Η αφήγηση της ελληνικής κρίσης από τον Γιάνη Βαρουφάκη: μια συντριπτική μαρτυρία κατά του ίδιου του εαυτού του-Μέρος 2ο

Η αμφισβητήσιμη αφήγηση του Βαρουφάκη σχετικά με τις ρίζες της ελληνικής κρίσης και οι σχέσεις του με την πολιτική τάξη που προκαλούν έκπληξη

Eric Toussaint

Στο τε­λευ­ταίο του βι­βλίο Adults in the Room (https://​www.​theguardian.​com/​books/​2…), ο Γιά­νης Βα­ρου­φά­κης δίνει την δική του εκ­δο­χή των λόγων που οδή­γη­σαν στην ντρο­πια­στι­κή συν­θη­κο­λό­γη­ση της κυ­βέρ­νη­σης Τσί­πρα, τον Ιού­λιο του 2015. Ανα­λύ­ει ου­σια­στι­κά την πε­ρί­ο­δο 2009-2015 ενώ κάνει και ανα­φο­ρές σε πιο μα­κρι­νές επο­χές.

Σε ένα πρώτο άρθρο σχε­τι­κά με το βι­βλίο αυτό (http://​www.​cadtm.​org/​Les-​pro​posi​tion​s-​de-​Varoufakis-​qui σε ελ­λη­νι­κή με­τά­φρα­ση, εδώ: https://​www.​kommon.​gr/​i/​1103-​enas-​martyras-​katigorias-​kata-​tou-​idiou-​tou-​eaftoy), ανέ­λυ­σα με κρι­τι­κή ματιά τις προ­τά­σεις του Βα­ρου­φά­κη πριν συμ­με­τά­σχει στην κυ­βέρ­νη­ση Τσί­πρα τον Ια­νουά­ριο του 2015, δεί­χνο­ντας πως οδη­γού­σαν στην απο­τυ­χία. Το δεύ­τε­ρο αυτό άρθρο ανα­φέ­ρε­ται ει­δι­κό­τε­ρα στους δε­σμούς που δια­τη­ρεί ο Γιά­νης Βα­ρου­φά­κης με την ηγε­τι­κή ελ­λη­νι­κή πο­λι­τι­κή τάξη (τόσο με το ΠΑΣΟΚ που συν­δέ­ε­ται ιστο­ρι­κό με την σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τία, όσο και με το συ­ντη­ρη­τι­κό κόμμα της Νέας Δη­μο­κρα­τί­ας) εδώ και πολλά χρό­νια.

Ο Γιά­νης Βα­ρου­φά­κης το­νί­ζει επα­νει­λημ­μέ­να την πλα­τιά γκάμα των σχέ­σε­ών του εντός του ελ­λη­νι­κού πο­λι­τι­κού πε­ρι­βάλ­λο­ντος. Επι­μέ­νει στην πα­ρελ­θού­σα φιλία του με τον Γιάν­νη Στουρ­νά­ρα (ση­με­ρι­νό κυ­βερ­νή­τη της Κε­ντρι­κής Τρά­πε­ζας της Ελ­λά­δας, σύμ­μα­χο του Ντρά­γκι και των ιδιω­τών, Ελ­λή­νων και ξένων, τρα­πε­ζι­τών), στις καλές του σχέ­σεις, το 2009, με τον Γιώρ­γο Πα­παν­δρέ­ου (που εφάρ­μο­σε την πο­λι­τι­κή που οδή­γη­σε στο πρώτο μνη­μό­νιο), στις σχέ­σεις του με τον Αντώ­νη Σα­μα­ρά (που ηγή­θη­κε της ελ­λη­νι­κής κυ­βέρ­νη­σης μετά το δεύ­τε­ρο μνη­μό­νιο) και αφιε­ρώ­νει ένα ση­μα­ντι­κό τμήμα των 4 πρώ­των κε­φα­λαί­ων του βι­βλί­ου του στην δι­ή­γη­ση της δό­μη­σης στε­νών σχέ­σε­ων συ­νερ­γα­σί­ας και, με­ρι­κές φορές, πολύ στε­νών τέ­τοιων σχέ­σε­ων, με 3 ηγε­τι­κές μορ­φές του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ. Πρό­κει­ται για τον Αλέξη Τσί­πρα (που οδή­γη­σε τον Ελ­λη­νι­κό λαό στο τρίτο μνη­μό­νιο), τον Νίκο Παππά (το άλτερ έγκο του Τσί­πρα, που έγινε υπουρ­γός κυ­βέρ­νη­σης Τσί­πρα Ι) στους οποί­ους προ­στέ­θη­κε, κα­θ’ο­δόν, ο Γιάν­νης Δρα­γα­σά­κης (πριν γίνει υπουρ­γός παρά των πρω­θυ­πουρ­γώ των κυ­βερ­νή­σε­ων Τσί­πρα Ι και ΙΙ). Σε αυτό το δεύ­τε­ρο μέρος, θα προ­σεγ­γί­σω την αφή­γη­ση της αρχής της ελ­λη­νι­κής κρί­σης καθώς και τις σχέ­σεις του Βα­ρου­φά­κη με την πα­ρα­δο­σια­κή ελ­λη­νι­κή πο­λι­τι­κή τάξη.

