Για να ξαναμπεί το σχέδιο στο ασχεδίαστο Λύκειο

Ο βασιλιάς Λεοπόλδος ο πρώτος, βασιλιάς του Βελγίου, είναι γνωστός όχι μόνο για το ότι ήταν ο πατέρας του πιο αιμοσταγούς βασιλιά στην ιστορία της ανθρωπότητας, του Λεοπόλδου του δευτέρου, αλλά και από το γεγονός ότι πριν αναλάβει το θρόνο του πρώτου μονάρχη στο Βέλγιο του είχε προταθεί να γίνει πρώτος βασιλιάς του νεοιδρυθέντος Ελληνικού κράτους.

Χρήστος Αλαβέρας*

Ο Λε­ο­πόλ­δος ο πρώ­τος όμως είναι και αυτός που με μια φράση του σε γράμ­μα που έστει­λε στη βα­σί­λισ­σα Βι­κτω­ρία της Αγ­γλί­ας έκ­φρα­σε με τον πιο σαφή τρόπο το βαθύ δια­χρο­νι­κό φόβο των εκά­στο­τε ολι­γαρ­χών για τους καλ­λι­τέ­χνες. “…The dealings with artists,for instance,require great prudence : They are acquinted with all classes of society and for that very reason dangerous…”. Που σ’ ελεύ­θε­ρη με­τά­φρα­ση πάει να πει ότι : « Τα πάρε δώσε με τους καλ­λι­τέ­χνες μας  βά­ζουν με­γά­λους μπε­λά­δες : Ανα­κα­τεύ­ο­νται μ’ όλες τις κοι­νω­νι­κές τά­ξεις και γι’ αυτό τον πολύ σο­βα­ρό λόγο είναι επι­κίν­δυ­νοι­’’. Η φράση αυτή ανα­πα­ρα­γό­με­νη σε διά­φο­ρες εκ­δο­χές και αφού απο­δό­θη­κε ακόμα και στην ίδια τη βα­σί­λισ­σα Βι­κτο­ρία έμελε να γίνει σύν­θη­μα για τη κοι­νω­νι­κή δύ­να­μη της τέ­χνης και ει­κό­να viral των social media.

Η ανά­γκη της εκά­στο­τε εξου­σί­ας και φόβος της απέ­να­ντι στη τέχνη δεν είναι όμως κάτι τυ­χαίο. Έχει με­γά­λο πα­ρελ­θόν και ιστο­ρία, από προ­σπά­θειες προ­σε­ται­ρι­σμού και χει­ρα­γώ­γη­σης καλ­λι­τε­χνών αλλά και διώ­ξεις εις βάρος τους από κα­θε­στώ­τα αυ­ταρ­χι­κά και μη. Ανα­τρέ­χο­ντας στην ιστο­ρία μπο­ρού­με εύ­κο­λα να δια­πι­στώ­σου­με ότι τέχνη και ατο­μι­κές και κοι­νω­νι­κές ελευ­θε­ρί­ες έχουν άμεση σχέση με­τα­ξύ τους. Η αντι­με­τώ­πι­ση της τέ­χνης σε κάθε κοι­νω­νία λοι­πόν θα μπο­ρού­σε να είναι και ένα βα­ρό­με­τρο δη­μο­κρα­τι­κό­τη­τας αυτής της κοι­νω­νί­ας. Είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κή η βιαιό­τη­τα και ο χλευα­σμός που δέ­χτη­κε η μο­ντέρ­να τέχνη από το να­ζι­σμό με τη διορ­γά­νω­ση προ­σβλη­τι­κών εκ­θέ­σε­ων “εκ­φυ­λι­σμέ­νης τέ­χνη­ς’’ με έργα εξ­πρε­σιο­νι­στών και άλλων πρω­το­πο­ρια­κών καλ­λι­τε­χνών και στη συ­νέ­χεια το κά­ψι­μο αυτών των έργων.

