Δημόσια κοινά αγαθά και όχι εμπορεύματα

Απέναντι στις εγκληματικές πολιτικές των ιδιωτικοποιήσεων και του κέρδους

Όταν πριν τρία χρό­νια ξέ­σπα­σε η παν­δη­μία της COVID19, με τρα­γι­κό απο­λο­γι­σμό νε­κρών, τα δη­μό­σια συ­στή­μα­τα υγεί­ας και στην Ελ­λά­δα αλλά και σε όλο τον κόσμο ήταν αυτά που σή­κω­σαν όλο το «βάρος» της αντι­με­τώ­πι­σης της παν­δη­μί­ας. Αντί­θε­τα, ο ιδιω­τι­κός το­μέ­ας της υγεί­ας σφύ­ρι­ζε αδιά­φο­ρα ως προς την αντι­με­τώ­πι­ση της παν­δη­μί­ας αλλά κα­ρα­δο­κού­σε για να ει­σπρά­ξει κέρδη και «ευ­ερ­γε­σί­ες» από τις κυ­βερ­νή­σεις με κάθε ευ­και­ρία. Σε μια στιγ­μή κυ­ριο­λε­κτι­κά ζωής και θα­νά­του, ανα­δεί­χθη­κε ο ανα­ντι­κα­τά­στα­τος ρόλος του δη­μο­σί­ου -πόσο μάλ­λον όταν μι­λά­με για τις ζωές εκα­τομ­μυ­ρί­ων αν­θρώ­πων σε όλο τον κό­σμο- δη­μιουρ­γώ­ντας ρήγ­μα­τα στην κυ­ρί­αρ­χη νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη αντί­λη­ψη που υπο­στη­ρί­ζει ότι ο μόνος τρό­πος για να εξα­σφα­λι­στούν ποιο­τι­κές και φθη­νές υπη­ρε­σί­ες (όπως υγεία, παι­δεία, με­τα­φο­ρές, κοι­νω­νι­κή ασφά­λι­ση κλπ) για το σύ­νο­λο της κοι­νω­νί­ας είναι οι σα­ρω­τι­κές ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις των πά­ντων.

Χρήστος Σταυρακάκης

Απο­δο­μώ­ντας τις ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις

Δυ­στυ­χώς, το προ­δια­γε­γραμ­μέ­νο έγκλη­μα στα Τέμπη έφερε ξανά στο προ­σκή­νιο με τρα­γι­κό τρόπο αυτήν τη συ­ζή­τη­ση. Αυτήν τη φορά δεν ήταν μια απρό­βλε­πτη παν­δη­μία, ούτε μια φυ­σι­κή κα­τα­στρο­φή που δεν μπο­ρού­σε να προ­βλε­φθεί. Αντί­θε­τα, η διά­λυ­ση του ενιαί­ου ΟΣΕ και η ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση του με­τα­φο­ρι­κού έργου -της πιο κερ­δο­φό­ρας λει­τουρ­γί­ας των σι­δη­ρο­δρό­μων- προ­ε­τοί­μα­ζε αυτό το έγκλη­μα. Οι νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες πο­λι­τι­κές των ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων κο­στί­ζουν κυ­ριο­λε­κτι­κά αν­θρώ­πι­νες ζωές, με ευ­θύ­νη όλων των κυ­βερ­νή­σε­ων που τις υλο­ποί­η­σαν (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ), με την πλήρη στή­ρι­ξη και αρωγή των λε­γό­με­νων «πο­λι­τι­κών της απε­λευ­θέ­ρω­σης» της ΕΕ, ει­δι­κό­τε­ρα από τις αρχές της δε­κα­ε­τί­ας του ’90 και μετά.