Ο Βα­ρου­φά­κης δι­η­γεί­ται με τρόπο πολύ αμ­φι­σβη­τή­σι­μο την αλυ­σί­δα των γε­γο­νό­των που οδή­γη­σαν στην επι­βο­λή του πρώ­του μνη­μο­νί­ου τον Μάη του 2010. Ενώ το αρ­νεί­ται, στη­ρί­ζει το επί­ση­μο αφή­γη­μα σύμ­φω­να με το οποίο η αιτία της κρί­σης βρί­σκε­ται στην ανι­κα­νό­τη­τα του ελ­λη­νι­κού Κρά­τους να αντι­με­τω­πί­σει το δη­μό­σιο χρέος. Αν και κα­ταγ­γέλ­λει την αξιο­θρή­νη­τη κα­τά­στα­ση στην οποία είχαν θέσει εαυ­τές οι ιδιω­τι­κές ελ­λη­νι­κές τρά­πε­ζε­ς1, το­νί­ζει την ανι­κα­νό­τη­τα του ελ­λη­νι­κού Κρά­τος να αντι­με­τω­πί­σει την κα­τά­στα­ση και δη­λώ­νει ότι έπρε­πε να κη­ρύ­ξει πτώ­χευ­ση. Βάζει στην άκρη την δυ­να­τό­τη­τα που «προ­σφέ­ρο­νταν» στο Κρά­τος να αρ­νη­θεί να ανα­λά­βει τις απώ­λειες των τρα­πε­ζών. Ο συλ­λο­γι­σμός του σχε­τι­κά με την πτώ­χευ­ση του ελ­λη­νι­κού Κρά­τους βα­σί­ζε­ται στο γε­γο­νός ότι, σύμ­φω­να με αυτόν, το πα­θη­τι­κό (=τα χρέη) των ιδιω­τι­κών τρα­πε­ζών επι­βά­ρυ­νε, είτε το θέ­λου­με είτε όχι, το ελ­λη­νι­κό Κρά­τος. Το πα­θη­τι­κό των ιδιω­τι­κών τρα­πε­ζών ήταν τόσο υψηλό που το ελ­λη­νι­κό Κρά­τος ήταν ανί­κα­νο να το αντι­με­τω­πί­σει. Κι όμως, σε άλλες ιστο­ρι­κές στιγ­μές, υπήρ­ξαν Κράτη που αρ­νή­θη­καν να ανα­λά­βουν τις απώ­λειες των ιδιω­τι­κών τρα­πε­ζών. Η Ισλαν­δία το έπρα­ξε από το 2008, όταν κα­τάρ­ρευ­σε ο ιδιω­τι­κός τρα­πε­ζι­κό το­μέ­ας, και τα κα­τά­φε­ρε μια χαρά. Μπό­ρε­σε να αντι­με­τω­πί­σει νι­κη­φό­ρα τις απει­λές της Με­γά­λης Βρε­τα­νί­ας και των Κάτω Χω­ρώ­ν2.

Δεν αρκεί να λέμε ότι η Ελ­λά­δα δεν είναι η Ισλαν­δία, δεν αρκεί να δη­λώ­νου­με ότι η Ελ­λά­δα είναι μέλος της ευ­ρω­ζώ­νης και ότι έπρε­πε να μεί­νει εκεί, για να θέ­σου­με τέλος στη συ­ζή­τη­ση. Ο Βα­ρου­φά­κης υιο­θε­τεί στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα μια συ­ντη­ρη­τι­κή στάση, από οι­κο­νο­μι­κής και κοι­νω­νι­κής πλευ­ράς. Κα­ταγ­γέλ­λει τους Έλ­λη­νες τρα­πε­ζί­τες αλλά η λύση την οποία πρό­τει­νε στον Αλέξη Τσί­πρα από τον Ιού­νιο του 2012 συ­νί­στα­το στη με­τα­βί­βα­ση της ιδιο­κτη­σί­ας των ελ­λη­νι­κών τρα­πε­ζών στην Ευ­ρω­παϊ­κή Ένω­ση3.

Εξ άλλου, είναι προ­φα­νές ότι έπρε­πε να τεθεί σε αμ­φι­σβή­τη­ση η πλη­ρω­μή του δη­μό­σιου χρέ­ους που είχε ση­μα­ντι­κά αυ­ξη­θεί, κυ­ρί­ως κατά την δε­κα­ε­τία του 1990 λόγω της επι­δί­ω­ξης αθέ­μι­των στό­χων (υπερ­βο­λι­κές στρα­τιω­τι­κές δα­πά­νες, χρη­μα­το­δό­τη­ση των φο­ρο­λο­γι­κών δώρων προς τις με­γά­λες επι­χει­ρή­σεις και τους πιο πλού­σιους, χρη­μα­το­δό­τη­ση του χρέ­ους με μεί­ω­ση των κοι­νω­νι­κών ει­σφο­ρών που επι­βά­ρυ­ναν την ερ­γο­δο­σία,…) ή η χρη­μα­το­δό­τη­ση αυτού του χρέ­ους με αθέ­μι­τους όρους (κα­τα­χρη­στι­κά επι­τό­κια που λάμ­βα­ναν οι τρά­πε­ζες) και με τρό­πους που ση­μα­δεύ­ο­νταν από την δια­φθο­ρά κι άλ­λους πα­ρά­νο­μους πα­ρά­γο­ντες (βλ. το 1ο κε­φά­λαιο του Πο­ρί­σμα­τος της Επι­τρο­πής Αλή­θειας για το Δη­μό­σιο Χρέος: http://​gre​ekde​bttr​uthc​ommi​ssio​n.​org/​assets/​porisma1.​pdf)

