Η κρίση και ο χαρακτήρας της
Μια αυξημένη κρίση και μάλιστα, με ιδιαίτερη σφοδρότητα και ένταση, έχει ξεσπάσει τα τελευταία χρόνια, προκαλώντας μια μεγάλη έξαρση στους διεθνείς ανταγωνισμούς. Η οξύτητα και η ένταση αυτής της κρίσης, βάζει σε ανοιχτή αμφισβήτηση το μέχρι τα χθες στάτους στην γεωστρατηγική ισορροπία, όπως αυτή είχε διαμορφωθεί μετά την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ και την κυριαρχία της Αμερικής σαν «αυτοκρατορικής» υπερδύναμης.
Ιδιαίτερα, μετά την έκρηξη της κρίσης με το σπάσιμο της φούσκας ακινήτων στις ΗΠΑ, την πτώχευση της λίμαν μπράδερς, και την εξάπλωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης σαν πυρκαγιά σε όλο τον κόσμο, η κρίση αυτή, πήρε ένα εντελώς ανεξέλεγκτο χαρακτήρα. Όπως όλα δείχνουν, στην φάση αυτή του μακρού κύματος ύφεσης, η κρίση αυτή θα είναι και η τελευταία «κλασική» κρίση μετά τον δεύτερο πόλεμο. Μπροστά μας ξανοίγεται μια νέα τελείως αχαρτογράφητη περίοδος, την οποία θα χαρακτηρίζουν οξύτατοι παγκόσμιοι εμπορικοί πόλεμοι, διαλύσεις κρατών, αύξηση των εξοπλισμών, επιστροφή σε προστατευτισμούς και περιχαράκωση στα εθνικά σύνορα. Με λίγα λόγια σε όλα αυτά που συνθέτουν, όπως γνωρίζουμε από την ιστορία, την προετοιμασία για μια νέα παγκόσμια καταστροφή.
Μέσα σ’ αυτή τη λαίλαπα που σαρώνει ξανά τις διεθνείς σχέσεις, αναδιατάσσει τις παλιές ισορροπίες και επιβάλει με βίαιους τρόπους νέες, η κατανόηση αυτής της νέας περιόδου είναι κάτι από παραπάνω αναγκαία. Χωρίς αυτή την κατανόηση, χωρίς αυτή τη δυνατότητα να γνωρίζουμε τις επιπτώσεις που θα έχουν αυτές οι αλλαγές πάνω στα έθνη κράτη και τις πολιτικές που θα επιβάλουν πάνω σ’ αυτά, δυνάμεις οικονομικά ανώτερες απ’ αυτές ενός έκαστου έθνους κράτους χωριστά, τότε τα γεγονότα θα μας φαίνονται όλο ένα και πιο σκοτεινά και δυσνόητα θα παίρνουν πάντα ένα μεταφυσικό χαρακτήρα, μεταφέροντας από την σφαίρα της οικονομίας στη σφαίρα της ψυχολογίας τις προσπάθειες ανάλυσης. Και αυτό, θα έχει σαν συνέπεια ότι θα καθιστά τη δράση μας ολοένα και πιο δύσκολη.
Στρατιωτικές επεμβάσεις με καταστροφές και διαλύσεις ολόκληρων κρατών παρατηρούνται στην νέα εποχή. Κρατών γεννημένων και εδραιωμένων πριν από χρόνια κάτω από άλλες οικονομικές και πολιτικές συνθήκες, και τα οποία ανέπτυξαν μια πλούσια οικονομική, πολιτική και πολιτιστική δράση για μια ολόκληρη ιστορική περίοδο μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, σήμερα κείτονται ερείπια. Νέες χαράξεις συνόρων πραγματοποιούνται. «Εμφύλιοι» πόλεμοι που ξεσπούν με την βοήθεια και παρότρυνση μυστικών υπηρεσιών. «Χρωματιστές επαναστάσεις» ξεφυτρώνουν σε μια σειρά χώρες, δήθεν αυθόρμητα, για την «υπεράσπιση και εδραίωση της δημοκρατίας», σ’ αυτές τις χώρες, «που ποτέ δεν βίωσαν τα αγαθά και τα ευεργετήματα της δημοκρατίας». Αυτές είναι λίγες απ’ τις πιο χαρακτηριστικές αναταράξεις που ταλανίζουν σήμερα μια σειρά έθνη κράτη.