Το βα­σι­κό επι­χεί­ρη­μα υπέρ των ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων των κοι­νω­νι­κών αγα­θών και των δη­μό­σιων υπη­ρε­σιών εμπε­ριέ­χει πάντα τους εξής ισχυ­ρι­σμούς: αφε­νός αδυ­να­μία ή ανι­κα­νό­τη­τα κρα­τι­κής δια­χεί­ρι­σης και αφε­τέ­ρου κο­στο­βό­ρα λει­τουρ­γία που βα­ραί­νει τους ερ­γα­ζό­με­νους και τα λαϊκά στρώ­μα­τα ανα­ντί­στοι­χα με τις προ­σφε­ρό­με­νες υπη­ρε­σί­ες. Βέ­βαια, πάντα έχει προη­γη­θεί μία συ­στη­μα­τι­κή απα­ξί­ω­ση από τη μεριά του κρά­τους με ελ­λι­πή χρη­μα­το­δό­τη­ση και ανε­παρ­κή αριθ­μό ερ­γα­ζο­μέ­νων ώστε να στη­ρι­χθεί το αφή­γη­μα και να μπο­ρεί να έχει μια κά­ποια κοι­νω­νι­κή νο­μι­μο­ποί­η­ση. Οπότε, με σχε­τι­κή ευ­κο­λία πα­ρου­σιά­ζο­νται οι ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις ως μο­νό­δρο­μος (σαν αυ­το­εκ­πλη­ρού­με­νη προ­φη­τεία) και το κέρ­δος του ιδιω­τι­κού τομέα και η οι­κο­νο­μι­κή ανά­πτυ­ξη προς όφε­λός του, ως προ­ϋ­πό­θε­ση για την πα­ρο­χή φθη­νών και ποιο­τι­κών υπη­ρε­σιών.

Η εγ­χώ­ρια και διε­θνής εμπει­ρία από την ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση κρί­σι­μων υπη­ρε­σιών και κοι­νω­νι­κών αγα­θών συ­νη­γο­ρούν ακρι­βώς στο αντί­θε­το. Δεν είναι δύ­σκο­λο να ανα­τρέ­ξει κα­νείς στις επι­πτώ­σεις της ιδιω­τι­κο­ποί­η­σης των σι­δη­ρο­δρό­μων στην Αγ­γλία (οι οποί­οι επα­να­κρα­τι­κο­ποι­ή­θη­καν μετά από αλ­λε­πάλ­λη­λα ατυ­χή­μα­τα), στην ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση του νερού στη Γαλ­λία με αυ­ξή­σεις τιμών στο πό­σι­μο νερό έως και 260% ή στη Βο­λι­βία που οι αυ­ξή­σεις άγ­γι­ξαν το 2000% (με ταυ­τό­χρο­νη μεί­ω­ση της ποιό­τη­τας του νέρου) πυ­ρο­δο­τώ­ντας τη λαϊκή εξέ­γερ­ση που έμει­νε γνω­στή ως «ο πό­λε­μος του νερού».

Και εδώ στην Ελ­λά­δα πά­ντως δεν έχου­με και λίγα πα­ρα­δείγ­μα­τα. Η ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση της ΔΕΗ, για την οποία πα­νη­γύ­ρι­ζε ο Χα­τζη­δά­κης (ως άλλος σού­περ­μαν!) και η απε­λευ­θέ­ρω­ση της αγο­ράς ενέρ­γειας, μαζί με το Χρη­μα­τι­στή­ριο Ενέρ­γειας που θε­σμο­θέ­τη­σε η κυ­βέρ­νη­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, έχουν την υπο­γρα­φή τους στους υπέ­ρο­γκους λο­γα­ρια­σμούς ρεύ­μα­τος που αφή­νουν χι­λιά­δες φτωχά νοι­κο­κυ­ριά χωρίς πρό­σβα­ση σε θέρ­μαν­ση/κλι­μα­τι­σμό, όταν πριν εί­κο­σι χρό­νια, το ρεύμα από τη δη­μό­σια ΔΕΗ ήταν φθηνό και προ­σι­τό για όλους/ες, κυ­ρί­ως επει­δή η ΔΕΗ ήταν στην ιδιο­κτη­σία του δη­μο­σί­ου και το κρι­τή­ριο της λει­τουρ­γί­ας της δεν ήταν η αύ­ξη­ση των κερ­δών των με­τό­χων της.

