Το 1989-1993 η κρατική ιδιοκτησία και η συνημμένη της συγκεντρωτική διαχείριση σε αξίες χρήσης των μέσων παραγωγής στην ΕΣΣΔ, την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια κατέρρευσε.
Η κατάρρευση συμπαρέσυρε μαζί της και το σοσιαλισμό ως μαρξική κατηγορία του μετακαπιταλισμού, δηλαδή της οικονομικής διαμόρφωσης μέσω της οποία τελείται η υπέρβαση του καπιταλισμού.
Αποτέλεσμα αυτής της διπλής, ιστορικής και θεωρητικής, κατάρρευσης ήταν ότι ο «σοσιαλισμός» από «μετακαπιταλισμός» εκφυλίστηκε σε πολυποίκιλες εκδοχές του «κοινωνικού κράτους στον καπιταλισμό».
Τελικά, υπάρχει «σοσιαλισμός» ως μετακαπιταλιστική οικονομική εφικτότητα ή απλώς είναι ένας μύθος, κάτι σαν τη Δεύτερη Παρουσία και την Ανάσταση Νεκρών, για να απαλύνει τον πόνο και τη δυστυχία των εκμεταλλευόμενων άπορων του καπιταλισμού;
Πεποίθησή μου είναι ότι σαφώς και υπάρχει «σοσιαλισμός» ως μετακαπιταλισμός.
γράφει ο Κώστας Λαμπρόπουλος
Ας δούμε εν συντομία το πως και το γιατί.
1. Ο τέλειος καπιταλισμός
Υπόθεση Α
Θα υποθέσουμε ότι το οικονομικό σύστημα της κοινωνίας είναι ο «τέλειος καπιταλισμός».
Επομένως, η κοινωνία αυτή συντίθεται από τρεις ομάδες ανθρώπων:
1) τους Ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής ή Κεφαλαιούχους. Αυτοί συναποτελούν την Ομάδα 1 – Ο1.
2) τους Μισθωτούς (εργάτες και υπάλληλοι). Αυτοί συναποτελούν την Ομάδα 2 – Ο2.
3) τον λοιπό και οικονομικά μη ενεργό πληθυσμό (στρατιωτικοί και στρατευμένοι, άνεργοι, συνταξιούχοι, σπουδαστές / φοιτητές, νοικοκυρές, ανήλικα παιδιά, κ.λπ.). Αυτοί συναποτελούν την Ομάδα 3 – Ο3.
Επομένως, η κοινωνία αυτή αποτελείται από δύο κοινωνικές τάξεις (Ο1 και Ο2) και ένα κοινωνικό στρώμα (Ο3) το οποίο έλκεται σχετικά και κατά ατομική περίπτωση με κριτήρια -βασικά- συγγένειας από τις δύο κοινωνικές τάξεις.
Επομένως, η Ομάδα 3 είναι ένα ταξικά διαμοιραζόμενο κοινωνικό στρώμα:
3.1) Η Ομάδα 3.1 έλκεται από την κοινωνική τάξη 1,
3.2) Η Ομάδα 3.2 έλκεται από την κοινωνική τάξη 2.
Τέλος, εξ ορισμού προκύπτει ότι οι Ιδιοκτήτες Κεφαλαίου είναι οι «εύποροι» και όλοι οι υπόλοιποι είναι οι «άποροι» του τέλειου καπιταλιστικού συστήματος.
Υπόθεση Β
Θα υποθέσουμε, κατά το επιστημολογικό πρόταγμα του 2ου τόμου του Κεφαλαίου του Μαρξ, ότι η οικονομία αποτελείται από δύο (μεγάλες) επιχειρήσεις:
1) την Επιχείρηση 1 παραγωγής μέσων παραγωγής – Ε1.
και
2) την Επιχείρηση 2 παραγωγής μέσων κατανάλωσης – Ε2.
Προφανώς, οι τρεις Πληθυσμιακές Ομάδες 1, 2 και 3 διαμοιράζονται στις Επιχειρήσεις 1 και 2.
Κατ’ αντιστοιχία ορίζονται οι ακόλουθες Υποομάδες:
1) Ι1: οι Ιδιοκτήτες της Επιχείρησης 1,
2) Ι2: οι Ιδιοκτήτες της Επιχείρησης 2,
3) Μ1: οι Μισθωτοί στην Επιχείρηση 1,
4) Μ2: οι Μισθωτοί στην Επιχείρηση 2,
5) Υ1: η Υποομάδα της Ομάδας 3 που σχετίζεται με τους Ι1 και Μ1,
6) Υ2: η Υποομάδα της Ομάδας 3 που σχετίζεται με τους Ι2 και Μ2.
Προφανώς:
α. Η Υποομάδα Υ1.1 σχετίζεται με την Υποομάδα Ι1.
β. Η Υποομάδα Υ1.2 σχετίζεται με την Υποομάδα Μ1.
γ. Η Υποομάδα Υ2.1 σχετίζεται με την Υποομάδα Ι2.
