Neil Rogall

Σιωνιστές έποικοι κατά τη διάρκεια της βρετανικής Εντολής: Η απαρχές του Σιδηρού Τείχους

 

Το 1922 οι Βρετανοί έλαβαν «εντολή» για τη διακυβέρνηση της Παλαιστίνης από τη νεοσύστατη Κοινωνία των Εθνών. Αυτό ήταν απλώς αποικιοκρατία με ένα «μοντέρνο» όνομα. Η βρετανική κυβέρνηση ενθάρρυνε τώρα τη σιωνιστική μετανάστευση στην περιοχή που διοικούσε. Η Διακήρυξη Μπάλφουρ βρισκόταν σε εφαρμογή.

Μεταξύ 1922 και 1939 ο εβραϊκός πληθυσμός της Παλαιστίνης αυξήθηκε εντυπωσιακά. Από 90.000 το 1922, αυξήθηκε σε 460.000 το 1939. Ο εβραϊκός πληθυσμός αυξήθηκε από λίγο κάτω από το 10% το 1922 σε λίγο πάνω από 30% την παραμονή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Πίνακας 1: Πληθυσμός της Παλαιστίνης 1881-1939

Έτος	Συνολικός πληθυσμός	Εβραίοι	Μουσουλμάνοι	Χριστιανοί
1881	457.000	13-20,000 (2,8-4,4%)	400.000	42.000
1918	747.000	59.000 (7,9%)	618.000	70.000
1922	910.000	90.000 (9,9%)	820.000
1931	1.063.000	175.000 (16,5%)	888.000
1939	1.530.000	460.000 (30,1%)	1.070.000

Η εβραϊκή μετανάστευση στην Παλαιστίνη διαφοροποιήθηκε με την πάροδο του χρόνου. Ο μέσος αριθμός των «επίσημων» σιωνιστών μεταναστών στην Παλαιστίνη κυμαινόταν γύρω στις τέσσερις με πέντε χιλιάδες κατά τα έτη 1929-1931. Στη συνέχεια αυξήθηκε εντυπωσιακά με 30.000 αφίξεις το 1933 μετά τον διορισμό του Χίτλερ ως καγκελάριου της Γερμανίας. Είναι σαφές ότι πολλοί από αυτούς ήταν Γερμανοί Εβραίοι. Ο αριθμός τους αυξήθηκε σε 42.000 το 1934 και 62.000 το 1935. Αλλά στη συνέχεια η μετανάστευση κατέρρευσε εντυπωσιακά ως αποτέλεσμα της Παλαιστινιακής εξέγερσης το 1936, πέφτοντας σε «μόνο» 10.000 το 1937.¹

Οι Σιωνιστές υπό τη βρετανική εντολή

Ο εβραϊκός εποικισμός στην Παλαιστίνη ήταν μια αποικιοκρατική επιχείρηση. Είχε όμως κάποια ασυνήθιστα χαρακτηριστικά. Οι έποικοι δεν είχαν πολιτική εξουσία. Αυτή βρισκόταν στα χέρια των Βρετανών. Φυσικά οι έποικοι έπρεπε να συνεργαστούν με τους Βρετανούς προκειμένου να προωθήσουν τη θέση τους και να περιθωριοποιήσουν τον ντόπιο πληθυσμό. Αλλά ο μακροπρόθεσμος στόχος των Σιωνιστών ήταν να αντικαταστήσουν τους Βρετανούς ως κυβερνήτες και να δημιουργήσουν ένα εβραϊκό κράτος στην Παλαιστίνη.

Η αντίδραση των Παλαιστινίων στην αυξανόμενη εβραϊκή μετανάστευση ήταν όλο και πιο εχθρική, με αποκορύφωμα την εξέγερση του 1936 που αναφέρθηκε παραπάνω και η οποία θα συζητηθεί λεπτομερώς στο επόμενο άρθρο μου. Πριν συζητήσουμε την παλαιστινιακή αντίσταση, πρέπει να εξετάσουμε την οργάνωση της κοινότητας των εποίκων στην Εντολή.