Η ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση του πάλαι ποτέ ενιαί­ου δη­μό­σιου ΟΤΕ και η απε­λευ­θέ­ρω­ση της αγο­ράς των τη­λε­πι­κοι­νω­νιών έφερε ρα­γδαία αύ­ξη­ση του κό­στους για τους κα­τα­να­λω­τές φτά­νο­ντας στο ση­μείο σή­με­ρα η Ελ­λά­δα να έχει τις πιο ακρι­βές και πιο αργές συν­δέ­σεις στο δια­δί­κτυο σε όλη την Ευ­ρώ­πη. Οι ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις δη­μό­σιων εκτά­σε­ων γης και κτι­ρί­ων μέσω του Υπερ­τα­μεί­ου, που ήταν μια μνη­μο­νια­κή υπο­χρέ­ω­ση τάχα για να πλη­ρω­θεί το δη­μό­σιο χρέος, έχει οδη­γή­σει σε μια τε­ρά­στια με­τα­φο­ρά δη­μό­σιας ιδιο­κτη­σί­ας σε ιδιώ­τες επεν­δυ­τές, ένα­ντι εξευ­τε­λι­στι­κών τιμών για να δια­σφα­λι­στεί η κερ­δο­φο­ρία των επεν­δύ­σε­ων. Το ξε­πού­λη­μα του Ελ­λη­νι­κού (ξε­κι­νώ­ντας από τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ μέχρι την τε­λι­κή υπο­γρα­φή του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ) για τη δη­μιουρ­γία ενός γι­γα­ντιαί­ου επι­χει­ρη­μα­τι­κού-του­ρι­στι­κού κέ­ντρου, με «ολί­γον πρά­σι­νο», σε ένα ση­μείο που οι αγώ­νες και τα κι­νή­μα­τα διεκ­δι­κού­σαν για χρό­νια τη δη­μιουρ­γία ενός δη­μό­σιου μη­τρο­πο­λι­τι­κού πάρ­κου για τις ανά­γκες των κα­τοί­κων, είναι μία από τις πιο χα­ρα­κτη­ρι­στι­κές -και συ­νά­μα εξορ­γι­στι­κές- πε­ρι­πτώ­σεις.

Έμ­με­σες ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις

Επό­με­νος με­γά­λος «στό­χος» που έβαλε η κυ­βέρ­νη­ση Μη­τσο­τά­κη είναι η ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση του νερού, με τη με­τα­τρο­πή της Ρυθ­μι­στι­κής Αρχής Ενέρ­γειας σε Ρυθ­μι­στι­κή Αρχή Απο­βλή­των, Ενέρ­γειας και Υδά­των. Βέ­βαια, κα­νέ­νας κυ­βερ­νη­τι­κός εκ­πρό­σω­πος δεν εξη­γεί τι ακρι­βώς θα ρυθ­μί­σει αυτή η Αρχή από τη στιγ­μή που το νερό δεν είναι εμπό­ρευ­μα. Επί της ου­σί­ας, ο νόμος ανοί­γει το δρόμο για τη με­τα­τρο­πή του νερού από δη­μό­σιο αγαθό σε εμπό­ρευ­μα. Ωστό­σο, η ΝΔ έκανε ένα επι­πλέ­ον βήμα από εκεί που είχε στα­μα­τή­σει ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, ο οποί­ος είχε ήδη με­τα­βι­βά­σει από το 2016 το σύ­νο­λο των με­το­χών της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ στο Υπερ­τα­μείο για 99 χρό­νια. Πα­ρό­τι το νο­μο­σχέ­διο ψη­φί­στη­κε, η μάχη δεν έχει τε­λειώ­σει. Υπάρ­χει δρό­μος να δια­νυ­θεί μέχρι να ολο­κλη­ρω­θεί η ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση του νερού, κάτι που ση­μαί­νει ότι υπάρ­χει ακόμα πε­ρι­θώ­ριο να εμπο­δι­στεί αυτή η κα­τα­στρο­φι­κή ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση, που θα κάνει τον κόσμο να πει κυ­ριο­λε­κτι­κά το νερό νε­ρά­κι, εάν αυτό το τόσο ζω­τι­κής ση­μα­σί­ας δη­μό­σιο αγαθό που επη­ρε­ά­ζει σχε­δόν όλους τους το­μείς της αν­θρώ­πι­νης ζωής, της ερ­γα­σί­ας, της πα­ρα­γω­γής κλπ πε­ρά­σει στα χέρια ιδιω­τών.