Μετακινήσεις μαζών
Το πρώτο φαινόμενο που παρατηρείται σαν αποτέλεσμα όλων αυτών των αναταραχών, είναι οι μετακινήσεις ανέστιων και εξαθλιωμένων μαζών. Εκατομμύρια ξεριζωμένων μαζών απ’ τους πολέμους, τις καταστροφές, και τις διαλύσεις κρατών, προστίθενται στα εκατομμύρια των εξαθλιωμένων απ’ την ανεργία και την πείνα μαζών, απ’ την Αφρική, την Ασία, και όλες τις περιοχές του κατ’ ευφημισμό τρίτου κόσμου, που ήδη απ την δεκαετία του ’80 είχαν αρχίσει να δημιουργούν ένα τεράστιο πλεόνασμα εργατικών χεριών, πιέζοντας τις μητροπόλεις του καπιταλισμού.
Στην αρχή, στις δεκαετίες του ’80 και του ’90, μετά την κρίση των «τίγρεων» της νοτιοανατολικής Ασίας, παρουσιάστηκε ένα μεγάλο κύμα μετακίνησης μαζών, το δεύτερο μεγάλο κύμα που πραγματοποιήθηκε στην ιστορία του καπιταλισμού. Οι στρατιές ανέργων που δημιουργήθηκαν στις χώρες αυτές, μετά την κατάρρευση των οικονομιών τους, άρχισαν να μετακινούνται προς τις χώρες των μητροπολιτικών κέντρων.
Οι άνεργοι αυτοί χρησιμοποιήθηκαν, μετακινούμενοι στις ανεπτυγμένες χώρες, απ τις οικονομικές ελίτ αυτών των χωρών, για την συμπίεση του εργατικού μισθού, στην προσπάθεια των οικονομικών και πολιτικών ελίτ των ανεπτυγμένων χωρών, να ανακόψουν την πτωτική τάση του ποσοστού του κέρδους που είχε ξεκινήσει με την εκδήλωση του μακρού κύματος της ύφεσης απ τις αρχές της δεκαετίας του ’70, με μοναδικό κριτήριο την μείωση του εργατικού κόστους.
Οι μετανάστες αυτοί, μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα κατά πλειοψηφία, στοιβάχτηκαν στα γκέτο και στις φαβέλες των μουσουλμάνων μεταναστών δεύτερης και τρίτης γενιάς που είχαν μετακινηθεί και εγκατασταθεί στις μεγαλουπόλεις των πρώην αποικιοκρατικών κρατών απ’ την περίοδο της πάλαι ποτέ στρατιωτικής αποικιοκρατίας και εδαφικής κατάκτησης των τότε ιμπεριαλιστικών κρατών του 17ου και του 18ου αιώνα.
Τα μεταναστευτικά κύματα αυτής της περιόδου, των δεκαετιών του ’70 του ’80 και του ’90, δεν προσανατολίστηκαν μόνο στις μητροπόλεις του ιμπεριαλισμού του 20ου αιώνα, αλλά εξαπλώθηκαν και στις χώρες της περιφέρειας αυτών των κρατών, των επιλεγόμενων αναπτυσσόμενων χωρών, λόγο του μεριδίου της ανάπτυξης που εισέπραξαν και αυτές από την μεταπολεμική ανάπτυξη.