δ) Η Υποομάδα Υ2.2 σχετίζεται με την Υποομάδα Μ2.
Υπόθεση Γ
Θα υποθέσουμε ότι σχέση ιδιοκτησίας που διέπει την οικονομία είναι αυτή των «μετοχών εταιρικού κεφαλαίου».
Επομένως, οι Ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής είναι ιδιοκτήτες των μετοχών των εταιρειών που συγκροτούν τις επιχειρήσεις.
Υπόθεση Δ
Θα υποθέσουμε ότι η οικονομία λειτουργεί κατά την αρχή της «ελεύθερης μετακίνησης κεφαλαίων μεταξύ των επιχειρήσεων».
Αυτό σημαίνει ότι ένας Ιδιοκτήτης Κεφαλαίου μπορεί να είναι Μέτοχος στην Επιχείρηση 1 ή στην Επιχείρηση 2 ή και στις δύο Επιχειρήσεις 1 και 2.
Επομένως:
Ο1 ≤ Ι1 + Ι2.
Υπόθεση Ε
Θα υποθέσουμε ότι η οικονομία λειτουργεί κατά την αρχή της «πλήρους και αποκλειστικής απασχόλησης των μισθωτών».
Αυτό σημαίνει ότι ένας μισθωτός απασχολείται σε μία και μοναδική θέση εργασίας.
Επομένως:
Ο2 = Μ1 + Μ2.
Υπόθεση ΣΤ
Θα υποθέσουμε ότι οι Επιχειρήσεις 1 και 2 αποφέρουν ετήσια κέρδη αντιστοίχως Κ1 και Κ2.
Επομένως, το συνολικό ετήσιο κέρδος στην οικονομία είναι:
Κ = Κ1 + Κ2.
2. Ο σοσιαλισμός
Πράξη Α
Θα υποθέσουμε τώρα ότι μέσω μιας κάποιας πολιτικής διαδικασίας Α απαλλοτριώνεται πλήρως το μετοχικό κεφάλαιο των Ιδιοκτητών των Επιχειρήσεων 1 και 2.
Αυτόματα, οι απαλλοτριωμένοι Ιδιοκτήτες Κεφαλαίου μεταπίπτουν από την Ομάδα 1 στην Ομάδα 3.
Πράξη Β
Θα υποθέσουμε επίσης ότι μέσω μιας κάποιας πολιτικής διαδικασίας Β:
1) το απαλλοτριωμένο κεφάλαιο της Επιχείρησης 1 διαμοιράζεται δωρεάν και ισομερώς στους Μισθωτούς της Επιχείρησης 2:
Μ2 = Ι’1,
και
2) το απαλλοτριωμένο κεφάλαιο της Επιχείρησης 2 διαμοιράζεται δωρεάν και ισομερώς στους Μισθωτούς της Επιχείρησης 1:
Μ1 = Ι’2.
Αποτέλεσμα
Ποιο είναι το προκύπτον αποτέλεσμα στο συνολικό ετήσιο κέρδος Κ’ της οικονομίας, δηλαδή -τελικά- στο βαθμό εκμετάλλευσης της Μισθωτής Εργασίας;
Προφανώς:
Κ’ =|Κ1 – Κ2|, Κ’ ≥ 0
Προφανώς:
Κ’ < Κ.
Επομένως, η μη αντισταθμιστική μετατροπή των Μισθωτών σε Ιδιοκτήτες του Μετοχικού Εταιρικού Κεφαλαίου των Επιχειρήσεων στις οποίες δεν απασχολούνται ως Μισθωτοί ελαχιστοποιεί κοινωνικά το βαθμό εκμετάλλευσης της μισθωτής εργασίας στον τέλειο καπιταλισμό.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Επειδή ένα τμήμα της υπεραξίας που παράγουν οι Μισθωτοί στην Επιχείρηση 1 συμψηφίζεται με την υπεραξία που ιδιοποιούνται ως Ιδιοκτήτες της Επιχείρησης 2 και συμπληρωματικά ένα τμήμα της υπεραξίας που παράγουν οι Μισθωτοί στην Επιχείρηση 2 συμψηφίζεται με την υπεραξία που ιδιοποιούνται ως Ιδιοκτήτες της Επιχείρησης 1.
Συνεπώς, η κάθε μια επιχείρηση ξεχωριστά εξακολουθεί και λειτουργεί καπιταλιστικά με ενεργή την κάθε επιμέρους διάκριση ιδιοκτησίας και εργασίας αλλά στο κοινωνικό επίπεδο (όλες οι επιχειρήσεις αθροιστικά), η εκμετάλλευση της μισθωτής εργασίας ελαχιστοποιείται.
Η άμεση οικονομοτεχνική εφικτότητα αυτού του Υποδείγματος Μετακαπιταλιστικού και Συμμετοχικού Σοσιαλισμού κάνει τον υφιστάμενο καπιταλισμό να κρέμεται από μια λεπτή πολιτική κλωστή.