Ο Βα­ρου­φά­κης και η κυ­βέρ­νη­ση Γιώρ­γου Πα­να­δρέ­ου (ΠΑΣΟΚ) 2009-2011

«Το φθι­νό­πω­ρο του 2009, μια νέα ελ­λη­νι­κή κυ­βέρ­νη­ση εκλέ­χτη­κε με την ακό­λου­θη υπό­σχε­ση: να αυ­ξή­σει τις δα­πά­νες για να βοη­θή­σει το βουνό του εθνι­κού ει­σο­δή­μα­τος να ξα­να­φτια­χτεί. Μόνο που ο νέος Πρω­θυ­πουρ­γός και ο υπουρ­γός οι­κο­νο­μι­κών του, που προ­έρ­χο­νταν από το σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κό κόμμα, το Πασοκ, δεν κα­τά­λα­βαν. Η πτώ­χευ­ση του Κρά­τους ήταν ήδη πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, πριν καν ορ­κι­στούν. »4

Είναι ψευ­δές να δη­λώ­νει κα­νείς ότι το Κρά­τος ήταν πτω­χευ­μέ­νο. Ο λόγος αυτός στη­ρί­ζει την ψευδή πα­ρου­σί­α­ση των πραγ­μά­των όπως την έδω­σαν η τρόι­κα και τα κυ­ρί­αρ­χα ΜΜΕ.

Αυτό που δεν λέει ο Βα­ρου­φά­κης είναι πως ο Πα­παν­δρέ­ου δρα­μα­το­ποί­η­σε την κα­τά­στα­ση του δη­μό­σιου χρέ­ους και του δη­μό­σιου ελ­λείμ­μα­τος αντί να πρά­ξει ούτως ώστε το κό­στος αυτής της τρα­πε­ζι­κής κρί­σης να το ανα­λά­βουν οι υπεύ­θυ­νοι, τόσο ξένοι όσο και Έλ­λη­νες (δη­λα­δή, οι ιδιώ­τες μέ­το­χοι, οι διοι­κή­σεις των τρα­πε­ζών, οι ξένες τρά­πε­ζες και άλλες χρη­μα­το­πι­στω­τι­κές εται­ρεί­ες που συ­νέ­βα­λαν στην δη­μιουρ­γία της κερ­δο­σκο­πι­κής φού­σκας). Η κυ­βέρ­νη­ση Πα­παν­δρέ­ου κα­τέ­φυ­γε στην πα­ρα­ποί­η­ση των στα­τι­στι­κών του ελ­λη­νι­κού χρέ­ους, όχι κατά τα χρό­νια που προη­γού­νταν της κρί­σης για να το μειώ­σει (όπως υπο­στη­ρί­ζει το κυ­ρί­αρ­χο αφή­γη­μα) αλλά, το 2009, για να το αυ­ξή­σει. Αυτό απο­δει­κνύ­ει πολύ κα­θα­ρά η ελ­λη­νι­κή Επι­τρο­πής Αλή­θεια Δη­μό­σιου Χρέ­ους, στην έκ­θε­σή της, τον Ιού­νιο 2015, (βλ. Κε­φά­λαιο ΙΙ, σελ. 17, http://​www.​cadtm.​org/​Rapport-​pre​limi​nair​e-​de-​la (εδώ η ελ­λη­νι­κή έκ­δο­ση: http://​debt-​truth.​gr/​wp-​content/​uploads/​2015/​07/​Report_​GR_​final.​pdf;). Ο Βα­ρου­φά­κης δεν κα­ταγ­γέλ­λει την πα­ρα­ποί­η­ση. Δέ­χε­ται ως έχουν τις δη­λώ­σεις του Πα­παν­δρέ­ου, του υπουρ­γού οι­κο­νο­μι­κών του σχε­τι­κά με την δρα­μα­τι­κή κα­τά­στα­ση των δη­μό­σιων οι­κο­νο­μι­κών.