Οι νέοι αυτοί μετανάστες, βρέθηκαν ξαφνικά έξω και μακριά απ’ τον τρόπο ζωής των χωρών τους, και υποχρεώθηκαν με ένα βίαιο και απότομο τρόπο, να προσαρμοστούν στην κουλτούρα και τον πολιτισμό των χωρών υποδοχής τους. Ο μεγαλύτερος όγκος αυτών των μεταναστών αποτελούνταν από αγροτικούς πληθυσμούς που φτωχοποιούνται και έχαναν τα περιουσιακά τους στοιχεία απ την πίεση που ασκούσαν οι εισαγωγές των πολυεθνικών στις χώρες τους. Ένας δεύτερος μεγάλος όγκος αποτελούνταν από άνεργους και φτωχά λούμπεν στοιχεία των πόλεων. Όλος αυτός ο όγκος των μετακινούμενων μαζών προς τις χώρες του ανεπτυγμένου καπιταλισμού, όπως ήταν επόμενο, επέδρασε καταλυτικά στο οργανωμένο συνδικαλιστικό κίνημα.
Χωρίς την πείρα του μαζικού εργατικού κινήματος των ανεπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών, χωρίς συνδικαλιστική συνείδηση, χωρίς πείρα και κουλτούρα βιομηχανικής παραγωγής, στάθηκε αδύνατο να προσαρμοστούν στις χώρες υποδοχής τους. Η μαζική και συνειδητή μετακίνηση τους από τις χώρες του τρίτου κόσμου έκανε την παρουσία τους καταλυτική μέσα στους κόλπους της εργατικής τάξης του ανεπτυγμένου καπιταλισμού. Η παρουσία τους, σε μια περίοδο αύξησης της ανεργίας από την αποβιομηχάνιση, εξαιτίας της μεταφοράς των βιομηχανιών εντάσεως εργασίας στις χώρες του τρίτου κόσμου και το κλείσιμο μιας σειράς βιομηχανιών χαμηλής ανταγωνιστικότητας, μια βασική και συνειδητή επιλογή κυρίως των πολυεθνικών για την μείωση του εργατικού κόστους, όπως ήταν επόμενο, συνέβαλε ακόμα περισσότερο στην διάλυση του συνδικαλιστικού κινήματος. Η παγκόσμια οικονομική ελίτ, οι πολυεθνικές, οι τράπεζες, σε αυτό τον τομέα πέτυχαν απόλυτα τον στόχο τους.
Οι μετακινήσεις αυτές, όπως ήταν φυσικό είχαν σαν αποτέλεσμα να εντείνουν τον ανταγωνισμό μέσα στους κόλπους της εργατικής τάξης και να συντελέσουν στην προϊούσα αποσάθρωση και διάλυση του οργανωμένου συνδικαλιστικού κινήματος, ιδιαίτερα αυτό της ευρωπαϊκής ηπείρου, επιταχύνοντας την τάση διάλυσης που είχε ήδη αρχίσει να παρουσιάζεται με την αύξηση της ανεργίας, από την δεκαετία του ’90 και μετά. Άλλωστε, οι οικονομικές ελίτ των μητροπόλεων γι αυτόν ακριβώς το λόγο οργάνωσαν, κατεύθυναν, και ανέχτηκαν την μετακίνηση όλων αυτών των μαζών στις χώρες τους. Όλο αυτό το κύμα της δεύτερης μετά αποικιοκρατικής μεταναστευτικής μετακίνησης σε μια περίοδο αυξητικής τάσης της ανεργίας, ήξεραν ότι θα πίεζε το εργατικό κόστος προς τα κάτω. Όπως ήταν επόμενο, η αδυναμία εύρεσης εργασίας θα τους οδηγούσε να ξεπέφτουν στο επίπεδο του λούμπεν προλεταριάτου, βορά στην εκμετάλλευση της ανεργίας και στον ανταγωνισμό με τους ντόπιους εργάτες, για την πτώση των μεροκάματων στις χώρες υποδοχής.