Ο εποικισμός, το Γισούβ² στα εβραϊκά, λειτουργούσε ως ένα κράτος μέσα στο κράτος. Η Παγκόσμια Σιωνιστική Οργάνωση, (που ιδρύθηκε από τον Χερτσλ το 1897), δημιούργησε το 1921 τη Σιωνιστική Εκτελεστική Επιτροπή Παλαιστίνης, η οποία μετονομάστηκε σε Εβραϊκή Υπηρεσία για την Παλαιστίνη το 1929. Αυτή λειτουργούσε ως κυβέρνηση της κοινότητας των εποίκων στην Παλαιστίνη. Ο επίσημος σκοπός της ήταν να συνεργάζεται με τους Βρετανούς στο πλαίσιο της εντολής, και η βρετανική κυβέρνηση συχνά την αντιμετώπιζε σαν να ήταν μια κυβέρνηση εν αναμονή.

Η Εβραϊκή Υπηρεσία διηύθυνε τα δικά της σχολεία για τα παιδιά των εποίκων και οργάνωσε το δικό της φορολογικό σύστημα. Τα έσοδα από αυτό, το Εβραϊκό Εθνικό Ταμείο, χρησιμοποιήθηκαν για την αγορά γης για τη δημιουργία εβραϊκών επιχειρήσεων, ιδίως γεωργικών.

Καθώς μεγάλωνα τη δεκαετία του 1950 και του 1960, η ισραηλινή προπαγάνδα παρουσίαζε τη χώρα ως «σοσιαλιστική» και «προοδευτική». Το Εργατικό Κόμμα, το Μαπάι, το οποίο κυβερνούσε το Ισραήλ μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’70, δεν θεωρούνταν διαφορετικό από το βρετανικό Εργατικό Κόμμα ή τους Σοσιαλδημοκράτες στη Γερμανία.

Αυτή η αντίληψη ότι κατά κάποιο τρόπο η κοινωνία των εποίκων ήταν «αριστερή» ξεκίνησε πριν από τη δεκαετία του 1920. Η κυρίαρχη δύναμη εντός της Εβραϊκής Υπηρεσίας ήταν ο «Εργατικός Σιωνισμός». Αυτό αντανακλούσε το γεγονός ότι στην Ευρώπη, οι Εβραίοι εργάτες είχαν επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από τις σοσιαλιστικές ιδέες. Οι Σιωνιστές έπρεπε να προσαρμοστούν σε αυτό προκειμένου να κερδίσουν την ακρόαση των ομοθρήσκων τους.

Η οργάνωση Ποάλε Τσιόν (Εργάτες της Σιών) δημιουργήθηκε το 1906 στην οθωμανική Παλαιστίνη από μια ομάδα εποίκων. Αυτή τελικά έγινε το Μαπάι, το Εργατικό Κόμμα το 1930. Αρχηγός του ήταν ο Νταβίντ Μπεν Γκουριόν, ο οποίος έγινε ο πρώτος Ισραηλινός πρωθυπουργός το 1948. Ήταν μια μάλλον περίεργη ρατσιστική εκδοχή του Εργατικού Κόμματος. Στόχος του ήταν να επιτύχει όχι τον «σοσιαλισμό» αλλά την εβραϊκή κρατική υπόσταση μέσω της μετανάστευσης και του εποικισμού. Ήταν μια πτέρυγα ενός αποικιοκρατικού εποικιστικού κινήματος και όχι ένα κόμμα της εργατικής τάξης, ό,τι κι αν ισχυρίζονταν δημοσίως τα μέλη του. Ο «εργατικός σιωνισμός» κυριάρχησε στο Γισούβ και στη συνέχεια στο Ισραήλ μέχρι και τη δεκαετία του 1970.

Σιωνισμός και φασισμός

Ο εργατικός σιωνισμός δεν ήταν η μόνη πολιτική δύναμη στο Γισούβ. Υπήρχε επίσης το Ρεβιζιονιστικό [Αναθεωρητικό] Κίνημα, που ιδρύθηκε το 1925 από τον Βλαντιμίρ Γιαμποτίνσκι. Ο «ρεβιζιονισμός» σε αυτή την περίπτωση αναφέρεται στο γεγονός ότι ο Γιαμποτίνσκι ήθελε να αναθεωρήσει τους όρους της βρετανικής εντολής ώστε να συμπεριλάβει την ανατολική όχθη του Ιορδάνη ποταμού, την τότε Υπεριορδανία, καθώς και τη δυτική όχθη. Οι Σιωνιστές που ακολουθούν την «αναθεωρητική παράδοση» ήταν πάντα πολύ πιο καθαροί σχετικά με τις προθέσεις τους σε αντίθεση με τους μειλίχιους και ανειλικρινείς Σιωνιστές των Εργατικών. Το Λικούντ, το κόμμα του Νετανιάχου στο σημερινό Ισραήλ είναι ο κληρονόμος του ρόλου των αναθεωρητών.