Με την ανά­πτυ­ξη της καλ­λι­τε­χνι­κής έκ­φρα­σης οι ατο­μι­κές και κοι­νω­νι­κές ελευ­θε­ρί­ες βρί­σκουν τη φωνή τους. Μια φωνή τόσο όμορ­φη όσο όμορ­φα σμι­λεύ­τη­κε από τα ερ­γα­λεία του καλ­λι­τέ­χνη. Τόσο συ­γκι­νη­τι­κή όσο συ­γκι­νη­τι­κή είναι και η καλ­λι­τε­χνι­κή έκ­φρα­ση της. Τόσο βαθιά όση βα­θύ­τη­τα έχει και το πε­ριε­χό­με­νο αυτής της φωνής.  Τόσο επι­δρα­στι­κή όσο και τα δί­καια που εκ­φρά­ζει ο δη­μιουρ­γός της. Αυτές οι φωνές μπο­ρούν να ευ­δο­κι­μή­σουν κα­λύ­τε­ρα όταν είναι ανοι­χτές σε όλους και να δια­τη­ρή­σουν με την αλ­λη­λε­πί­δρα­ση τη ζω­τι­κό­τη­τα τους. Γι αυτό και η πα­ρου­σία της τέ­χνης στη δη­μό­σια ζωή έχει ευ­ερ­γε­τι­κό ρόλο στη ποιό­τη­τα της ζωής όλων. Γι’ αυτό και η τέχνη σε όλη την εκ­παι­δευ­τι­κή δια­δι­κα­σία είναι ο κα­λύ­τε­ρος τρό­πος να εξα­σφα­λί­σει μια κοι­νω­νία το αρ­μο­νι­κό και ποιο­τι­κό μέλ­λον όλων.

Από τη στιγ­μή που ήρθε το ΦΕΚ της ερ­χό­με­νης χρο­νιάς (2020-2021) και απου­σί­α­ζαν από αυτό όλα τα μα­θή­μα­τα επι­λο­γής και ανά­με­σα σ’ αυτά και όλα τα μα­θή­μα­τα τέ­χνης έχει ξε­κι­νή­σει ένα με­γά­λο κί­νη­μα δια­μαρ­τυ­ρί­ας. Συ­γκε­ντρώ­σεις, περ­φόρ­μανς δια­μαρ­τυ­ρί­ας, συ­ζη­τή­σεις, υπο­μνή­μα­τα, επε­ρω­τή­σεις στη βουλή, συ­να­ντή­σεις ακόμα και με τους ίδιους τους υπουρ­γούς. Η δυ­σα­ρέ­σκεια είναι έκ­δη­λη όχι μόνο από τους εκ­παι­δευ­τι­κούς καλ­λι­τε­χνι­κών μα­θη­μά­των αλλά κι από τους μα­θη­τές κι από τους γο­νείς κι από τους αν­θρώ­πους της τέ­χνης και τους αν­θρώ­πους της εκ­παί­δευ­σης. Κι από τον απλό κόσμο ακόμα που βλέ­πει να έρ­χε­ται όλο και πιο κοντά του ένα μέλ­λον που θα είναι ασφυ­κτι­κά κα­τα­να­γκα­στι­κό και μη­χα­νο­ποι­η­μέ­νο για τους νέους αν­θρώ­πους χωρίς δη­μιουρ­γι­κές  διε­ξό­δους , χωρίς φα­ντα­σία, χωρίς όνει­ρα, χωρίς ελευ­θε­ρία της σκέ­ψης.

Μέσα όλες αυτές τις εκ­φρά­σεις δυ­σα­ρέ­σκειας για την σα­φέ­στα­τη αυτή υπο­βάθ­μι­ση της τέ­χνης στο εκ­παι­δευ­τι­κό σύ­στη­μα ιδιαί­τε­ρα  εντυ­πω­σια­κός είναι και ο αριθ­μός  των κει­μέ­νων που έχουν γρα­φεί μέσα σ’ ένα τόσο μικρό χρο­νι­κό διά­στη­μα. Πολ­λοί συ­νά­δελ­φοι εκ­παι­δευ­τι­κοί καλ­λι­τε­χνι­κών μα­θη­μά­των αλλά και άλλοι άν­θρω­ποι της τέ­χνης και της παι­δεί­ας μπή­καν στη δια­δι­κα­σία και άρ­θρω­σαν λόγο με ατρά­ντα­χτα επι­χει­ρή­μα­τα για την ανα­γκαιό­τη­τα της τέ­χνης στα σχο­λεία. Προει­δο­ποιώ­ντας για την  κα­τα­στρο­φι­κή επί­δρα­ση που αυτός ο απο­κλει­σμός θα έχει σε όλους τους μα­θη­τές είτε αυτοί έχουν κλήση στην τέχνη είτε όχι. Πα­ρό­τι έχουν ήδη δια­τυ­πω­θεί οι από­ψεις κι’ έχουν δοθεί τα επι­στη­μο­νι­κά στοι­χεία για την ανα­γκαιό­τη­τα της τέ­χνης σε όλες τις εκ­παι­δευ­τι­κές βαθ­μί­δες, η ζή­τη­ση για ακόμα πε­ρισ­σό­τε­ρη αρ­θρο­γρα­φία συ­νε­χί­ζε­ται. Το θέμα απα­σχο­λεί και προ­βλη­μα­τί­ζει πολύ τη σκέψη όλων και οι συ­ζη­τή­σεις συ­νε­χί­ζο­νται όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρο. Όμως καθώς όλες αυτές οι εμπε­ρι­στα­τω­μέ­νες προ­σπά­θειες συ­να­ντά­νε την πει­σμα­τι­κή άρ­νη­ση των επί­ση­μων φο­ρέ­ων του υπουρ­γεί­ου παι­δεί­ας κιν­δυ­νεύ­ουν να γί­νουν επα­να­λαμ­βα­νό­με­νες φωνές, αντί­λα­λος πάνω σε αντί­λα­λο χωρίς απο­δέ­κτη.