Όπως ήταν επόμενο, η έλλειψη παροχής σταθερής εργασίας σε μια περίοδο αύξησης της ανεργίας, ήταν η βασική αιτία για την αδυναμία ενσωμάτωσης όλου αυτού του όγκου εισερχόμενης εργατικής δύναμης, στις χώρες υποδοχής. Η κατάσταση αυτή τους οδήγησε να απομονωθούν και να γκετοποιηθούν ακόμα περισσότερο μέσα στα γκέτο των παλιών μεταναστών. Απομονώθηκαν ακόμα περισσότερο και κλείστηκαν στον εαυτό τους αναπαράγοντας την κουλτούρα και τον πολιτισμό των χωρών προέλευσης τους μέσα στις κλειστές κοινωνίες που δημιούργησαν. Όλος αυτός ο κοινωνικός αποκλεισμός, η γκετοποίηση, η ανεργία μετατράπηκαν σε μίσος ενάντια στην κοινωνική αδικία των πλούσιων χριστιανών και το μίσος αυτό καλύφθηκε πολύ εύκολα κάτω από τον ιδεολογικό μανδύα του πολέμου των θρησκειών, κάτι που εντέχνως είχαν αρχίσει να καλλιεργούν και να προπαγανδίζουν οι ιδεολογικοί υπηρέτες της παγκόσμιας οικονομικής ελίτ σαν ένα από τους μηχανισμούς διαίρεσης μέσα στους κόλπους της τάξης, έτσι ώστε να απομακρύνει κάθε πιθανή προσέγγιση και συνεργασία μεταξύ των ντόπιων και μεταναστών εργατών.
Ταυτόχρονα, η αναταραχή που προκαλούσε η φτώχεια και η ανασφάλεια στα γκέτο, έγινε αφορμή για αύξηση της κρατικής καταστολής. Παρουσιάζοντάς τις γειτονιές τους σαν άνδρα αναρχικών και τρομοκρατών, έκανε την αστυνομική παρουσία και την αστυνομική βία ασφυκτική στον περίγυρο τους. Όπως ήταν επόμενο, η κρατική καταστολή τροφοδότησε μεγαλύτερη αναταραχή κι αυτή με την σειρά της μεγαλύτερη καταστολή. Έτσι ένα σπιράλ αντίστασης στην καταστολή, με εξαπόλυση μιας ακόμα μεγαλύτερης τρομοκρατικής καταστολής, πυροδοτούσε και ενίσχυε ακόμα περισσότερο το μίσος ενάντια στην κρατική βία κι αυτή να μεταφράζεται σε ακόμα μεγαλύτερο μίσος για τον δυτικό χριστιανικό πολιτισμό. Αποτέλεσμα, η εφαρμογή μιας παλιάς δοκιμασμένης συνταγής στις κρατικές καπιταλιστικές ελίτ. Ένα σπιράλ νόμων άρχισαν να εφαρμόζονται, οι οποίοι αύξαναν την κρατική τρομοκρατία και καταστολή στο σύνολο των δημοκρατικών δικαιωμάτων όλης της κοινωνίας. Οι νέοι μετανάστες, αποκλεισμένοι και αποκομμένοι απ’ τον κοινωνικό ιστό, ευάλωτοι σε κάθε είδους εκμετάλλευση και προπαγάνδα, έγιναν τροφή στον προσηλυτισμό των ποιο αντιδραστικών μουσουλμανικών εξτρεμιστικών κύκλων, και εθελοντές μισθοφόροι για κάθε είδους τρομοκρατικές ενέργειες σε όλο τον κόσμο. Μετατρέπονται σε ζωντανές βόμβες, διαθέτοντας ακόμα και το ύψιστο δικαίωμα τους στην ζωή γι’ αυτό το σκοπό. Οι αλυσιδωτές τρομοκρατικές ενέργειες θα φέρουν μια μεγαλύτερη αντίδραση από μέρους του κράτους μετατρέποντας την ζωή του συνόλου τον πολιτών τους σε στρατιωτικό και αστυνομικό γκέτο. Χαρακτηριστικά αυτό το φαινόμενο έχει πάρει σήμερα τεράστιες διαστάσεις και ένα ιδιαίτερα οξυμένο χαρακτήρα στις ΗΠΑ αλλά και στην Ευρώπη.
