Υπερασπιζόμενος την πρόσφατη ομιλία του στον ΣΕΒ περί συνεργασίας εργοδοτών-εργαζομένων μέσω παροχής μερισμάτων στους δεύτερους και φοροαπαλλαγών στους πρώτους, ο νέος πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., Στέφανος Κασσελάκης, δήλωσε πως «το κεφάλαιο είναι ένα εργαλείο για να μπορέσουμε να μειώσουμε τις ανισότητες».
Πρόκειται για μια δήλωση που προκαλεί τουλάχιστον έκπληξη. Γιατί ενώ είναι φυσικό να καταλογίζεται στον κ. Κασσελάκη άγνοια της ελληνικής πραγματικότητας, δεδομένου ότι την ενήλικη ζωή του την έχει ζήσει στην Αμερική, η άγνοια για τα τεκταινόμενα στις ΗΠΑ, την πατρίδα του κεφαλαίου και των ανισοτήτων, δεν δικαιολογείται με τίποτα.
Γιατί η πιο δραματική αλλαγή στην αμερικανική οικονομία και κοινωνία κατά τη διάρκεια του τελευταίου μισού αιώνα ήταν η εμφάνιση εταιρικών γιγάντων, όπως η Amazon, και η συρρίκνωση των εργατικών συνδικάτων. Η προκύπτουσα ανισορροπία ισχύος έχει δημιουργήσει σχεδόν ρεκόρ ανισοτήτων εισοδήματος και πλούτου, διαφθορά της δημοκρατίας από το μεγάλο κεφάλαιο και εγκατάλειψη της εργατικής τάξης.
Πριν από πενήντα χρόνια, η General Motors (GM) ήταν ο μεγαλύτερος εργοδότης στην Αμερική. Ο τυπικός εργαζόμενος της GM κέρδιζε 35 δολάρια την ώρα σε σημερινά δολάρια και είχε σημαντικό λόγο στις συνθήκες εργασίας. Οι μεγαλύτεροι εργοδότες σήμερα είναι η Amazon και η Walmart, καθεμία από τις οποίες πληρώνει πολύ λιγότερα ανά ώρα και εκμεταλλεύεται συστηματικά τους εργαζομένους της, οι οποίοι έχουν ελάχιστη συνδικαλιστική υποστήριξη.
Η διαφορά είναι ότι οι εργαζόμενοι της GM είχαν τότε ένα ισχυρό συνδικάτο. Υποστηρίχτηκε από τη συλλογική διαπραγματευτική δύναμη περισσότερο από το ένα τρίτο του συνόλου του αμερικανικού εργατικού δυναμικού. Σήμερα, οι περισσότεροι εργαζόμενοι είναι μόνοι τους. Μόνο το 6,4% των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα της Αμερικής είναι συνδικαλισμένοι.
Επίσης, πριν από πενήντα χρόνια, το εργατικό κίνημα είχε αρκετή πολιτική επιρροή για να διασφαλίσει την επιβολή της εργατικής νομοθεσίας. Σήμερα, η πολιτική επιρροή της οργανωμένης εργασίας είναι συγκριτικά μικροσκοπική. Οι μεγαλύτεροι πολιτικοί παίκτες είναι γιγάντιες εταιρείες, όπως η Amazon, που χρησιμοποιούν την πολιτική τους δύναμη για να στειρώνουν αντιμονοπωλιακούς νόμους, να επιβάλλουν φοροελαφρύνσεις, να υποστηρίζουν αντεργατικούς νόμους και να εφαρμόζουν σκανδαλώδεις τακτικές διάλυσης των συνδικάτων ώστε να κρατούν έτσι τους μισθούς χαμηλά.
