Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η παγκόσμια πολιτική κοινωνία έχει φτάσει σ’ ένα ύψιστο σημείο αυτοσυνείδησης το οποίο ισοδυναμεί με το έσχατο θεμέλιο της ύπαρξής της.
Η παλιά τάξη των συστημάτων και των αξιών καταρρέει. Το υφιστάμενο «παράδειγμα» οργάνωσης του κόσμου και της κοινωνίας ρευστοποιείται. Οι θεσμικές πρακτικές της πολιτικής νεωτερικότητας αποδεικνύονται αναποτελεσματικές. Στις προτάσεις αυτές συνοψίζονται οι ιδέες και οι απόψεις ενός κοινωνικο-πολιτικού κινήματος, το οποίο κατά τις τελευταίες δεκαετίες πρωταγωνιστεί στις αναζητήσεις της σύγχρονης κοινωνίας. Πρόκειται για το κοινωνικο-πολιτικό κίνημα που ονομάζεται «οι αφυπνισμένοι»!
Θεόδωρος Γεωργίου*
Στη σύγχρονη μετανεωτερική κοινωνία κανείς δεν περιμένει από τον χρήστη της γλώσσας να λειτουργεί και ως θεματοφύλακας του νοήματος των λέξεων. Τα πράγματα ακολουθούν τον δικό τους δρόμο, όπως κάνει εξάλλου και η ίδια η γλώσσα στις χρηστικές πρακτικές της. Αυτά τα λέω για να καταλάβουμε όλοι μας ότι ζούμε σ’ ένα υπαρκτικό καθεστώς καθολικής αβεβαιότητας και απροσδιοριστίας, όχι μόνον όσον αφορά τη γλώσσα και την πολιτική, αλλά προ πάντων επειδή ο κοινωνικός βιόκοσμός μας έχει καταστεί «κλοτσοσκούφι» υπερ-πολιτικών αόρατων δυνάμεων.
Η εμφάνιση των «αφυπνισμένων», όπως και η πολιτική δράση των «αγανακτισμένων» πριν από μία δεκαετία, σηματοδοτεί το γεγονός ότι η κοινωνική δομή και η λειτουργία έχουν εγκαταλείψει την πολιτική ως μορφή οργάνωσης της κοινωνίας. Και εάν πράγματι η κοινωνία ως μορφή ανθρώπινης ζωής απαρνηθεί την πολιτική ως μέθοδο οργάνωσης της λειτουργίας της, τότε εμφανίζονται τα κοινωνικά φαινόμενα των «αγανακτισμένων» και των «αφυπνισμένων».
Στην περίπτωση της «αγανάκτησης» και του «θυμού», ως παραγόντων άσκησης της πολιτικής, είναι εμφανές ότι οι συμμετέχοντες στο κίνημα επιδιώκουν να αποκατασταθεί το φιλελεύθερο και δημοκρατικό σύστημα των αξιών. Στην περίπτωση των «αφυπνισμένων», αντιθέτως, όσοι συμμετέχουν στο κίνημα επιδιώκουν την κατάργηση του υφιστάμενου συστήματος αξιών και κανόνων. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση της δημοσιογράφου Laurie Penny (γράφει στην Guardian), η οποία δηλώνει ότι «εμείς οι αφυπνισμένοι δεν είμαστε επικίνδυνοι άνθρωποι. Θέλουμε να αμφισβητήσουμε τις φιλελεύθερες αξίες».
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η παγκόσμια πολιτική κοινωνία έχει φτάσει σ’ ένα ύψιστο σημείο αυτοσυνείδησης το οποίο ισοδυναμεί με το έσχατο θεμέλιο της ύπαρξής της. Οπως οι παραδοσιακές κοινωνίες τερμάτισαν τον βίο τους με τη Γαλλική Επανάσταση (1789), φαντάζομαι ότι το ίδιο θα συμβεί και με το νεωτερικό και το σύγχρονο «παράδειγμα» πολιτικής οργάνωσης της ανθρώπινης ζωής.
Στο ερώτημα τι σημαίνει να είσαι «αφυπνισμένος», θα απαντήσω, αφού προηγουμένως εξετάσουμε το υπαρκτό, το υφιστάμενο κοσμοείδωλο και τις πολιτικο-πρακτικές εφαρμογές του κατά τα τελευταία εβδομήντα χρόνια (1950-2020). Πράγματι, θεσμικά τουλάχιστον, στη Δυτική Ευρώπη τότε, δημιουργήθηκε το φιλελεύθερο δημοκρατικό σύμπαν. Στην ιστορική συνέχεια η «επανάσταση» των Ανατολικών χωρών πρόσθεσε πολλά στην παγκόσμια αφήγηση για την οργάνωση της σύγχρονης κοινωνίας. Ωστόσο σήμερα, στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα, και οι δυτικο-ευρωπαϊκές κοινωνίες αλλά και οι ανατολικο-ευρωπαϊκές δεν έχουν αντιληφθεί ότι το φιλελεύθερο-δημοκρατικό σύμπαν έχει φτάσει στο «ιστορικό τέλος» του. Δεν απομένει, σύμφωνα με την ιστορική λογική, παρά η εμφάνιση κοινωνικών κινημάτων που υπερασπίζονται τη δημοκρατική-φιλελεύθερη παράδοση και ταυτόχρονα κινημάτων που απορρίπτουν ή τουλάχιστον αμφισβητούν την ηγεμονία των φιλελεύθερων αξιών.
Όταν λοιπόν μιλάμε για το κίνημα των «αφυπνισμένων», οι ίδιοι αυτοπροσδιορίζονται ως κοινωνικοί φορείς αμφισβήτησης του φιλελεύθερου-δημοκρατικού σύμπαντος. Εάν τελικά στις ιστορικές προοπτικές της σύγχρονης κοινωνίας μας αυτό το κίνημα της «αφύπνισης» θα εξελιχτεί σε μια συντηρητική αναπροσαρμογή του υφιστάμενου σύμπαντος ή θα μας οδηγήσει στα νέα φωτεινά μονοπάτια της ανθρώπινης ζωής, θα πρέπει να περιμένουμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα στην κοινωνική πορεία των «αφυπνισμένων»!
*Καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
efsyn.gr
