Προτάσσω πάραυτα μια αξιωματική διατύπωση: Η παραίτηση του ηγέτη του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία την 29η/6/2023 σηματοδοτεί, τουλάχιστον στο συμβολικό επίπεδο, τον «ενταφιασμό» της κομμουνιστικής ιδεολογίας, στην οποία κατά κύριο λόγο οφείλεται ωστόσο η αρχική δημιουργία του πολιτικού αυτού χώρου, την πρώτη δεκαετία του αιώνα μας.
Παύλος Κρέμος*
Η αναγγελία του ενταφιασμού αυτού είχε γίνει προ πολλού και σε άλλους τόπους με πράξεις παγκόσμιας σημασίας που οδήγησαν στην κατάρρευση μιας ιστορικής ιδεολογίας η οποία κυριάρχησε στον μισό πλανήτη για σχεδόν έναν αιώνα. Θα μου πείτε, τι σχέση έχει αυτό με την εκλογική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ, σε μια μικρή χώρα της ευρωπαϊκής περιφέρειας; Και όμως έχει: διότι ο κομμουνισμός δεν ήταν μόνον υπαρκτός στο σοβιετικό καθεστώς, αλλά και στην Ευρώπη, όπου τον είπαμε ευρωκομμουνισμό, για να τον διακρίνουμε από τον άλλο υπαρκτό, επειδή αυτός, ο ευρωπαϊκός, εγγυόταν τη δημοκρατία και την ελευθερία αφενός και αφετέρου δήλωνε την ανεξαρτησία του από κομματικές πρακτικές σταλινικού τύπου. Τα χρόνια της ευρωπαϊκής «κομμουνιστικής ανανέωσης» είχαν με αγώνες αποδείξει στις συνειδήσεις των ανθρώπων ότι αυτό το κίνημα δεν είχε τίποτα να κάνει με την οργουελιανή Φάρμα των ζώων. Στον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος βρήκε έτοιμη αυτήν την ιστορία αγώνων, έλαχε να δοθεί το χρίσμα (το οποίο λίγοι απέκτησαν, όπως ο Μιτεράν με τον Μαρσέ στις γαλλικές προεδρικές εκλογές του 1981), ώστε μια ριζοσπαστική ή/και κομμουνιστικής προέλευσης Αριστερά ανέλαβε να κυβερνήσει ευρωπαϊκή χώρα με τη βούληση του λαού μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες. Θυμίζω ότι τη δεκαετία του 1970 και το Ιταλικό Κ.Κ. με ηγέτη τον Μπερλινγκουέρ, έχοντας ένα τεράστιο εργατικό κίνημα πίσω του, για πολύ λίγες ψήφους δεν τα κατάφερε να φτιάξει κυβέρνηση.
Οι σκέψεις αυτές μας οδηγούν στο επόμενο ερώτημα: Πιστεύει αλήθεια ότι έκανε κάποιο τεράστιο σφάλμα ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ και επέλεξε να υποβάλει την παραίτησή του; Υπήρξε αναποτελεσματικός ηγέτης; Όχι, δεν ήταν, τουλάχιστον όσον αφορά την πολιτική καθοδήγηση, αλλά και τις κινήσεις που ενίοτε αυτός και η ομάδα του επέλεξαν. Ακόμα και η συνθηκολόγηση μετά το δημοψήφισμα του «Όχι» που έγινε «Ναι», προσωπικά θεωρώ και σήμερα (όπως έγραφα σε άρθρο μου στην «Αυγή» στις 27/7/2015) πως ήταν μια θαρραλέα επιλογή που θα μπορούσε να θεωρηθεί και τακτικός ελιγμός απέναντι στους εξαναγκασμούς των Ευρωπαίων εταίρων, διότι βασιζόταν στην εκτίμηση ότι η ελληνική κοινωνία και η κυβέρνησή της δεν ήταν έτοιμοι να διαχειριστούν μια καθημερινότητα με δελτίο και επαναστατικούς περιορισμούς. Παρ’ όλα αυτά, ο λαός απλόχερα επαναβεβαίωσε την επιλογή του υπέρ της Αριστεράς.