Την ίδια στιγμή ένα νέο πρόβλημα άρχισε να αναπτύσσετε μέσα στους κόλπους των Ευρωπαίων και όχι μόνο εργαζομένων. Όλες οι προηγούμενες αγωνιστικές παρακαταθήκες, οι παροχές που κέρδισαν την περίοδο του μακρού κύματος ανάπτυξης με τους αγώνες τους, η αύξηση του εργατικού μισθού αποτέλεσμα της συνεχούς ανάπτυξης της παραγωγής και της ζήτησης εργατών, όλα αυτά έπρεπε να ανατραπούν. Κλασικό εργαλείο για να πραγματοποιηθεί αυτή η σημαντική ανατροπή για την εξισορρόπηση της πτωτικής τάσης του ποσοστού του κέρδους ήταν αύξηση της ανεργίας. Επομένως η εισαγωγή ξένων εργατών κρίθηκε αναγκαία. Με την εισαγωγή ξένων εργατών, οι παροχές πάγωσαν και σιγά άρχισαν να αναστέλλονται. Αποτέλεσμα: Όσο η ανεργία διογκώνονταν, τόσο ο φόβος της ανασφάλειας για το μέλλον τους, αγκάλιαζε τις εργαζόμενες τάξεις σε όλο τον κόσμο και αυτός με την σειρά τους πάγωνε την αγωνιστική διάθεση και νέκρωνε το μυαλό και την σκέψη τους. Αυτό επιδεινωνόταν όσο ο ρυθμός των μεταναστών μεγάλωνε και ο ανταγωνισμός μέσα στους κόλπους της τάξης οξύνονταν. Οι ξένοι εργάτες ήταν κίνδυνος για τις δικές τους δουλειές. Η ανικανότητα και η αδιαφορία των συνδικαλιστών ηγετών όπως και των εργατικών κομμάτων, να αγκαλιάσουν, να εντάξουν και να εκπαιδεύσουν όλο αυτό το πλήθος των μεταναστών στα συνδικάτα και τα κόμματα, ήταν καθοριστική για την εξέλιξη του ανταγωνισμού μέσα στους κόλπους της τάξης. Πάνω σ αυτό το έδαφος, η ξενοφοβία ρίζωσε, οι φυλετικές διακρίσεις φούντωσαν μέσα στους κόλπους της τάξης και το μίσος για κάθε τι ξένο περίσσεψε. Πάνω σ’ αυτό το έδαφος εκκολάφτηκε το αυγό του φιδιού. Με αυτό το λίπασμα τράφηκε και φύτρωσε το νέο μεταπολεμικό φασιστικό φαινόμενο.
Στις μέρες μας, μετά από τη λαίλαπα που έχει εξαπολύσει η νέα παγκόσμια οικονομική κρίση με τις καταστροφές, τους εμφυλίους πολέμους και τις διαλύσεις εθνών κρατών, ένα νέο μεγάλο μεταναστευτικό κύμα έχει ξεκινήσει. Μια νέα οδύσσεια άρχισε, παρόμοια με αυτή του τέλους του 18ου αιώνα και πριν το ξέσπασμα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Εκατομμύρια ξεριζωμένων μαζών από τους πολέμους, τις καταστροφές τις διαλύσεις κρατών και την αύξηση της παγκόσμιας ανεργίας, όλοι μαζί, ξεριζωμένοι απ τις καταστροφές και την ανεργία, άρχισαν να παίρνουν το δρόμο της ξενιτιάς απ’ όλες τις γωνιές του πλανήτη.
Πολλοί απ’ αυτούς αφιερώνουν την ζωή τους, δώρο στον Μολώχ της πείνας, της κούρασης, της πεζοπορίας των εκατοντάδων χιλιάδων χιλιομέτρων ξηράς και θάλασσας που διανύουν, στην προσπάθεια τους να φτάσουν στην γη της “Επαγγελίας” για την αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής στα σκλαβοπάζαρα των ανεπτυγμένων χωρών του καπιταλισμού. Και εκεί να συναντούν τοίχους, συρματοπλέγματα, κλειστά σύνορα και απαγορεύσεις προς τον παράδεισο μιας καλύτερης ζωής.
