Η βιομηχανική επανάσταση άλλαξε τον κόσμο αντικαθιστώντας τους ανθρώπινους μυς με τις μηχανές και διατηρώντας τον ανθρώπινο εγκέφαλο για να κατασκευάζει και να λειτουργεί τα μηχανήματα. Σήμερα, η ψηφιακή επανάσταση οδηγεί στην υποκατάσταση του… ανθρώπινου εγκεφάλου με την τεχνητή νοημοσύνη, η οποία στο σχετικά εγγύς μέλλον θα είναι σε θέση να παράξει πνευματικό έργο πιθανώς καλύτερο και σίγουρα πιο φθηνό από τον άνθρωπο.
Γιάννης Σιώτος*
Σε έναν κόσμο που ούτε οι μύες ούτε και ο εγκέφαλος θα είναι τόσο απαραίτητοι όσο στο παρελθόν, τίποτα δεν θα μείνει ανεπηρέαστο. Τα όρια της ελευθερίας και των ατομικών δικαιωμάτων θα επανακαθοριστούν ώστε να ταιριάζουν στις προδιαγραφές αυτών που ήδη έχουν αρχίσει να καθορίζουν τις αρχές της Μετα-Δημοκρατίας.
Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι μία από τις πιο καίριες αλλαγές που θα προκαλέσει η συνδυασμένη αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης και των «μεγάλων δεδομένων» θα αφορά τη διακυβέρνηση και τις μεθόδους της.
«Ο αγώνας μεταξύ της δημοκρατίας και του ψηφιακού αυταρχισμού θα είναι το στοιχείο που θα προσδιορίσει τον εικοστό πρώτο αιώνα», υποστηρίζει σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στο «Foreign Affairs» ο Nicholas Wright, γιατρός και νευροεπιστήμονας που εργάζεται πάνω σε αναδυόμενες τεχνολογίες και την παγκόσμια στρατηγική στο University College του Λονδίνου και στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Georgetown.
Τα σημάδια είναι ήδη ορατά. Οι εξουσίες ήδη έχουν περάσει από την παρακολούθηση στον προβλεπτικό έλεγχο της συμπεριφοράς εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων, χρησιμοποιώντας δεδομένα που καθημερινά συγκεντρώνουν. Φορολογικές δηλώσεις, ιατρικά αρχεία, ποινικά μητρώα, τραπεζικοί λογαριασμοί, μαζί με πληροφορίες που καθημερινά συλλέγονται από διάφορες πηγές που ξεκινούν από τις κάμερες και καταλήγουν στην οικογένεια και στους φίλους, ανακατεύονται σε ένα χαρμάνι που μπορεί να ανατινάξει κάθε ανάχωμα που προστατεύει τις ατομικές ελευθερίες και την ιδιωτικότητα.
Ταυτόχρονα, έχει ανοίξει ο δημόσιος διάλογος για τα όρια του καταμερισμού της εξουσίας μεταξύ κράτους, επιχειρήσεων και πολιτών (το βιβλίο του Alec Ross, «Οργισμένη δεκαετία του 2020», δίνει πληροφορίες για τον σχετικό προβληματισμό που αναπτύσσεται). Επιστημονική φαντασία; Λάθος. Η Κίνα, χρησιμοποιώντας εργαλεία επιτήρησης και μηχανικής μάθησης, οικοδομεί ένα ψηφιακό αυταρχικό κράτος στο οποίο η συμπεριφορά του πολίτη συνδέεται με τις παροχές και τις ελευθερίες που του προσφέρονται.
Σύμφωνα με τον Wright, η προσέγγιση του Great Firewall στο Διαδίκτυο έχει εξαπλωθεί στην Ταϊλάνδη και στο Βιετνάμ. Δημοσιεύματα αποκαλύπτουν ότι Κινέζοι ειδικοί παρείχαν υποστήριξη σε κυβερνητικούς λογοκριτές στη Σρι Λάνκα και προμήθευσαν εξοπλισμό παρακολούθησης ή λογοκρισίας στην Αιθιοπία, στο Ιράν, στη Ρωσία, τη Ζάμπια και την Ζιμπάμπουε. Η κινεζική εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης «Yitu» πούλησε «φορετές κάμερες με τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου που τροφοδοτείται από τεχνητή νοημοσύνη» στη Μαλαισία.
Αλλά η Κίνα δεν είναι ο μοναδικός εξαγωγέας συστημάτων ηλεκτρονικής ταυτοποίησης. Αρθρο που δημοσίευσε το «Council on Foreign Relations» επαίνεσε τις βρετανικές ηλεκτρονικές ταυτότητες που θα «επέτρεπαν στους πολίτες της Ρουάντας να έχουν αποτελεσματική πρόσβαση στις κυβερνητικές υπηρεσίες». Οταν το αμερικανικό υπουργείο Εμπορίου μελέτησε να απαγορεύσει την εξαγωγή τεχνολογίας που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για επιτήρηση, πολλές εταιρείες τεχνολογίας των ΗΠΑ αντέδρασαν, υποστηρίζοντας ότι η συγκεκριμένη τεχνολογία προστατεύει τα ψηφιακά δίκτυα από εισβολείς.
Υπό το πρίσμα αυτό, η υπόθεση των «επισυνδέσεων» που απασχολεί σήμερα την ελληνική κοινωνία είναι μία παράγραφος στο τεράστιο βιβλίο που αφορά την ψηφιακή εκδοχή του «Μεγάλου Αδελφού», που το μάτι και το αυτί του είναι στραμμένα σε πραγματικό χρόνο στις ζωές όχι μόνο των υπόπτων για εγκληματικές πράξεις αλλά όλου του πληθυσμού.
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς πολιτικός επιστήμονας για να αντιληφθεί ότι η επιτήρηση σε επίπεδο πληθυσμού έχει σοβαρές συνέπειες για την ελευθερία και την ποιότητα της δημοκρατίας. Οι δομές, οι μηχανισμοί ακόμα και οι άνθρωποι που ασχολούνται με τη συγκέντρωση, την επεξεργασία και την αξιοποίηση των «data» συνθέτουν ένα περιβάλλον στο οποίο, με κατασκευασμένα άλλοθι, επιχειρήματα και αφορμές, οι «ελεγκτές» θα μπορούν να φιμώσουν, να χαρακτηρίσουν ανθρώπους με βάση τη φυλή ή τη θρησκεία και να βλάψουν τη δυνατότητά τους να ταξιδεύουν, να αποκτούν δουλειά και να συνεργάζονται ελεύθερα. Ευλόγως αναρωτιέται κανείς τι θα γίνει αν οι δομές αυτές αυτονομηθούν ή αν κάποια στιγμή –στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον– μια τεχνητή νοημοσύνη υπερβεί την ανθρώπινη νοημοσύνη και ξεφύγει από τον ανθρώπινο έλεγχο.
Και οι πολιτικοί; Αποκρύπτουν αυτές τις υπαρκτές απειλές και, αντί να επιδιώκουν να θωρακίσουν τη δημοκρατία, αναλώνονται σε εκκλήσεις, επικλήσεις και δεήσεις.
*Δημοσιογράφος, συγγραφέας
efsyn.gr