Η αδιέ­ξο­δη αυτή κα­τά­στα­ση στην οποία έχει οδη­γή­σει τους λει­τουρ­γούς της τέ­χνης η άτεγ­κτη στάση του υπουρ­γεί­ου μπο­ρεί να συσ­σω­ρεύ­ει μια κι­νη­μα­τι­κή δυ­να­μι­κή στο χώρο της τέ­χνης γε­νι­κό­τε­ρα όμως αυτή η ενέρ­γεια για να έχει ένα δη­μιουρ­γι­κό απο­τέ­λε­σμα έστω και μα­κρο­πρό­θε­σμα χρειά­ζε­ται να βρει ένα τρόπο έκ­φρα­σης και διο­χέ­τευ­σης μέσα στο σύ­νο­λο της κοι­νω­νί­ας, ώστε όλη αυτή η αρ­νη­τι­κό­τη­τα για την τέχνη τη φα­ντα­σία και την ελευ­θε­ρία να γίνει η αφορ­μή για την εν­δυ­νά­μω­ση και τη διά­δο­ση της τέ­χνης σε όλα εξί­σου τα κοι­νω­νι­κά στρώ­μα­τα.

Έτσι η ανα­ζή­τη­ση τρό­πων για την απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα της κι­νη­μα­τι­κής αντί­στα­σης απέ­να­ντι σ’ αυτή την άνω­θεν κί­νη­ση εκρί­ζω­σης της τέ­χνης από τη κο­ρυ­φαία βαθ­μί­δα της μέσης εκ­παί­δευ­σης οδη­γεί στα ίδια αυτά τα αντι­κεί­με­να που αφαι­ρέ­θη­καν. Σχέ­διο (ελεύ­θε­ρο και γραμ­μι­κό), μου­σι­κή, θέ­α­τρο, ει­κα­στι­κά: αυτά είναι τα γνω­στι­κά αντι­κεί­με­να της τέ­χνης που κό­πη­καν απροει­δο­ποί­η­τα. Μήπως αυτά τα ίδια είναι και ο τρό­πος να επα­νέλ­θουν; Οι τέ­χνες μας έχουν υπεν­θυ­μί­σει πολ­λές φορές πως με την έκ­φρα­ση, τη φα­ντα­σία και την ει­ρω­νεία τους μπο­ρούν να κα­ταρ­ρί­ψουν και τις πιο στε­γα­νές και άκαμ­πτες δομές εξου­σί­ας. Αυτός είναι και ο φόβος των γκρί­ζων αρ­χό­ντων που θέ­λουν να ελέγ­χουν τα πάντα.

Να λοι­πόν τα όπλα για ένα κόσμο ελευ­θε­ρί­ας και δι­καιο­σύ­νης. Ας δούμε κι’ από τα λε­γό­με­να της εξου­σί­ας τι είναι αυτό που έχει ενο­χλή­σει και τι είναι αυτό που θέλει να εκρι­ζώ­σει ολο­κλη­ρω­τι­κά. Έχει γίνει πολύς λόγος για το σχέ­διο λέει η υπουρ­γός και δε μπο­ρεί να κρύ­ψει τη δυ­σα­ρέ­σκεια της για το λόγο αυτό. Είναι δη­λα­δή τόσο ενο­χλη­τι­κό αυτό το σχέ­διο που με τέ­τοιο πεί­σμα πα­σχί­ζουν οι πιο επί­ση­μοι και ισχυ­ροί πα­ρά­γο­ντες του κα­τε­στη­μέ­νου να εξα­φα­νί­σουν; Για να δούμε τη ση­μαί­νει τε­λι­κά αυτή η λέξη που έχει δη­μιουρ­γή­σει αυτό το σάλο που ανα­στά­τω­σε τη γα­λή­νη και την ησυ­χία της μα­ζι­κής μα­γιο­νέ­ζας που τόσο με­θο­δι­κά επι­βλή­θη­κε.