Για να το διατυπώσω σαφέστερα, τα «λάθη» που οδήγησαν στην οδυνηρή εκλογική ήττα του ’23 δεν ήταν λάθη τακτικής, αλλά αποπληρωμές αφετηριακών διαστρεβλώσεων που ενυπήρχαν από την ίδρυση του ΣΥΡΙΖΑ. Τις συνοψίζω στο εξής: Ο Τσίπρας δε θέλησε, εσκεμμένα ή απερίσκεπτα, να ενισχύσει την ιδεολογική συνοχή και τη μακροπρόθεσμη στρατηγική πνοή (για τον σοσιαλισμό), η οποία πήγαζε από τον ιδρυτικό λόγο του ΣΥΡΙΖΑ, ως μετωπικός πολιτικός σχηματισμός και ως εργαλείο πολιτικής συμμαχιών στη συγκεκριμένη φάση της πολιτικής εξέλιξης των ιδεών της ανανεωτικής κομμουνιστικής Αριστεράς. Αντιθέτως, και αυτό έγινε με επίγνωση και σώας τας φρένας, αυτή η πολιτική ηγεσία ακύρωσε τον αρχικό Λόγο και προσανατόλισε την παράταξη στη διεκδίκηση ενός διαλυμένου πολιτικού χώρου, του χώρου του ιστορικού Κέντρου, βαπτίζοντάς τον (για να διασκεδαστούν οι εντυπώσεις) Κεντροαριστερά. Στην πορεία αυτή, η οποία δεν απαιτούσε επαναστατικό κόμμα με ενεργή πολιτική βάση, ο χρόνος έπραξε από μόνος του τα δέοντα διαγράφοντας οριστικά κάθε αριστερή προσδοκία.
Ας μην ξεχνάμε ότι στην άνοδο της Αριστεράς το 2015, συνέβαλε επίσης και κυρίως ένα υπόγειο ιστορικό ρεύμα λαϊκής αυτογνωσίας που δούλευε στα χρόνια της Μεταπολίτευσης και ενίσχυσε τον ούριο άνεμο ενός λαού που έδωσε στον ΣΥΡΙΖΑ την εντολή και τη δύναμη εξουσίας, αλλά για να γίνει κάτι άλλο στην κοινωνία, κάτι μη δοκιμασμένο. Με δύο λόγια, ο λαός το 2015 ψήφισε Αριστερά, όχι μια άλλη Ένωση Κέντρου ούτε ένα άλλο ΠΑΣΟΚ. Όχι επειδή οι δυνάμεις αυτές έπαψαν να ανήκουν στο λεγόμενο δημοκρατικό τόξο, αλλά επειδή δοκιμάστηκαν αρκετά και η αποτυχία τους να οδηγήσουν τον τόπο σε κάποιου είδους σοσιαλισμό, έστω και όπως τον επαγγέλλονταν, τις είχε καταστήσει αφερέγγυες στη λαϊκή συνείδηση. Η ευκαιρία που υπήρξε τότε να συμπορευτούν με τον ΣΥΡΙΖΑ πρόσωπα και δυνάμεις που παραδοσιακά στελέχωναν το πολιτικό δυναμικό του Κέντρου, αντί να οδηγηθούν μέσα από μια εδώ και σχεδόν έναν αιώνα δοκιμασμένη (και ειλικρινή) πολιτική συμμαχιών σε μία μετωπικού τύπου στράτευση (της Αριστεράς με το Κέντρο), όπου κάθε δύναμη θα διατηρούσε τα ειδικά χαρακτηριστικά της, οδηγήθηκαν σε ατομική ένταξη στον ΣΥΡΙΖΑ, επαυξάνοντας τη χαοτική ιδεολογική πανσπερμία, με αποκλειστικά σχεδόν έκτοτε συνεκτικό δεσμό τον χαρισματικό ηγέτη. Το Κέντρο έμεινε ορφανό από πολιτικό εκπρόσωπο και το κενό κλήθηκε να καλύψει ο ΣΥΡΙΖΑ, αφήνοντας ταυτόχρονα ορφανή, έως ανύπαρκτη πια σήμερα, και την ανανεωτική Αριστερά. Δεν βλέπω τι καλύτερο δώρο μπορούσε να έχει η ελληνική Δεξιά, από τη στιγμή που τους χαρίστηκε αμαχητί η κεντρώα εκλογική βάση των χαλαρών δημοκρατικών συνειδήσεων, χωρίς μάλιστα καν να υπάρχει σκέψη για μια αμιγή Αριστερά ως άλλο αντίπαλο δέος!
