Το Άγιο Φως, κάθε Μεγάλο Σάββατο στον Πανάγιο Τάφο, παρουσιάζεται ως θαύμα: ένα φως που κατέρχεται από τον ουρανό, ανάβοντας τις λαμπάδες του Πατριάρχη Ιεροσολύμων χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Η Εκκλησία έχει χτίσει γύρω του έναν ισχυρό μύθο, τον οποίο εκμεταλλεύεται συστηματικά, για να ενισχύσει τη θεσμική της αυθεντία, να χειραγωγήσει το θρησκευτικό συναίσθημα των πιστών και να εδραιώσει τον ρόλο της στην κοινωνία και την πολιτική ζωή.
Νικολέτα Γερολιμίνη
Πρώτα απ’ όλα, το Άγιο Φως λειτουργεί ως επιβεβαίωση του μονοπωλίου του θείου. Η Εκκλησία παρουσιάζει τον εαυτό της ως τον μόνο ενδιάμεσο μεταξύ ανθρώπου και Θεού, ως τον αποκλειστικό φορέα του θαύματος. Ο πιστός δεν προσκαλείται να βιώσει το φως εντός του, αλλά να το παραλάβει, παθητικά, μέσα από το ιεραρχικά οργανωμένο τελετουργικό. Το θαύμα δεν ανήκει στον λαό· ανήκει στην Εκκλησία, η οποία το διαχειρίζεται και το διανέμει.
Παράλληλα, το Άγιο Φως εντάσσεται σε μια εθνοθρησκευτική αφήγηση. Μεταφέρεται στην Ελλάδα με τιμές αρχηγού κράτους, συνοδεία στρατιωτικών αγημάτων και κυβερνητικών εκπροσώπων. Η Εκκλησία, σε σύμπλευση με το κράτος, το χρησιμοποιεί για να ενισχύσει την ταύτιση της Ορθοδοξίας με την εθνική ταυτότητα. Το φως γίνεται «δικό μας», το θαύμα «δικό μας», και έτσι η πίστη συνδέεται με την πατρίδα, τη γλώσσα, τη φυλή — όχι με την εσωτερική αναζήτηση ή την πράξη.
Η οικονομική διάσταση είναι επίσης παρούσα. Το Άγιο Φως αυξάνει τη συμμετοχή στις ακολουθίες, τις δωρεές, τη λατρευτική κατανάλωση. Γεμίζουν οι ναοί, ενεργοποιούνται τα προσκυνήματα, αυξάνονται τα έσοδα. Η πνευματική εμπειρία μετατρέπεται σε καταναλωτική πράξη, και το θαύμα σε προϊόν λατρείας, που διατηρεί τη βιωσιμότητα του εκκλησιαστικού μηχανισμού.
Ταυτόχρονα, το Άγιο Φως γίνεται εργαλείο ψυχολογικής χειραγώγησης. Ενισχύει την ανάγκη για εξωτερικές αποδείξεις της πίστης, καλλιεργεί την παθητικότητα, την προσμονή ενός θαύματος που θα έρθει απ’ έξω να λύσει την αμφιβολία ή τον πόνο. Ο πιστός μαθαίνει να περιμένει φως από τον ουρανό, όχι να το αναζητά μέσα του ή να το δημιουργεί γύρω του.
Τέλος, κάθε απόπειρα αμφισβήτησης αποσιωπάται. Οι τεχνικές λεπτομέρειες της τελετής, οι ιστορικές μαρτυρίες, οι πιθανές εξηγήσεις δεν προβάλλονται ποτέ. Η αμφιβολία ταυτίζεται με την ασέβεια. Το θαύμα δεν εξετάζεται· απλώς πιστεύεται. Κι έτσι, το Άγιο Φως γίνεται εργαλείο ελέγχου της πίστης και της σκέψης, όχι φωτισμός της συνείδησης.
Σε μια εποχή όπου γύρω μας απλώνεται το σκοτάδι της φτώχειας, της βίας, της αδικίας, η Εκκλησία προσφέρει ένα τελετουργικό φως – που ούτε ζεσταίνει, ούτε αλλάζει τον κόσμο. Ένα φως που δεν φωτίζει, αλλά υπνωτίζει.
Σχόλια (0)