Μετά τις βου­λευ­τι­κές εκλο­γές της 4ης Οκτω­βρί­ου 2009, η νε­ο­ε­κλεγ­μέ­νη κυ­βέρ­νη­ση του Γιώρ­γου Πα­παν­δρέ­ου προ­χώ­ρη­σε τε­λεί­ως πα­ρά­νο­μα σε ανα­θε­ώ­ρη­ση των στα­τι­στι­κών στοι­χεί­ων με σκοπό να φου­σκώ­σει το δη­μο­σιο­νο­μι­κό έλ­λειμ­μα αλλά και το δη­μό­σιο χρέος, για την πε­ρί­ο­δο που προη­γού­νταν του μνη­μο­νί­ου του 2010. Το επί­πε­δο του ελ­λείμ­μα­τος για το 2009 υπέ­στη πολ­λές ανα­θε­ω­ρή­σεις προς τα πάνω, από 11,9% του ΑΕΠ, σε πρώτη εκτί­μη­ση, στα 15,8%, στην τε­λευ­ταία. Ο Αν­δρέ­ας Γε­ωρ­γί­ου, διευ­θυ­ντής το 2009-2010 της ελ­λη­νι­κής στα­τι­στι­κής υπη­ρε­σί­ας ΕΛ­ΣΤΑΤ (ενώ κα­τεί­χε ακόμη θέση στο ΔΝΤ) κα­τα­δι­κά­στη­κε τον Αύ­γου­στο του 2017. Υπό τον τίτλο: «Στην Ελ­λά­δα, κα­τα­δί­κη του πρώην διευ­θυ­ντή της Στα­τι­στι­κής υπη­ρε­σί­ας που είχε πα­ρα­ποι­ή­σει στοι­χεία του δη­μό­σιου ελ­λείμ­μα­τος», ιδού τι ανα­φέ­ρει η εφη­με­ρί­δα Le Monde στην έκ­δο­ση της 1ης Αυ­γού­στου 2017: «Ο Αν­δρέ­ας Γε­ωρ­γί­ου, πρώην διευ­θυ­ντής της ελ­λη­νι­κής στα­τι­στι­κής υπη­ρε­σί­ας, ΕΛ­ΣΤΑΤ, στην καρ­διά του σή­ριαλ των ψευ­δών στοι­χεί­ων του δη­μό­σιου ελ­λείμ­μα­τος στην αρχή της κρί­σης χρέ­ους, κα­τα­δι­κά­στη­κε, την Τρίτη 1η Αυ­γού­στου, σε δυο χρό­νια φυ­λά­κι­σης με ανα­στο­λή. Το Εφε­τείο Πλημ­με­λη­μά­των Αθη­νών τον έκρι­νε ένοχο «πα­ρά­βα­σης κα­θή­κο­ντος», σύμ­φω­να με δι­κα­στι­κή πηγή. Το πρώην μέλος του Διε­θνούς νο­μι­σμα­τι­κού τα­μεί­ου δι­κά­ζο­νταν για την συ­νεν­νό­η­σή του με την Eurostat (την ευ­ρω­παϊ­κή στα­τι­στι­κή υπη­ρε­σία, η οποία εξαρ­τά­ται από την Επι­τρο­πή) για να φου­σκώ­σει τα στοι­χεία του ελ­λείμ­μα­τος και του δη­μό­σιου χρέ­ους για το έτος 2009. Ο υπο­τι­θέ­με­νος στό­χος: να διευ­κο­λυν­θεί η θέση υπό οι­κο­νο­μι­κή επι­τρο­πεία της χώρας, με την έναρ­ξη, το 2010, του πρώ­του προ­γράμ­μα­τος διε­θνούς διά­σω­σης της Ελ­λά­δας – σή­με­ρα εί­μα­στε στο τρίτο, από τον Αύ­γου­στο του 2015.»5

Επί­σης, αντί­θε­τα με τις δη­λώ­σεις του Βα­ρου­φά­κη, οι ιδιω­τι­κές τρά­πε­ζες δεν έκο­ψαν τις πι­στώ­σεις προς το ελ­λη­νι­κό Κρά­τος το 20096. Αυτές που δια­κό­πη­καν είναι οι πι­στώ­σεις προς τον ελ­λη­νι­κό ιδιω­τι­κό τομέα, κατά την διάρ­κεια εκεί­νου του έτους. Το φθι­νό­πω­ρο του 2009, το ελ­λη­νι­κό Κρά­τος κα­τά­φερ­νε χωρίς δυ­σκο­λία να δα­νει­στεί χρή­μα­τα. Η δια­κο­πή των πι­στώ­σε­ων από τις χρη­μα­το­πι­στω­τι­κές αγο­ρές προς το Ελ­λη­νι­κό Κρά­τος έλαβε χώρα το 2010, αφού ο Πα­παν­δρέ­ου δρα­μα­το­ποί­η­σε την κα­τά­στα­ση και αφού ξε­κί­νη­σε η δια­δι­κα­σία του 1ου μνη­μο­νί­ου.

Ο Βα­ρου­φά­κης εξη­γεί σε πολλά ση­μεία του 2ου κε­φα­λαί­ου ότι δια­τη­ρού­σε, παρά τις προ­φα­νείς δια­φο­ρές τους, καλές σχέ­σεις με τον Πα­παν­δρέ­ου:

«Τον Ια­νουά­ριο του 2010, κατά την διάρ­κεια ρα­διο­φω­νι­κής συ­νέ­ντευ­ξης, προει­δο­ποί­η­σα τον Πρω­θυ­πουρ­γό, τον οποίο γνώ­ρι­ζα προ­σω­πι­κά και με τον οποίο είχα μάλ­λον φι­λι­κές σχέ­σεις, λέ­γο­ντάς του: «Ό,τι κι αν κά­νεις, μην πας να βρεις κρα­τι­κά δά­νεια στους ευ­ρω­παί­ους εταί­ρους μας για να προ­σπα­θή­σεις, μά­ταια, να απο­φύ­γεις την πτώ­χευ­ση.»7