H ση­μα­σία της λέξης σχέ­διο όμως, δεν έχει μόνο ετυ­μο­λο­γι­κή αξία. Η ομη­ρι­κή προ­έ­λευ­ση της λέξης είναι μόνο η αρχή από μια πο­ρεία μέσα στις χι­λιε­τί­ες και πε­ριέ­χει μέσα της την ιστο­ρία αμέ­τρη­των αν­θρώ­πων να δώ­σουν ζω­ντα­νή ρα­χο­κο­κα­λιά σε κάθε στιγ­μή, δύ­σκο­λη και εύ­κο­λη. Είναι το πρό­βλη­μα που λύνει κάθε πρό­βλη­μα το οποίο λύ­νε­ται μόνο όταν πα­ρα­μέ­νει άλυτο. Είναι μια ατε­λεί­ω­τη δια­δι­κα­σία τε­λεί­ω­σης. Είναι το αντί­θε­το της αρι­στεί­ας. Είναι αυτό που ανα­δη­μιουρ­γεί­ται συ­νε­χώς και δεν τε­λειο­ποιεί­ται ποτέ , γι’ αυτό και πα­ρα­μέ­νει ζω­ντα­νό. Είναι τα non finite αρι­στουρ­γή­μα­τα του Michelangello και του DaVinci  Είναι το  σχε­δόν. Είναι το έχω και το δεν έχω. Είναι η διαρ­κής πο­λιορ­κία της Τροί­ας που δεν πέ­φτει σ’ όλη τη διάρ­κεια της Ιλιά­δας. Είναι η σχε­δία που φτιά­χτη­κε με τα πιο πρό­χει­ρα υλικά και έδωσε τη λύση στο πιο μακρύ τα­ξί­δι. Είναι αυτό που πολύ συχνά ανα­φέ­ρε­ται αλλά πολύ δύ­σκο­λα εν­νο­εί­ται. Είναι αυτό που πε­ρι­λαμ­βά­νε­ται στη λέξη νο­μο­σχέ­διο αλλά αγνο­εί­ται από το νο­μο­σχέ­διο για την παι­δεία Είναι αυτό που θα λεί­πει φέτος από το Λύ­κειο.

Την πε­ρί­ο­δο 2013-14 όταν είχε επι­χει­ρη­θεί για πρώτη φορά η κα­τάρ­γη­ση των καλ­λι­τε­χνι­κών μα­θη­μά­των είχα γρά­ψει ένα κεί­με­νο για την  “Ει­κα­στι­κή παι­δεία” με τον τίτλο: Σχέ­δια μέσα από το ασχε­δί­α­στο μέλ­λον της παι­δεί­ας. Τώρα που η κα­τάρ­γη­ση του σχε­δί­ου και των τε­χνών στη κο­ρυ­φαία βαθ­μί­δα της μέσης εκ­παί­δευ­σης δεν είναι πλέον με non paper αλλά τε­λειω­τι­κό και σφρα­γι­σμέ­νο με ΦΕΚ, αιφ­νι­δια­στι­κά και χωρίς κα­θυ­στε­ρή­σεις για την εξα­σφά­λι­ση της οποιασ­δή­πο­τε συ­νταγ­μα­τι­κό­τη­τας αυτής της κα­τάρ­γη­σης τα σχέ­δια μας πρέ­πει να αλ­λά­ξουν. Τώρα τα σχέ­δια θα γί­νο­νται πλέον σε χρόνο πα­ρό­ντα και θα συ­νε­χί­σουν να γί­νο­νται μέχρι το παρόν της Παι­δεί­ας μας να πάψει να είναι ασχε­δί­α­στο και να δώσει σχέ­διο σε μια Παι­δεία με μέλ­λον. Μια Παι­δεία με τις τέ­χνες, τις κοι­νω­νι­κές επι­στή­μες και τη συμ­με­το­χι­κή δράση των μα­θη­τών να είναι οι γρα­φί­δες με τις οποί­ες θα σχε­δια­στεί το μέλ­λον της  παι­δεί­ας.

*Εκ­παι­δευ­τι­κός

/rproject.gr