Υπό αυτήν την οπτική, το μοναδικό αποτέλεσμα της παραίτησης του ηγέτη δε φαίνεται να είναι παρά η εντολή «τους ζυγούς λύσατε» και «ο σώζων εαυτόν σωθήτω»! Και ό,τι μείνει όρθιο δεν θα έχει παρά να διεκδικήσει, μέσα από μια άγονη μάλιστα διαμάχη πολιτικών τεχνοκρατών, την πρωτοκαθεδρία στον χώρο του Κέντρου (όπου όμως πλέον παίζει και ο Μητσοτάκης εκεί, όπως άλλωστε και το ΠΑΣΟΚ). Χωρίς να θέλω να κάνω δίκη προθέσεων, θεωρώ ότι η παραίτηση το μόνο που υπονοεί είναι τη διατήρηση ενός τέτοιου τύπου κόμματος και τον οριστικό ενταφιασμό των όποιων αριστερών και κομμουνιστικών ιδεών υπήρχαν, αν καν υπήρχαν πλέον ζωντανές στον χώρο αυτόν. Μια φράση ακόμα: οι αριστεροί ηγέτες δεν παραιτούνται, διότι υποτίθεται ότι ηγούνται σε μια συλλογική κομματική διαδικασία και μόνο η βάση είναι αυτή που μπορεί να τους επανεκλέξει ή να τους αποδώσει πολιτικές ευθύνες ή και να τους καθαιρέσει. Εκτός αν βάση δεν υπάρχει και αν μια τέτοια διαδικασία είναι μυθική και υφίσταται κατ’ όνομα μόνον.
Την επόμενη μέρα της παραίτησης, σχεδόν όλος ο Τύπος έσπευσε να δημοσιεύσει τίτλους όπως «Τέλος Εποχής» ή παρεμφερείς. Οφείλουμε βέβαια να αναρωτηθούμε: Τέλος εποχής για τον ΣΥΡΙΖΑ, τον Αλέξη Τσίπρα, την Αριστερά, τον κομμουνισμό ή για ποιον;
Τα δύο πρώτα δε με αφορούν, τουλάχιστον στο άμεσα ορατό μέλλον. Τα δύο δεύτερα, ωστόσο, απαιτούν από όλους όσοι τα θεωρούν σημαντικά, είτε αυτοί βρίσκονται μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ ακόμα είτε έχουν απεμπλακεί από αυτόν, να τα θεωρήσουν ως επιδιωκόμενα ζητούμενα απόλυτης προτεραιότητας. Και επειδή δεν πιστεύω στην Ανάσταση, αλλά ούτε στην υπόσχεση του Παραδείσου, όπως προσδοκούν πολλοί φίλοι οπαδοί ενός μεσσιανικού κομμουνισμού (και δεν υπονοώ μόνο το ΚΚΕ), η κάθε ενέργεια τώρα απαιτεί περισσότερα από απλώς «γενναίες αποφάσεις», όπως συνηθίζεται να λέμε. Πολιτικοί χώροι υποδοχής για την αριστερή και κομμουνιστική επανίδρυση δεν υπάρχουν έτοιμοι, αν και μια τέτοια πρόθεση διατυπώθηκε ήδη από κάποιους, τουλάχιστον ακροθιγώς από τον ηγέτη του ΜέΡΑ25. Πιστεύω και εύχομαι να το τολμήσουν και άλλοι.
Τίποτα δε χάθηκε…, όλα πρέπει να κερδηθούν.
*Αρχιτέκτονας
efsyn.gr