Σε αυτό το τε­λευ­ταίο ση­μείο, ο Βα­ρου­φά­κης είχε δίκιο: δεν χρεια­ζό­ταν να ανα­ζη­τή­σει πι­στώ­σεις απ’την πλευ­ρά της τρόι­κας. Αντί­θε­τα, ο Βα­ρου­φά­κης έχει άδικο όταν λέει πως το ελ­λη­νι­κό Κρά­τος έπρε­πε να κη­ρύ­ξει πτώ­χευ­ση. Μια εναλ­λα­κτι­κή, αντί­θε­τη με την πο­λι­τι­κή που εφάρ­μο­σε ο Πα­παν­δρέ­ου και δια­φο­ρε­τι­κή από αυτήν που πρό­τει­νε ο Βα­ρου­φά­κης (δηλ., πτώ­χευ­ση του Κρά­τους) ήταν παρά ταύτα εφι­κτή και απα­ραί­τη­τη. Έπει­τα από την εκλο­γι­κή της νίκη του 2009, βάσει μιας εκ­στρα­τεί­ας που κα­τήγ­γει­λε τις νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες πο­λι­τι­κές που εφάρ­μο­ζε η Νέα Δη­μο­κρα­τία, αν ήθελε να τη­ρή­σει τις προ­ε­κλο­γι­κές υπο­σχέ­σεις της, η κυ­βέρ­νη­ση Πα­παν­δρέ­ου έπρε­πε να κοι­νω­νι­κο­ποι­ή­σει τον τρα­πε­ζι­κό τομέα ορ­γα­νώ­νο­ντας την συ­ντε­ταγ­μέ­νη χρε­ο­κο­πία τους και προ­στα­τεύ­ο­ντας τους κα­τα­θέ­τες. Πολλά ιστο­ρι­κά πα­ρα­δείγ­μα­τα βε­βαιώ­νουν ότι μια πτώ­χευ­ση ήταν από­λυ­τα συμ­βα­τή με την τα­χεία επα­νεκ­κί­νη­ση των οι­κο­νο­μι­κών δρα­στη­ριο­τή­των στην υπη­ρε­σία του πλη­θυ­σμού. Έπρε­πε να εμπνευ­στεί από αυτά που γί­νο­νταν στην Ισλαν­δία από το 20088 και όσα είχαν πραγ­μα­το­ποι­η­θεί στην Σου­η­δία και στη Νορ­βη­γία κατά την δε­κα­ε­τία του­19909. Ο Πα­παν­δρέ­ου προ­τί­μη­σε να ακο­λου­θή­σει το σκαν­δα­λώ­δες και κα­τα­στρο­φι­κό πα­ρά­δειγ­μα της ιρ­λαν­δι­κής κυ­βέρ­νη­σης που έσωσε τους τρα­πε­ζί­τες το 2008 και, τον Σε­πτέμ­βρη του 2010, θα βρι­σκό­ταν ανα­γκα­σμέ­νη να δε­χθεί ένα ευ­ρω­παϊ­κό πρό­γραμ­μα διά­σω­σης που είχε δρα­μα­τι­κές συ­νέ­πειες για τον ιρ­λαν­δι­κό λαό. Έπρε­πε να πάει πιο μα­κριά απ’ό,τι η Ισλαν­δία και η Σου­η­δία, με πλήρη και ορι­στι­κή κοι­νω­νι­κο­ποί­η­ση του χρη­μα­το­πι­στω­τι­κού τομέα. Έπρε­πε οι ζη­μί­ες από την επί­λυ­ση της τρα­πε­ζι­κής κρί­σης να ανα­λη­φθούν από τις ξένες τρά­πε­ζες και τους Έλ­λη­νες ιδιώ­τες με­τό­χους ενώ οι υπεύ­θυ­νοι της τρα­πε­ζι­κής κα­τα­στρο­φής θα πα­ρα­πέ­μπο­νταν στην δι­καιο­σύ­νη. Μια τέ­τοια αντι­με­τώ­πι­ση θα είχε επι­τρέ­ψει στην Ελ­λά­δα να απο­φύ­γει τα δια­δο­χι­κά μνη­μό­νια που υπέ­βα­λαν τον ελ­λη­νι­κό λαό σε μια δρα­μα­τι­κή αν­θρω­πι­στι­κή κρίση και στην τα­πεί­νω­ση χωρίς να υπάρ­ξει πραγ­μα­τι­κή εξυ­γί­αν­ση του ελ­λη­νι­κού τρα­πε­ζι­κού συ­στή­μα­τος.

Βα­ρου­φά­κης και Αντώ­νης Σα­μα­ράς

Πολ­λές φορές ο Βα­ρου­φά­κης ανα­φέ­ρε­ται στις επα­φές που είχε με προ­σω­πι­κό­τη­τες πρώ­του πλά­νου της ελ­λη­νι­κής πο­λι­τι­κής τάξης, είτε του ΠΑΣ­ΣΟΚ είτε του κύ­ριου συ­ντη­ρη­τι­κού κόμ­μα­τος, της Νέας Δη­μο­κρα­τί­ας.

