Κάθε φορά που ένα ακόμα όνομα προστίθεται στον κατάλογο των χωρών που η Ακροδεξιά αναρριχάται στην εξουσία ή που βρίσκεται κοντύτερα σ’ αυτήν, ξεκινούν οι αναλύσεις για τις αιτίες που προκάλεσαν την ανεπιθύμητη εξέλιξη. Συνήθως αποδύονται σε συσχετισμούς και παραλληλισμούς με το παρελθόν (η περίοδος του Μεσοπολέμου προσφέρεται για τέτοιες προσεγγίσεις) ή σε γενικόλογες προσεγγίσεις για την ποιότητα της διακυβέρνησης από τις δημοκρατικές κυβερνήσεις.
Γιάννης Σιώτος*
Μια θάλασσα από γενικολογίες και αφορισμούς, που συγκινεί ελάχιστους καθώς οι περισσότεροι προτιμούν να μη φορτώσουν στο ήδη βαρύ φορτίο της καθημερινότητάς τους ένα επιπλέον βάρος. Και έτσι χαμένοι στη λήθη και στην αδιαφορία, ξυπνάμε ένα πρωί και έκπληκτοι διαπιστώνουμε ότι την προηγουμένη ένα ακόμα όνομα προστέθηκε στη μακρά λίστα των ακροδεξιών που βρέθηκαν στην εξουσία ή μία ανάσα από αυτήν.
Στην πραγματικότητα πρόκειται για φαύλο κύκλο, από τον οποίο πολύ δύσκολα θα ξεφύγει η Δημοκρατία αν δεν συνειδητοποιήσει και αν δεν αποδεχθεί την πραγματικότητα: Η Ακροδεξιά δεν ήλθε αλλά την έφεραν οι παρεμβάσεις που απομάκρυναν την πολιτική από τα προβλήματα αυτών, που οι πολιτικοί επιστήμονες συνηθίζουν να αποκαλούν μεσαία τάξη και χαμηλά εισοδηματικά στρώματα.
Ο εφιάλτης της σύγχρονης Ακροδεξιάς δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη. Από τη δεκαετία του ’90 διορατικοί άνθρωποι είχαν προειδοποιήσει για την επερχόμενη απειλή. Το 1995, ο Ουμπέρτο Εκο έγραψε για τα 14 χαρακτηριστικά που χαρακτηρίζουν τον «Αιώνιο Φασισμό». Με αυτά ως μέτρο και ως οδηγό αντιλαμβάνεται κανείς γιατί χρειάστηκαν λιγότερο από τριάντα χρόνια για να γίνουν πραγματικότητα οι δυστοπικές προβλέψεις. Και υπεύθυνες είναι κυρίως οι δημοκρατικές κυβερνήσεις που επέβαλλαν πολιτικές που εκτρέφουν την Ακροδεξιά. Το επιχείρημα μπορεί να ακούγεται κοινότοπο, αλλά αυτό δεν το κάνει λιγότερο αληθινό.
Για παράδειγμα, με τις οικονομικές κρίσεις που πολύ λίγα έκαναν για να τις αποτρέψουν, έδωσαν άλλοθι στους λαϊκιστές να εμφανίζονται ως μαχητές των σκοτεινών δυνάμεων που ανάλογα με τις συνθήκες έπαιρναν διάφορες μορφές (διεθνείς χρηματοδότες, κοσμοπολίτες φιλελεύθεροι, υποστηρικτές της πολυπολιτισμικότητας) και που είχαν στόχο να αλλοιώσουν την εθνική ταυτότητα.
Ενα ακόμα παράδειγμα είναι ότι οι πολιτικοί για να «κολακέψουν» ψηφοφόρους δαιμονοποίησαν οτιδήποτε φυλετικά, εθνοτικά και θρησκευτικά ξένο, δίνοντας έτσι στην Ακροδεξιά τη δυνατότητα να ταυτίσει το «ξένο» με το «παθογόνο». Επίσης δεν θα πρέπει να υποβαθμιστεί η ποιότητα της πολιτικής αντιπαράθεσης. Η μετατροπή του πολιτικού αντιπάλου σε εχθρό έκαναν την απαξίωση της πολιτικής αναπότρεπτη. Αναλογιστείτε την απαξίωση με την οποία σήμερα πολλοί από τους υπουργούς εκφέρουν τη λέξη «Αριστερά» και τους συμψηφισμούς που επιχειρούν. Χρωματίζοντας τον λόγο με αποστροφή και φόβο, αφήνουν να πλανάται η αίσθηση ότι η Αριστερά είναι κάτι επικίνδυνο, καταχθόνιο και αναποτελεσματικό.
Αν στη στάση αυτή, προστεθούν τα επιχειρήματα του στιλ «εσείς τι κάνατε» τότε έχουμε την αυθεντική συνταγή της απαξίωσης της Δημοκρατίας και των θεσμών της. Υπό το πρίσμα αυτό η διαπίστωση «Ολοι ίδιοι είναι…» δεν πρέπει να εκπλήσσει.
Πιο σημαντική απ’ όλα τα προηγούμενα όμως είναι η αίσθηση του απόμακρου, του εχθρικού, του αδιάφορου, του μεροληπτικού και του ιδιοτελούς κράτους, που προκαλούν οι πολιτικές επιλογές των κυβερνήσεων, τις οποίες συνήθως οι πολιτικοί σερβίρουν με γαρνιτούρα «την αναγκαιότητα». Ενα κοκτέιλ φόβου και απογοήτευσης που τις περισσότερες φορές έχει ολέθριες επιπτώσεις στην υγεία της Δημοκρατίας. Το ζήσαμε με τα Μνημόνια, το ζούμε και σήμερα με την ακρίβεια και τις συνεχείς περικοπές των κοινωνικών δαπανών.
Πώς βρέθηκε ο Τράμπ στον Λευκό Οίκο; Πώς το κόμμα της Λεπέν κατάφερε να μεταμορφωθεί από μόρφωμα σε κραταιά πολιτική δύναμη; Πώς έφτασε η Μελόνι στην πρωθυπουργία; Πώς η δική μας Ακροδεξιά (με τις διάφορες μορφές) πέτυχε να μετατραπεί σε απειλή, όταν πριν από λίγες μόλις δεκαετίες οι περισσότεροι της προσέδιδαν χαρακτηριστικά που ταιριάζουν στο γραφικό; Η απάντηση είναι εύκολη: αξιοποιώντας την απογοήτευση που νιώθει κάθε άνθρωπος όταν καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η Πολιτεία δεν δίνει δεκάρα τσακιστή γι’ αυτόν, ότι δεν ενδιαφέρεται για το αν μπορεί να ταΐσει τα παιδιά του και ότι δεν πρόκειται να την έχει στο πλευρό του όταν η αρρώστια χτυπήσει την πόρτα του.
Θα χειροτερέψουν τα πράγματα; Σήμερα τα δεδομένα έχουν δημιουργήσει μια δυσάρεστη πραγματικότητα, καθώς η υπερεθνική Ακροδεξιά αντιμετωπίζεται ως κανονικότητα και ο αντιδραστικός λαϊκισμός είναι ρωμαλέος. Επομένως, ακόμα και αν δεν χειροτερέψουν, είναι –σχεδόν- απίθανο να βελτιωθούν αν οι πολιτικοί εξακολουθήσουν τις ίδιες πολιτικές.
*Δημοσιογράφος, συγγραφέας
efsyn.gr