Πέρα από τα οφθαλ­μο­φα­νή πα­ρα­δείγ­μα­τα των άμε­σων ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων, όπου ολό­κλη­ρες δη­μό­σιες επι­χει­ρή­σεις τε­μα­χί­ζο­νται/πο­λυ­δια­σπώ­νται και ύστε­ρα ιδιω­τι­κο­ποιού­νται, υπάρ­χουν και άλλοι έμ­με­σοι τρό­ποι όπου έχου­με είτε ένα συν­δυα­σμό υπο­βάθ­μι­σης του ρόλου του δη­μο­σί­ου με ανα­βάθ­μι­ση των ιδιω­τι­κο­οι­κο­νο­μι­κών κρι­τη­ρί­ων λει­τουρ­γί­ας είτε με τη μορφή «με­ρι­κών» ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων, όπου πτυ­χές ή υπη­ρε­σί­ες δη­μό­σιων φο­ρέ­ων περ­νά­νε σε ιδιώ­τες. Τα ιδιω­τι­κά κολ­λέ­για και τα φρο­ντι­στή­ρια μέσης εκ­παί­δευ­σης, τα ιδιω­τι­κά κέ­ντρα υγεί­ας και οι ιδιω­τι­κές κλι­νι­κές, η με­τα­φο­ρά των υπη­ρε­σιών κα­θα­ριό­τη­τας δη­μο­σί­ων κτι­ρί­ων σε ιδιώ­τες ερ­γο­λά­βους είναι με­ρι­κές από τις πιο χα­ρα­κτη­ρι­στι­κές πε­ρι­πτώ­σεις.

Στα δη­μό­σια νο­σο­κο­μεία, ο πρό­σφα­τος νόμος -που τάχα νοιά­ζε­ται για την ενί­σχυ­ση της δη­μό­σιας υγεί­ας και για τη στή­ρι­ξη των μά­χι­μων για­τρών του ΕΣΥ- ούτε προ­χω­ρά­ει σε μα­ζι­κές προ­σλή­ψεις ια­τρι­κού και νο­ση­λευ­τι­κού προ­σω­πι­κού, ούτε αυ­ξά­νει τους μι­σθούς. Αντί­θε­τα, κα­θιε­ρώ­νει επί πλη­ρω­μή απο­γευ­μα­τι­νά χει­ρουρ­γεία στα δη­μό­σια νο­σο­κο­μεία, δίνει τη δυ­να­τό­τη­τα σε ιδιώ­τες για­τρούς να δου­λέ­ψουν ως με­ρι­κής απα­σχό­λη­σης στο ΕΣΥ. Σε αυτήν τη πε­ρί­πτω­ση, αλ­λά­ζει η ισορ­ρο­πία του δη­μό­σιου και του ιδιω­τι­κού, με την πλά­στιγ­γα να γέρ­νει ακόμη πε­ρισ­σό­τε­ρο προς το ιδιω­τι­κό, με θύ­μα­τα το ια­τρι­κό και νο­ση­λευ­τι­κό προ­σω­πι­κό, την τσέπη των ασθε­νών και την ποιό­τη­τα των πα­ρε­χό­με­νων υπη­ρε­σιών υγεί­ας από το ΕΣΥ.

