Αφορμή για τις σκέψεις που ακολουθούν μου έδωσε η ανάγνωση δύο βιβλίων, πρόσφατα εκδομένων στα ελληνικά, από τη Νήσο, σε μετάφραση του Θόδωρου Παρασκευόπουλου. Πρόκειται για τις «Οψεις της Νέας Ακροδεξιάς» του Τέοντορ Αντόρνο και την «Ακροδεξιά ανταρσία και αριστερή πολιτική» του Κλάους Ντέρε. Τα βιβλία έχουν γραφεί με απόσταση περίπου 60 χρόνων, τη δεκαετία του ’60 το πρώτο, το 2020 αυτό του Ντέρε.
Μια επισήμανση του Αντόρνο, που, νομίζω, αξίζει την προσοχή είναι πως η αίσθηση κινδύνου που διακατέχει, σε περιόδους κρίσης, ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού -ιδίως σχετικά ευκατάστατων «μεσοστρωμάτων»- συνεπάγεται στάσεις οδηγούμενες από απελπισία, η οποία εύκολα μετατρέπεται σε επιθετικότητα.
Χρήστος Λάσκος
Από μια άποψη, μάλιστα, φαίνεται να «θέλουν» την καταστροφή, σαν να τρέφονται από φαντασιώσεις συντέλειας. Με τη διατύπωση του Αντόρνο, όταν δεν βλέπεις τίποτε μπροστά και δεν θέλεις τη ριζική αλλαγή μιας κοινωνίας που ακόμη σου υπόσχεται, ανυπόστατα, έστω, πράγματα, δεν σου μένει παρά να πεις, σαν τον θεό Βόταν του Βάγκνερ: «Ξέρεις τι θέλει ο Βόταν; Τη συντέλεια».
Οσοι, όμως, «θέλουν τη συντέλεια» είναι εξαιρετικά ευεπίφοροι στον ακροδεξιό λόγο. Στο μέτρο που απειλούνται με υποβάθμιση, αντιμετωπίζουν με περισσή εχθρότητα όσους, «αναρχοκομμουνιστές», εν πολλοίς, αμφισβητούν το σύστημα, στο οποίο, πρόσφατα κιόλας, οι ίδιοι είχαν καλύτερη θέση. Η συνωμοσιολογία -με «νούμερα κι αποδείξεις»-, η αποδοχή των πιο χοντροκομμένων ψεμάτων, η τερατολογία ταιριάζουν γάντι στην κοινωνικο-πολιτική τους συνθήκη.
Ο Αντόρνο χρησιμοποιεί εύστοχα τον όρο τυπική δημοκρατία, κοινό στο λεξιλόγιο της Αριστεράς για πολύ καιρό, τον οποίο, όμως, έχει απεμπολήσει, ως προστάτις των «φιλελεύθερων ιδανικών» κι αυτή, μέρος του «συνταγματικού τόξου», του καπιταλιστικού κράτους δηλαδή. Ακόμη ένας ιδεολογικός μηχανισμός αναπαραγωγής του υπάρχοντος.
Η τυπική δημοκρατία εύκολα μετατρέπεται σε χώρο επώασης αντιδραστικών εξελίξεων. Είναι ο Αντόρνο πάλι που θα υποστηρίξει πως η μετάβαση από τη Βαϊμάρη στον Χίτλερ ήταν εύλογη και καθόλου παράδοξη.
Το σήμα κινδύνου που εξέπεμψε ο Αντόρνο δεκαετίες πριν, σε μια ανύποπτη στιγμή του «δημοκρατικού» καπιταλισμού, ηχεί σήμερα εκκωφαντικά.
Η Ακροδεξιά είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη κομματική οικογένεια σε ολόκληρο τον κόσμο κάνοντας την Αριστερά να τρώει, κυριολεκτικά, τη σκόνη της.
Και τι κάνει η Αριστερά; Αναρωτιέται ποια είναι η σωστή πολιτική για να κερδίσει τα «μεσοστρώματα»!