« Ένα βράδυ (του 2011, ση­μεί­ω­ση του συ­ντά­κτη), επι­στρέ­φο­ντας στο σπίτι μου μετά από μια εκ­πο­μπή της ΕΡΤ, την ελ­λη­νι­κή ρα­διο­φω­νία και τη­λε­ό­ρα­ση, χτύ­πη­σε το στα­θε­ρό τη­λέ­φω­νο. Απά­ντη­σα και ανα­γνώ­ρι­σα την φωνή του Αντώ­νη Σα­μα­ρά, ηγέτη της Νέας Δη­μο­κρα­τί­ας, του συ­ντη­ρη­τι­κού κόμ­μα­τος που, την εποχή εκεί­νη, ήταν η αξιω­μα­τι­κή αντι­πο­λί­τευ­ση. (…) « Δεν γνω­ρι­ζό­μα­στε, κ. Βα­ρου­φά­κη, μου λέει, αλλά μόλις σας είδα στην τη­λε­ό­ρα­ση και έπρε­πε οπωσ­δή­πο­τε να σας κα­λέ­σω. Νο­μί­ζω πως δεν άκου­σα ποτέ μου λόγια τόσο βαθιά και συ­γκι­νη­τι­κά σε τη­λε­ο­πτι­κό πλατώ. Ήθελα να σας ευ­χα­ρι­στή­σω για τις θέ­σεις σας.» Ο Σα­μα­ράς δεν είναι το μόνο μέλος του ελ­λη­νι­κού establishment που επι­κοι­νώ­νη­σε μαζί μου. Η σταυ­ρο­φο­ρία μου με οδή­γη­σε να έχει πολ­λές ιδιω­τι­κές συ­ζη­τή­σεις με σο­σια­λι­στές υπουρ­γούς, συ­ντη­ρη­τι­κούς βου­λευ­τές της αντι­πο­λί­τευ­σης, συν­δι­κα­λι­στι­κούς ηγέ­τες και άλ­λους, που κα­τα­λά­βαι­ναν ότι αντι­προ­σώ­πευα κάτι άλλο. Μόλις τους εξέ­θε­τα την ανά­λυ­σή μου, συμ­φω­νού­σαν, όλοι ανε­ξαι­ρέ­τως. (…)Οι συ­ντη­ρη­τι­κοί, ως τον Νο­έμ­βρη του 2011 του­λά­χι­στον, ήταν λίγο τολ­μη­ρό­τε­ροι: όπως ο αρ­χη­γός τους, ο Αντώ­νης Σα­μα­ράς, είχαν υιο­θε­τή­σει μια άποψη κατά της λι­τό­τη­τας και κατά της διά­σω­σης, ήταν πιο ελεύ­θε­ροι να με ακο­λου­θή­σουν.”10

Αν λάμ­βα­ναν ένα τη­λε­φώ­νη­μα σαν αυτό του Σα­μα­ρά, με­ρι­κοί θ’α­ναρ­ρω­τιό­ντου­σαν: «Μα, μήπως ν’α­νη­συ­χή­σω που ένα από τα ηγε­τι­κά στε­λέ­χη του συ­ντη­ρη­τι­κού κόμ­μα­τος με συγ­χαί­ρει;». Ο Βα­ρου­φά­κης δεν ανα­ρω­τή­θη­κε.

Η φιλία με­τα­ξύ Στουρ­νά­ρα και Βα­ρου­φά­κη

Ο Βα­ρου­φά­κης αφιε­ρώ­νει τέσ­σε­ρις ολό­κλη­ρες σε­λί­δες στην σχέση φι­λί­ας που τον συ­νέ­δεε με τον Γιάν­νη Στουρ­νά­ρα.11 Με­τα­ξύ τέ­λους την δε­κα­ε­τί­ας 1990 και της πε­ριό­δου των μνη­μο­νί­ων, ο Γιάν­νης Στουρ­νά­ρας πέ­ρα­σε από το ΠΑΣΟΚ στη Νέα Δη­μο­κρα­τία. Ο Βα­ρου­φά­κης εξη­γεί: «Αυτός είναι που κα­τά­φε­ρε να πεί­σει Βρυ­ξέλ­λες και Βε­ρο­λί­νο να βά­λουν την Ελ­λά­δα στην ευ­ρω­ζώ­νη. Όταν η χώρα έγινε ορι­στι­κά δεκτή, το 2000, ο Πρω­θυ­πουρ­γός, μέλος του ΠΑΣΟΚ, τον ευ­χα­ρί­στη­σε προ­σφέ­ρο­ντάς του την θέση του Διευ­θύ­νο­ντα συμ­βού­λου της Εμπο­ρι­κής Τρά­πε­ζας της Ελ­λά­δα­ς12. Εκεί­νη την εποχή είναι που γνω­ρι­στή­κα­με. Παρά το στενό πρό­γραμ­μά του, ο Στουρ­νά­ρας ήταν πάντα δια­θέ­σι­μος για να δι­δά­ξει, με ευ­χα­ρί­στη­ση και αφο­σί­ω­ση. Οι από­ψεις μας, ως οι­κο­νο­μο­λό­γων, και οι πο­λι­τι­κές μας από­ψεις διέ­φε­ραν, αλλά η δράση του στο πα­νε­πι­στή­μιο και τα φυ­σι­κά κοινά μας στοι­χεία οδή­γη­σαν σε μια βαθιά φιλία.»