Συ­νο­λι­κά, προ­ω­θεί­ται ένα νέο και ακραία νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο μο­ντέ­λο συ­νο­λι­κά για το δη­μό­σιο τομέα. Πα­ρα­μέ­νει ένας κε­ντρι­κός «κορ­μός» στο δη­μό­σιο, που θα έχει έναν πιο συ­ντο­νι­στι­κό ρόλο, ενώ πλη­θώ­ρα υπη­ρε­σιών θα πα­ρα­χω­ρεί­ται σε ιδιώ­τες. Έτσι με αυτόν τον τρόπο επι­χει­ρεί­ται η ακόμα με­γα­λύ­τε­ρη απα­ξί­ω­ση του δη­μό­σιου τομέα στις συ­νει­δή­σεις των ερ­γα­ζο­μέ­νων, που έχουν πραγ­μα­τι­κά ανά­γκη ένα δη­μό­σιο που θα εξυ­πη­ρε­τεί τις κοι­νω­νι­κές ανά­γκες, ενώ ταυ­τό­χρο­να θα δη­μιουρ­γού­νται νέα πεδία κερ­δο­φο­ρί­ας για το ιδιω­τι­κό κε­φά­λαιο.

Δη­μό­σια κοι­νω­νι­κά αγαθά με κα­θο­λι­κή πρό­σβα­ση για όλους/ες

Η πο­λι­τι­κή των ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων των κοι­νω­νι­κών αγα­θών και των δη­μό­σιων υπη­ρε­σιών, βρί­σκε­ται στον πυ­ρή­να του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμού, γι’ αυτό και δια­χρο­νι­κά το σχέ­διο αυτο υπη­ρε­τεί­ται από τις κυ­βερ­νή­σεις χωρίς πα­ρεκ­κλί­σεις. Για αυτό το λόγο, η ση­με­ρι­νή αντι­πα­ρά­θε­ση με­τα­ξύ ΝΔ και ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ (αλλά και ΠΑΣΟΚ) για το ποιος θα ήταν ο κα­λύ­τε­ρος δια­χει­ρι­στής της ιδιω­τι­κο­ποί­η­σης του ΟΣΕ, χωρίς αυτή να αμ­φι­σβη­τεί­ται, θα πρέ­πει να είναι αδά­φο­ρη για τους/ις ερ­γα­ζό­με­νους/ες και τα λαϊκά στρώ­μα­τα, από τη στιγ­μή που δεν αμ­φι­σβη­τούν, ούτε στο ελά­χι­στο, τις ίδιες τις ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις.

Το μέ­τω­πο των ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων είναι απο­λύ­τως κρί­σι­μο και οφεί­λει να βρί­σκε­ται πολύ ψηλά και στην ατζέ­ντα της ρι­ζο­σπα­στι­κής-αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κής Αρι­στε­ράς και μέσα στην προ­ε­κλο­γι­κή πε­ρί­ο­δο. Αυτή η αντι­πα­ρά­θε­ση στο­χο­ποιεί το σύ­νο­λο των συ­στη­μι­κών πο­λι­τι­κών, του κρά­τους και των κα­πι­τα­λι­στών, που βά­ζουν τα κέρδη πάνω από τις ζωές των αν­θρώ­πων. Η υγεία, η παι­δεία, το ρέυμα, το νερό, οι συ­γκοι­νω­νί­ες είναι κοι­νω­νι­κά αγαθά και δεν μπο­ρούν να είναι μπο­ρεύ­μα­τα.

