνωση καθίσταται εξαιρετικά επικίνδυνος συν το ότι εξαντλεί και τα αποθέματα κοινωνιών ( βλέπε εκείνες του Νότου) που βρίσκονται αν όχι σε διάλυση σίγουρα σε εξαιρετικά δυσμενή θέση..Δλδ δεν μπορούμε να ζητάμε, για παράδειγμα, πολιτισμό και αλληλεγγύη από τους Έλληνες κατοίκους της Ειδομένης όταν επί μήνες δίπλα τους άνθρωποι βρίσκονται στοιβαγμένοι και εξαθλιωμένοι μέσα στη λάσπη και τη βρωμιά..με κύριο υπεύθυνο την κρατική πολιτική διαχείριση..Με αυτό τον τρόπο και αφήνοντας το πρόβλημα να σέρνεται και να κακοφορμίζει..δημιουργείς ρατσισμό και φασισμό.. Όσο αποδομείς και διαλύεις την οργανική λειτουργία των θεσμών τόσο θα σπάει η κοινωνική συνοχή και η αλληλεγγύη θα πηγαίνει περίπατο..Ο Γκουτιέρες στην “Τριλογία της Αβάνας” το γράφει κάπου πολύ καλά..όσο θα συμπιέζεις και θα εξαθλιώνεις μια κοινωνία τόσο τα άτομά της θα κλείνονται όλο και περισσότερο στον εαυτό τους και θα κοιτάζουν να γλείψουν το χέρι που τους πετάει το κόκκαλο, αδιαφορώντας για τον διπλανό τους, αν δεν τον κοιτάζουν μάλιστα και καχύποπτα..
Η “μικρομέγαλη” πόλη του Λαδά είναι εξοικειωμένη με το γκρίζο.Το γκρίζο σήμερα είναι εγκαταστημένο παντού.Στην αισθητική των κτιρίων,στα κλειστά μαγαζιά, στο ότι η ανεργία σε κάποιες ελληνικές πόλεις αγγίζει το 50%, στο ότι η μισή νεολαία μεταναστεύει και η άλλη μισή βουλιάζει στα ναρκωτικά,στο ότι η Δημόσια Υγεία έχει καταλυθεί, στη γκρίζα ενδυμασία και φρασεολογία των πολιτικών, στην ανασφάλεια που κυριεύει τις ψυχές μας… Έτσι η αδιαφορία και ο κυνισμός για τον άλλο και δη για τον αδύναμο έρχεται κάθεται και κολλάει πάνω μας όπως η Αφρικανική σκόνη…
Σημείωση: Σημαντική βοήθεια το άρθρο βρήκε σε σχετικές με το βιβλίο του Βασίλη Λαδά δημοσιεύσεις απο την ιστοσελίδα του provo.gr
