Είναι πλέον κοινή συνείδηση ότι κανένας πόρος δεν είναι πιο πολύτιμος από το καθαρό γλυκό νερό. Ηδη σε πολλά μέρη του κόσμου σπανίζει, καθώς αντιπροσωπεύει μόνο το 2,5% του συνολικού διαθέσιμου νερού στον πλανήτη από το οποίο μόνο το 0,4% είναι εύκολα προσβάσιμο για κατανάλωση. Το ποσοστό αυτό μειώνεται ακόμα περισσότερο, καθώς η ρύπανση και η γεωργική και η βιομηχανική χρήση του απορροφά ένα μεγάλο μέρος των αποθεμάτων πόσιμου νερού.
Γιάννης Σιώτος*
Ο πλανήτης αντιμετωπίζει τρεις προκλήσεις που σχετίζονται με το νερό και οι οποίες έχουν χειροτερέψει τις τελευταίες δεκαετίες.
Κατ’ αρχάς, το γλυκό νερό είναι πολύ άνισα κατανεμημένο, πράγμα που σημαίνει ότι οι πόλεις και τα αγροκτήματα πρέπει συχνά να επενδύουν τεράστιους πόρους για να το φέρνουν εκεί όπου χρειάζεται. Επειδή ο παγκόσμιος πληθυσμός αναπτύσσεται και συγκεντρώνεται ολοένα και περισσότερο στις πόλεις, είναι όλο και πιο δύσκολο να βρούμε αρκετό νερό για να καλλιεργούμε περισσότερες καλλιέργειες και ταυτόχρονα να γεμίζουμε τις δεξαμενές. Αυτή η πρόκληση είναι υπεύθυνη για την υπερεκμετάλλευση πολλών μεγάλων ποταμών και υδροφόρων οριζόντων παγκοσμίως.
Δεύτερον, ο υδρολογικός κύκλος είναι ασταθής και συχνά παραδίδει είτε πάρα πολύ νερό προκαλώντας πλημμύρες ή πολύ λίγο με αποτέλεσμα την ξηρασία. Ενώ αυτό το μοτίβο πλημμυρών και ξηρασίας είναι ένας διηνεκής αγώνας για την ανθρωπότητα έχει γίνει συχνότερο και εντονότερο λόγω της κλιματικής αλλαγής, η οποία μετατοπίζει τόσο το μέγεθος όσο και την εποχικότητα των βροχοπτώσεων σε πολλά μέρη του κόσμου.
Τρίτον, όποιο νερό είναι διαθέσιμο συνήθως δεν είναι αρκετά καθαρό στην αρχική του κατάσταση για χρήση από τον άνθρωπο. Η έλλειψη καθαρού νερού είναι μια άλλη αρχαία μάστιγα, αλλά η κλίμακα της ρύπανσης από τις βιομηχανοποιημένες κοινωνίες, οι οποίες παράγουν τεράστιες ποσότητες φυτοφαρμάκων, λιπασμάτων και βαρέων μετάλλων έχει κάνει το πρόβλημα ακόμη χειρότερο.
Υπό το πρίσμα αυτό οποιαδήποτε πολιτική παρέμβαση με αντικείμενο το νερό παράγει αποτελέσματα που υπερβαίνουν το στενό πλαίσιο της διαχείρισης ενός προϊόντος. Δεν θα ήταν υπερβολή αν υποστήριζε κάποιος ότι σε μία δημοκρατική κοινωνία κανείς πολιτικός δεν έχει το δικαίωμα και τη νομιμοποίηση να μεταβιβάσει την ισχύ, που αντιπροσωπεύει η διαχείριση ενός κοινωνικού αγαθού, σε μια φούχτα οικονομικών ολιγαρχών. Και η ιστορία δείχνει ότι η ισχύς του νερού είναι τεράστια.
Σύμφωνα με μελέτη που ανατέθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2018, η διεκδίκηση του νερού οκτώ ποταμών μπορεί να προκαλέσει μείζονες συγκρούσεις. Πρόκειται για τον Νείλο, τον Ευφράτη και τον Τίγρη, τον Γάγγη, τον Βραχμαπούτρα, τον Ινδό και τον Κολοράντο. Πόλεμος ή πείνα; Στις γωνιές του πλανήτη που -προς το παρόν- αντιμετωπίζουν λιγότερο έντονα προβλήματα λειψυδρίας, αλλά το νερό παραδόθηκε στους επιχειρηματίες, οι τοπικές αντιπαραθέσεις, οι κοινωνικές εντάσεις και οι απειλές για τη δημόσια υγεία αποτελούν μόνιμο πονοκέφαλο.
Στη Μεγάλη Βρετανία (η Θάτσερ παρέδωσε σε εμπόρους τη διαχείριση του νερού) σύμφωνα με την εφημερίδα The Guardian, οι εταιρείες ύδρευσης έχουν πληρώσει 72 δισεκατομμύρια λίρες σε μερίσματα, αλλά έχουν επενδύσει ελάχιστα στις δεξαμενές και στο σύστημα σωληνώσεων. Αποτέλεσμα; Οι διαρροές από τους σωλήνες να ανέρχονται καθημερινά σε περίπου τρία δισεκατομμύρια λίτρα νερού. Κέρδη ή ασφάλεια;
Στη Γερμανία ο ανταγωνισμός μεταξύ οικιακών καταναλωτών και βιομηχανίας προκαλεί εντάσεις και διενέξεις. Το εργοστάσιο της αυτοκινητοβιομηχανίας Tesla, στο Γκρινχάιντε στο Βρανδεμβούργο, χρειάζεται 1,4 εκατομμύρια κυβικά μέτρα τον χρόνο για τη λειτουργία του. Ομως στην περιοχή που κατασκευάστηκε, το νερό είναι πλέον τόσο λιγοστό ώστε επιβλήθηκε δελτίο στην οικιακή κατανάλωση. Θέσεις εργασίας ή δίψα; Ανάλογο είναι και το παράδειγμα με τους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής στη Γερμανία. Ο ενεργειακός κολοσσός RWE καταναλώνει σχεδόν 500 εκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως στα υπαίθρια ορυχεία λιγνίτη και οι αρχές ψάχνουν τρόπο για να ανακατανείμουν την… κατανάλωση. Ηλεκτρικό ή καθαριότητα; Θα μπορούσε να αναφέρει κανείς δεκάδες ακόμα διλήμματα που αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες και συνδέονται με το νερό.
Και εύλογα αναρωτιέται κανείς: είναι δυνατόν μία πολιτική ηγεσία, που θέλει να την αντιμετωπίζουν ως υπεύθυνη, να νομοθετεί με τόση προχειρότητα και με τόση βιασύνη για το μέλλον ενός τόσο ευαίσθητου κοινωνικού αγαθού σαν το νερό; Είναι δυνατόν μία περιστασιακή κοινοβουλευτική πλειοψηφία να έχει το δικαίωμα να καταστήσει εκατομμύρια ανθρώπους ομήρους των… μετόχων των πολυεθνικών νερού και των ντόπιων συνεταίρων τους; Είναι δυνατόν ένας άνθρωπος να επιβάλλει συνθήκες πλειοδοτικού διαγωνισμού στον τρόπο διάθεσης του νερού, από τον οποίο θα αποκλείονται και θα καταδικάζονται σε δίψα όσοι δεν έχουν να πληρώσουν;
*δημοσιογράφος, συγγραφέας
efsyn.gr