Ο Βα­ρου­φά­κης δι­η­γεί­ται ότι πέ­ρα­σαν μαζί, στο δια­μέ­ρι­σμα του Στουρ­νά­ρα, την εκλο­γι­κή βρα­διά της 4ης Οκτω­βρί­ου 2009, που κα­τέ­λη­ξε στην νίκη του ΠΑΣΟΚ. Την εποχή εκεί­νη, ο Στουρ­νά­ρας ήταν ένας από τους με­γα­λο­συμ­βού­λους των «σο­σια­λι­στών» και είχε υιο­θε­τή­σει τον μνη­μο­νια­κό προ­σα­να­το­λι­σμό του Πα­παν­δρέ­ου. Ο Βα­ρου­φά­κης συ­νε­χί­ζει: «Το 2010, κρί­σι­μη χρο­νιά για την Ελ­λά­δα, ο Στουρ­νά­ρας έκανε μιαν επι­λο­γή που εξέ­πλη­ξε πολ­λούς: έγινε πρό­ε­δρος ενός think-tank, μιας δε­ξα­με­νής σκέ­ψης οι­κο­νο­μο­λό­γων που ιδρύ­θη­κε από την Εθνι­κή συ­νο­μο­σπον­δία βιο­μη­χά­νων Ελ­λά­δας, της ισχυ­ρό­τε­ρης ορ­γά­νω­σης της ερ­γο­δο­σί­ας της χώρας, πα­ρα­δο­σια­κά συν­δε­δε­μέ­νης με την Νέα Δη­μο­κρα­τία. » Αυτό δεν επη­ρέ­α­σε την φιλία τους. Ένα μήνα πριν τις εκλο­γές του Μάη του 2012, ο Βα­ρου­φά­κης που ήταν πε­ρα­στι­κός από την Αθήνα, κά­λε­σε τον Στουρ­νά­ρα: «Τον συ­νά­ντη­σα, την επο­μέ­νη, στο καφέ ενός ξε­νο­δο­χεί­ου στους πρό­πο­δες της Ακρό­πο­λης. Πέ­σα­με ο ένας στην αγκα­λιά του άλλου (…)Μετά, πε­ρά­σα­με στα σο­βα­ρά θέ­μα­τα και τον ενη­μέ­ρω­σα σχε­τι­κά με τις συ­ζη­τή­σεις που είχα στο Βε­ρο­λί­νο με εκ­προ­σώ­πους της ΕΚΤ και της γερ­μα­νι­κής κυ­βέρ­νη­σης, με οι­κο­νο­μι­κούς δη­μο­σιο­γρά­φους και άλ­λους. Ανέ­φε­ρα επί­σης μια συ­ζή­τη­ση που είχα με τον Τζορτζ Σόρ­ρος. Που συμ­φω­νού­σε με την ανά­λυ­σή μου σχε­τι­κά με την κα­τά­στα­ση της Ελ­λά­δας και με την ουσία των προ­τά­σε­ών μου περί οι­κο­νο­μι­κής πο­λι­τι­κής για την Ευ­ρώ­πη, γε­νι­κό­τε­ρα. Ο Βα­ρου­φά­κης εξη­γεί πως ο Στουρ­νά­ρας κι εκεί­νος δεν συμ­φώ­νη­σαν σχε­τι­κά με την βιω­σι­μό­τη­τα του μνη­μο­νί­ου αλλά απο­χω­ρί­στη­καν υπο­σχό­με­νοι να δια­τη­ρή­σουν την φιλία τους ανέ­πα­φη. Τα πράγ­μα­τα χά­λα­σαν όταν, με­ρι­κούς μήνες αρ­γό­τε­ρα, ο Στουρ­νά­ρας κα­τη­γό­ρη­σε τον Βα­ρου­φά­κη ότι κερ­δο­σκο­πού­σε με τον Σόρ­ρος πάνω στους τί­τλους του ελ­λη­νι­κού χρέ­ους. Εκεί­νη τη στιγ­μή είναι που διε­κό­πη η σχέση τους. Στο με­τα­ξύ, ο Στουρ­νά­ρας είχε γίνει υπουρ­γός αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τας (Μά­ης-Ιού­νιος 2012). Μετά τις εκλο­γές του Ιου­νί­ου 2012, έγινε υπουρ­γός οι­κο­νο­μι­κών της κυ­βέρ­νη­σης Σα­μα­ρά. Στη συ­νέ­χεια, από τον Ιού­νιο του 2014, ο Σα­μα­ράς τον το­πο­θέ­τη­σε επι­κε­φα­λής της κε­ντρι­κής τρά­πε­ζας της Ελ­λά­δας, όπου βρί­σκε­ται ακόμη.

Έκανα τον κόπο να δώσω πε­ρι­λη­πτι­κά αυτό το από­σπα­σμα του βι­βλί­ου του Βα­ρου­φά­κη επει­δή απο­κα­λύ­πτει την άνεση με την οποία ο συγ­γρα­φέ­ας του ελίσ­σο­νταν στους χώ­ρους της ελ­λη­νι­κής πο­λι­τι­κής τάξης. Ακόμη κι αν την εποχή εκεί­νη δεν κα­τεί­χε επί­ση­μο θώκο, δια­τη­ρού­σε σχέ­σεις με ηγέ­τες-κλει­διά και ορι­σμέ­νες από τις ιδέες του δεν τις απέρ­ρι­πταν οι συ­ντη­ρη­τι­κοί ηγέ­τες, κάθε άλλο. Προ­φα­νώς, αυτό δεν τον ενο­χλού­σε, εφό­σον ανα­φέ­ρε­ται σε αυτό φαρ­διά-πλα­τιά στο βι­βλίο του.