Ο Ντέρε, με τη σειρά του, μεταξύ πολλών άλλων, θα υπογραμμίσει πως στη βάση της έκρηξης της Ακροδεξιάς βρίσκεται η αδυναμία των αριστερών κομμάτων και των συνδικάτων να συντηρήσουν δεσμούς με εργάτριες, εργάτες και κατώτερους υπαλλήλους -εργάτες, δηλαδή, και πάλι-, καθώς και να κινητοποιήσουν αυτές τις κοινωνικές ομάδες. Ή, με άλλα λόγια, η εργατική τάξη, ως μεγάλη και σημαντική κατηγορία με τους δικούς της τρόπους εργασίας και ζωής, τις ιδιαίτερες νοοτροπίες και τα ιδιαίτερα προβλήματα τραβάει ελάχιστα την προσοχή.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αναφορικά με την ελληνική Αριστερά, είναι η διαπραγμάτευση των προβλημάτων της νεολαίας με όρους, σχεδόν αποκλειστικά, «εξαγωγής εγκεφάλων», λες και η πλειονότητα των νέων ανθρώπων είναι οι κάτοχοι διπλωμάτων και μεταπτυχιακών. Δεν είναι.
Γι’ αυτήν την Αριστερά μιλάει ο Ντιντιέ Εριμπόν όταν αναρωτιέται: Μα ποιος, τελικά, υπολογίζει ότι το καθόλα πλειοψηφικό προλεταριάτο, οι περιττοί, οι πρεκάριοι υπάρχουν, ότι ζουν, ότι κάτι σκέφτονται και κάτι θέλουν;
Για να ολοκληρώσω τις σχετικές αναφορές, στην «Εποχή» της 19ης Φεβρουαρίου, η Τόνια Τσίτσοβιτς μας ενημερώνει πως, ακόμη και κορυφαία στελέχη του ψοφοδεούς ιταλικού Δημοκρατικού Κόμματος, όπως η Ελι Στάιν, φτάνουν να λένε πως «[τ]α φτωχά στρώματα εγκαταλείπουν τις κάλπες επειδή δεν τα ακούει κανείς. Πρέπει να ξαναβρούμε τη σχέση μας με όσους δεν τα βγάζουν πέρα […] Τρέχοντας πίσω από το “κέντρο” χάσαμε όλη την εργατική τάξη».
De te fabula narratur, που λέει κι ο Μαρξ. Για σένα μιλάει ο μύθος. Για την Αριστερά μιλάει.
Ευτυχώς, στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, η εργατική τάξη δεν στρέφεται προς την Ακροδεξιά. Δυστυχώς, σε τεράστιους αριθμούς, στρέφεται στην αποχή. Οχι μόνο από τις εκλογές, που δεν είναι και το πρώτο θέμα άλλωστε, μια και έχουμε πολλές αποδείξεις πια πως αν άλλαζαν τον κόσμο, θα ήταν παράνομες. Η αποχή, ωστόσο, ακόμη και από τις εκλογές, τόσο χαρακτηριστική συμπεριφορά των νέων, αφορά πολύ περισσότερο τους νέους της εργατικής τάξης.
Το κύριο ζήτημα είναι η ολοκληρωτική απόσυρση των παραδοσιακά επικίνδυνων τάξεων από τη δημόσια σφαίρα. Αυτές θα έδιναν τη δύναμη να αντιμετωπιστεί ο ακροδεξιός εφιάλτης. Οπως, όμως, εμφατικά υπογραμμίστηκε ήδη, η μαζική -και όχι μόνο- Αριστερά περί άλλα τυρβάζει.
Ο νεοφασισμός δεν αποκρούεται με υπεράσπιση της τυπικής δημοκρατίας – χωρίς να είναι αμελητέο, αφού κι αυτή ακόμη οφείλει την ύπαρξή της αποκλειστικά σχεδόν στους εργατικούς αγώνες. Πολύ περισσότερο, δεν αντιμετωπίζεται με συνταγματικά τόξα.
efsyn.gr