Μια τέ­τοια ρι­ζο­σπα­στι­κή-αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή πο­λι­τι­κή οφεί­λει να έχει τρία στοι­χεία. Πρώ­τον, ο μα­ζι­κός-ενω­τι­κός αγώ­νας για να μπει φραγ­μός στις ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σεις που προ­ω­θού­νται. Κάθε πτυχή των ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων, είτε αυτή αφορά το νερό είτε την ιδιω­τι­κο­ποί­η­ση των δη­μό­σιων χώρων, θα πρέ­πει να είναι «κόκ­κι­νο πανί» για το σύ­νο­λο των δυ­νά­με­ων της Αρι­στε­ράς και του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος.

Δεύ­τε­ρον, η αντι­στρο­φή των ιδιω­τι­κο­ποι­ή­σε­ων που έχουν συ­ντε­λε­στεί, μέσω επα­να­κρα­τι­κο­ποι­ή­σε­ων χωρίς απο­ζη­μιώ­σεις και με ερ­γα­τι­κό-κοι­νω­νι­κό έλεγ­χο. Με αυτόν τον τρόπο, μπο­ρούν να συ­γκρο­τη­θούν με­τα­βα­τι­κές διεκ­δι­κή­σεις, που σή­με­ρα είναι μα­χη­τές και που μπο­ρούν να πραγ­μα­το­ποι­η­θούν μόνο μέσα από τη μα­ζι­κή δράση του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος. Κάθε μικρή νίκη των ερ­γα­ζο­μέ­νων απέ­να­ντι στο ιδιω­τι­κό κε­φά­λαιο με την από­σπα­ση το­μέ­ων κερ­δο­φο­ρί­ας στην ιδιο­κτη­σία του δη­μο­σί­ου, μπο­ρεί να είναι προ­ω­θη­τι­κή στις συ­νει­δή­σεις των ερ­γα­ζο­μέ­νων και να δί­νουν αυ­το­πε­ποί­θη­ση, ισχυ­ρο­ποιώ­ντας το «στρα­τό­πε­δο» της ερ­γα­τι­κής τάξης. Μια τέ­τοια πο­λι­τι­κή δεν μπο­ρεί να υπη­ρε­τη­θεί γε­νι­κά από κά­ποια κυ­βέρ­νη­ση, όχι λόγω προ­θέ­σε­ων, αλλά λόγω συ­σχε­τι­σμού δύ­να­μης. Είναι κα­θή­κον του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος να το επι­βάλ­λει με τις διεκ­δι­κή­σεις του. Από αυτή την άποψη, η συλ­λή­βδην απόρ­ρι­ψη των επα­να­κρα­τι­κο­ποι­ή­σε­ων, ως ρε­φορ­μι­στι­κό αί­τη­μα εν­σω­μά­τω­σης από το ΚΚΕ, είναι λαν­θα­σμέ­νη.

Τρί­τον, τα πα­ρα­πά­νω πρέ­πει να εντάσ­σο­νται σε μία συ­νο­λι­κή εναλ­λα­κτι­κή για ένα «άλλο δη­μό­σιο», όπου θα λει­τουρ­γεί με γνώ­μο­να τις ανά­γκες της κοι­νω­νί­ας, θα δια­σφα­λί­ζει την κα­θο­λι­κή δω­ρε­άν πρό­σβα­ση στα κοινά αγαθά (παι­δεία, υγεία, ρεύμα, νερό, με­τα­φο­ρές, στέγη κλπ) και θα είναι υπό το δη­μο­κρα­τι­κό έλεγ­χο των ίδιων των ερ­γα­ζο­μέ­νων. Αυτή η σο­σια­λι­στι­κή προ­ο­πτι­κή είναι αυτή που μπο­ρεί να ενο­ποι­ή­σει πο­λι­τι­κά τα δια­φο­ρε­τι­κά μέ­τω­πα πάλης και να εντά­ξει τις διεκ­δι­κή­σεις για επα­να­φο­ρά στο δη­μό­σιο των ιδιω­τι­κο­ποι­η­μέ­νων δομών και υπη­ρε­σιών σε μια απε­λευ­θε­ρω­τι­κή προ­ο­πτι­κή.

/rproject.gr