Με­τά­φρα­ση από τα γαλ­λι­κά: Christine Cooreman

Ση­μειώ­σεις :
1 Από πλευ­ράς μου, ανέ­λυ­σα την κρίση των ελ­λη­νι­κών τρα­πε­ζών στο άρθρο μου « Grèce : Les banques sont à l’origine de la crise » http://​www.​cadtm.​org/​Grece-​Les-​banques-​sont-​a-​l-​origine («Οι τρά­πε­ζες προ­κά­λε­σαν την κρίση», σε ελ­λη­νι­κή με­τά­φρα­ση, εδώ: http://​www.​contra-​xreos.​gr/​arthra/​1162-​2017-​01-​17-​08-​37-​41.​html) Βλ. επί­σης Patrick Saurin, “La « Crise grecque » une crise provoquée par les banques” (Η «ελ­λη­νι­κή κρίση», μια κρίση που προ­κά­λε­σαν οι τρά­πε­ζες, http://​www.​cadtm.​org/​La-​Crise-​grecque-​une-​crise )

2 CADTM – Le tribunal de l’AELE rejette les réclamations « Icesave » contre l’Islande et ses habitants, publié le 29 janvier 2013 («Το Δι­κα­στή­ριο της ΕΖΕΣ απορ­ρί­πτει τα αι­τή­μα­τα « Icesave » κατά της Ισλαν­δί­ας και των κα­τοί­κων της», άρθρο που δη­μο­σιεύ­τη­κε στις 29 Ια­νουα­ρί­ου 2013 http://​www.​cadtm.​org/​Le-​tribunal-​de-​l-​AELE-​rejette-​les

3 Y. Varoufakis, Adults in the Room, Bodley Head, London, 2017, κεφ. 3, σ. 65. Θα επα­νέλ­θω σε αυτό το θέμα στο επό­με­νο άρθρο.

4 Y. Varoufakis, Adults in the Room, Bodley Head, London, 2017, κεφ. 2, σ. 31.

5 Για πε­ρισ­σό­τε­ρες πλη­ρο­φο­ρί­ες: http://​www.​lemonde.​fr/​europe/​article/​2017/​08/​01/​grece-​la-​justice-​condamne-​l-​ancien-​chef-​des-​sta​tist​ique​s_​5167573_​3214.​html#​Zr8​XIXF​TIbL​UtBT​5.​99 Ση­μειω­τέ­ον ότι αυτού του εί­δους τα άρθρα σπα­νί­ζουν ιδιαί­τε­ρα στην εφη­με­ρί­δα Le Monde. Ο ελ­λη­νι­κός συ­ντη­ρη­τι­κός Τύπος (ει­δι­κό­τε­ρα η Κα­θη­με­ρι­νή) υπο­γραμ­μί­ζουν την δυ­σα­ρέ­σκεια της Ευ­ρω­παϊ­κής Επι­τρο­πής. Η εκ­πρό­σω­πος της Επι­τρο­πής, Κα Annika Breidthardt, δή­λω­σε την 1η Αυ­γού­στου 2017 ότι η από­φα­ση του δι­κα­στη­ρί­ου δεν συ­νά­δει με τις προη­γού­με­νες απο­φά­σεις της δι­καιο­σύ­νης και επα­νέ­λα­βε ότι η «Η Επι­τρο­πή έχει πλήρη εμπι­στο­σύ­νη στην ακρί­βεια και την αξιο­πι­στία των στοι­χεί­ων της ΕΛ­ΣΤΑΤ κατά την πε­ρί­ο­δο 2010-2015 και μετά. »

6 Θα δη­μο­σιεύ­σω ένα νέο άρθρο σχε­τι­κά με το θέμα αυτό πριν το τέλος του 2017. Θα δείξω πως πολλά γρα­φή­μα­τα που δη­μο­σιεύ­τη­καν από επί­ση­μους ορ­γα­νι­σμούς, ει­δι­κό­τε­ρα το ΔΝΤ, είναι ψευδή.

7 Y. Varoufakis, Adults in the Room, Bodley Head, London, 2017, κεφ. 2, σ. 31. Στην επό­με­νη σε­λί­δα, ο Βα­ρου­φά­κης γρά­φει: «Πε­πει­σμέ­νος ότι η πτώ­χευ­ση ήταν σί­γου­ρη, όσο ήρεμα κι αν μι­λού­σα­με, συ­νέ­χι­σα να επι­μέ­νω. Εξ άλλου, το γε­γο­νός ότι είχα γρά­ψει ομι­λί­ες για τον Πρω­θυ­πουρ­γό Πα­παν­δρέ­ου τρά­βη­ξε την προ­σο­χή της BBC και άλλων ορ­γά­νων του ξένου τύπου. »

8 Renaud Vivien, Eva Joly, « En Islande, les responsables du naufrage bancaire n’ont pas pu acheter leur procès » (Στην Ισλαν­δία, οι υπεύ­θυ­νοι του τρα­πε­ζι­κού ναυα­γί­ου δεν μπό­ρε­σαν να εξα­γο­ρά­σουν την δίκη τους», δη­μο­σιεύ­τη­κε στις 20 Φε­βρουα­ρί­ου 2016, http://​www.​cadtm.​org/​En-​Islande-​les-​res​pons​able​s-​du

9 Mayes, D. (2009). Banking crisis resolution policy – different country experiences. (Πο­λι­τι­κή επί­λυ­σης της τρα­πε­ζι­κής κρί­σης – εμπει­ρί­ες από διά­φο­ρες χώρες) Central Bank of Norway. (Κε­ντρι­κή Τρά­πε­ζα της Νορ­βη­γί­ας)

10 Y. Varoufakis, Adults in the Room, Bodley Head, London, 2017, κεφ. 2, σ. 38-39.

11 Y. Varoufakis, Adults in the Room, Bodley Head, London, 2017, κεφ. 2, σ. 68 ως 72.

12 Έκτο­τε, η τρά­πε­ζα αυτή άλ­λα­ξε επω­νυ­μία, ονο­μά­στη­κε Εμπο­ρι­κή και αγο­ρά­στη­κε από την γαλ­λι­κή Crédit Agricole.

/rproject.gr