Αυτή η επί δεκαετίες μετατόπιση εξουσίας –η άνοδος των εταιρικών Λεβιάθαν και η διάλυση των εργατικών συνδικάτων– έχει οδηγήσει σε μαζική αναδιανομή προς τα πάνω του εισοδήματος και του πλούτου. Το πλουσιότερο 0,1% των Αμερικανών έχει τώρα σχεδόν τόσο πλούτο όσο το φτωχότερο 90% μαζί. Σύμφωνα, δε, με τον ΟΟΣΑ, επί 38 αναπτυγμένων χωρών οι ΗΠΑ έχουν την 5η χειρότερη επίδοση στον δείκτη εισοδηματικής ανισότητας, όταν η Ελλάδα έχει τη 17η…
Χάρη στο ταχέως αυξανόμενο κόστος ζωής, η μεσαία αμερικανική τάξη γίνεται «η φτωχή τάξη» και οι φτωχοί ωθούνται όλο και περισσότερο στους δρόμους. Το φαγητό και η στέγη έχουν γίνει παράλογα ακριβά, με τις αποπληθωρισμένες τιμές κατοικιών να είναι πλέον 20% πάνω από το ανώτατο όριο του 2008 (το προηγούμενο υψηλό όλων των εποχών). Από τις αρχές του 2019, η μέση τιμή ενός σπιτιού στις ΗΠΑ έχει αυξηθεί κατά περισσότερα από εκατό χιλιάδες δολάρια, η δε μέση τιμή ενοικίου στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι πλέον πάνω από 2.000 δολάρια τον μήνα. Εξαιτίας δε της αδυναμίας πληρωμών, έχουμε ένα τσουνάμι εξώσεων (βλ. Λος Αντζελες) και το 2023 η έλλειψη στέγης αυξάνεται με τον ταχύτερο ρυθμό που έχει καταγραφεί ποτέ. Περισσότεροι Αμερικανοί χρεοκοπούν επίσης καθώς εκατομμύρια έχουν στραφεί στο χρέος για να συμβαδίσουν με το κόστος ζωής. Οι υποθέσεις πτώχευσης τον Αύγουστο του 2023 σημείωναν ετήσια αύξηση 18%.
Ακόμη, περίπου 23 εκατομμύρια, ή το 45%, όλων των Αμερικανών ηλικίας 18 έως 29 ετών ζουν με την οικογένεια γιατί δεν τα φέρνουν βόλτα. Η τελευταία φορά που ένα τόσο υψηλό ποσοστό νεαρών ενηλίκων ζούσαν με τους γονείς τους ήταν μετά τη Μεγάλη Υφεση. Τέλος, το ποσοστό παιδικής φτώχειας στις ΗΠΑ έχει υπερδιπλασιαστεί την τελευταία τριετία (από 5,2% σε 12,4% – αύξηση-ρεκόρ) και τα ποσοστά παραβατικότητας εκτινάσσονται στα ύψη.
Αυτή είναι η αμερικανική πραγματικότητα στην πατρίδα του Κεφαλαίου. Μία πραγματικότητα πολλαπλών και βαθιών ανισοτήτων που, αντί να τις μειώσει, το Κεφάλαιο τις έχει αυξήσει κατακόρυφα. Αυτήν όφειλε να γνωρίζει ο νέος πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. ώστε να μη διακηρύσσει επισήμως το ακριβώς αντίθετο και ανήκουστο, πως δηλαδή το Κεφάλαιο μειώνει τις ανισότητες. Και να μην επιτρέπει στην κ. Τζάκρη να ισχυρίζεται εκ μέρους ενός αριστερού κόμματος, όπως θέλει ακόμη να λέγεται ο ΣΥΡΙΖΑ, πως «είμαστε και με τους εργαζόμενους και με τους βιομήχανους»…
ΥΓ: Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση για τον ιδιωτικό πλούτο της Credit Suisse, το 2022 το 1% των ενηλίκων κατείχε το 44,5% του παγκόσμιου πλούτου –ελαφρά αυξημένο έναντι προ πανδημικής κρίσης– ενώ το 52,5% του παγκόσμιου πληθυσμού κατείχε μόλις το 1,2%.
* Οικονομολόγος