Οι οικονομικές και πολιτικές ελίτ των ανεπτυγμένων χωρών, και ιδιαίτερα της Ευρώπης, επαναπαυμένες ραχατλίδικα πάνω στα πλούτη που συσσώρευσαν όλη την προηγούμενη περίοδο της ανάπτυξης, τυφλωμένες, πίστευαν ότι είχαν ξεμπλέξει με τον φασισμό. Σήμερα, όσο η κρίση αναπτύσσεται χωρίς να μπορούν να δώσουν απάντηση, τρομοκρατημένες απ τις ανεξέλεγκτες και καταχθόνιες δυνάμεις που έχουν εξαπολύσει σε όλο τον πλανήτη, παρακολουθούν το τέρας να ξαναγεννιέται και να χτυπάει την πόρτα τους. Στα επόμενα θα γίνει προσπάθεια να εξηγηθεί αυτό φαινόμενο.
Ανατρέφοντας και γαλουχώντας τις εργατικές τους τάξεις και την κοινωνία συνολικά, προπαγανδίζοντας γενιές ολόκληρες και για δεκαετίες, με το δηλητήριο του εθνικισμού και της ξενοφοβίας, της ισλαμοφοβίας και του πολέμου των θρησκειών, άνοιξαν το κουτί της Πανδώρας. Και τώρα τι κάνουν για να αντιμετωπίσουν την εξάπλωση όλων αυτών των δεινών; Τι κάνουν για να σταματήσουν όλο αυτό το τεράστιο μεταναστευτικό κύμα. Παρακολουθούν αμήχανοι, παγωμένοι και τρομοκρατημένοι το φαινόμενο να μεγαλώνει, την ίδια στιγμή που η κρίση γύρο τους βαθαίνει, ο εμπορικός πόλεμος οξύνεται έχοντας σαν συνέπεια την αύξηση της ανεργίας παγκόσμια και να παίρνει τεράστιες διαστάσεις και έθνη κράτη να καταρρέουν και να διαλύονται. Όλο αυτό το τεράστιο ανθρώπινο δυναμικό που μετακινείται και τους χτυπάει την πόρτα, τους είναι πια άχρηστο και τους τρομάζει.
Για να ανακόψουν όλη αυτή την ανθρώπινη πλημμυρίδα, μετατρέπουν έθνη κράτη σε φυλακές, όπως την Ελλάδα και την Τουρκία, ελπίζοντας ότι έτσι μπορεί να γλυτώσουν απ την νέα πανούκλα που τους απειλεί. Υψώνουν φράχτες, περιχαρακώνουν τα σύνορα τους με στρατό και ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα, ενισχύουν την ξενοφοβία και το φυλετικό μίσος, προκειμένου να ξεφορτωθούν την κρίση. Πριμοδοτούν και ενισχύουν δεξιές και ακροδεξιές κυβερνήσεις ενισχύοντας έτσι τις φασιστικές τάσεις. Και το χειρότερο, χρηματοδοτούν κράτη για να μετατραπούν εθελοντικά σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, ελπίζοντας να ανακόψουν με κάθε τρόπο τα εκατομμύρια δυστυχισμένων ανθρώπων που χτυπούν την πόρτα τους ζητώντας μια καλύτερη ζωή.
Παρόλα αυτά, για ένα πράγμα πάντως πρέπει να είναι σίγουροι. Οι παραγωγικές δυνάμεις πια αδυνατούν να αναπτυχθούν. Όσο η αντίφαση ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις και στις παραγωγικές σχέσεις δεν λύνεται τόσο η κρίση και η καταστροφή θα μεγαλώνει. Όσο οι παραγωγικές σχέσεις στέκονται εμπόδιο στη λύση του περισσεύματος κεφαλαίου και εργασίας να ταυτιστούν στην παραγωγή, τόσο οι εμπορικοί πόλεμοι θα οξύνονται και οι καταστροφές που θα προξενούν θα μεγιστοποιούνται. Όσο τέλος οι παραγωγή προϊόντων σαν ανταλλακτικές αξίες συνεχίζεται, όσο προϊόντα κεφάλαια και εργασία, θα περισσεύουν και θα πρέπει να καταστραφούν. Όσο το περίσσευμα εργασίας θα μεγεθύνει την ανεργία, τόσο το κύμα μετανάστευσης θα ογκώνεται απειλώντας την ίδια την ύπαρξη του συστήματος.