Ο Γιαμποτίνσκι περιγράφει τις απόψεις του για τους Παλαιστινίους:

«Ο ίδιος ο αποικισμός έχει τη δική του εξήγηση, αναπόσπαστη και αναπόφευκτη και κατανοητή από κάθε Εβραίο και Άραβα που έχει σώας τας φρένας. Ο αποικισμός μπορεί να έχει μόνο έναν στόχο. Για τους Παλαιστίνιους Άραβες αυτός ο στόχος είναι απαράδεκτος. Αυτό είναι στη φύση των πραγμάτων…. Ο σιωνιστικός εποικισμός, ακόμη και ο πιο περιορισμένος, πρέπει είτε να τερματιστεί είτε να πραγματοποιηθεί σε πείσμα της θέλησης του ντόπιου πληθυσμού. Αυτός ο εποικισμός μπορεί, επομένως, να συνεχιστεί και να αναπτυχθεί μόνο υπό την προστασία μιας δύναμης ανεξάρτητης από τον ντόπιο πληθυσμό – ενός σιδερένιου τείχους το οποίο ο ντόπιος πληθυσμός δεν μπορεί να διαπεράσει. Αυτή είναι, σε γενικές γραμμές, η πολιτική μας έναντι των Αράβων».

Αυτό, ό,τι κι αν έλεγαν οι Εργατικοί Σιωνιστές, ήταν η πραγματικότητα της αποικιοκρατικής διαδικασίας και αργότερα του ισραηλινού κράτους. Το Σιδηρούν Τείχος βέβαια αρχικά εξασφαλίστηκε από βρετανικές ξιφολόγχες, αλλά όταν το σιωνιστικό εγχείρημα έγινε ισχυρότερο αντικατέστησε αυτά τα όπλα με τα δικά του. Σήμερα παρατηρώντας το Ισραήλ, με το διαχωριστικό του τείχος και την καταστροφή της Γάζας, μπορούμε να δούμε το «Σιδερένιο Τείχος» σε όλη του τη φρίκη.

Ο Γιαμποτίνσκι θαύμαζε τον Μουσολίνι και ζήτησε βοήθεια από τη Ρώμη. Η οργάνωση νεολαίας του ρεβιζιονιστή, η Μπεϊτάρ, η οποία δρούσε τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Παλαιστίνη, φορούσε μαύρα πουκάμισα και πολλά από τα νεαρά μέλη της είχαν εκπαιδευτεί στη φασιστική Ιταλία. Το 1936, ο ίδιος ο Ντούτσε επανεξέτασε τις σιωνιστικές του πτέρυγες και σε συνομιλία με τον αρχιραββίνο της Ρώμης, αναφέρθηκε στον Γιαμποτίνσκι ως «ο φασίστας σας».

Όμως, όσον αφορά τον φασισμό, το ιστορικό των Εργατικών Σιωνιστών δεν ήταν καλύτερο. Τους μήνες αφότου ο Χίτλερ έγινε καγκελάριος της Γερμανίας τον Ιανουάριο του 1933, άρχισε το μποϊκοτάζ των γερμανικών προϊόντων πρώτα στις ΗΠΑ και μετά αλλού. Αυτή ήταν μια πρωτοβουλία που έγινε τόσο από εβραϊκές όσο και από αριστερές οργανώσεις. Ωστόσο, υπέστη τεράστιο πλήγμα όταν οι Γερμανοί Σιωνιστές και η Εβραϊκή Υπηρεσία προχώρησαν σε συμφωνία με την κυβέρνηση του Χίτλερ τον Αύγουστο του 1933:

«Γνωστή ως Χααβάρα (“μεταφορά” στα εβραϊκά), επέτρεπε στους Γερμανούς Εβραίους που μετανάστευαν στην Παλαιστίνη, και μόνο σε αυτούς τους Εβραίους, να μεταφέρουν μέρος της περιουσίας τους εκεί με τη μορφή αγαθών που θα εισάγονταν από τη Γερμανία» (Gilbert Achar, The Arabs and the Holocaust).

Φυσικά το 3ο Ράιχ κράτησε για τον εαυτό του το μεγαλύτερο κομμάτι του κεφαλαίου. Αυτό ήταν ένα πραγματικό κατόρθωμα για τους Ναζί. Έσπασε την αυξανόμενη απομόνωση του καθεστώτος και τερμάτισε το διεθνές μποϊκοτάζ των γερμανικών προϊόντων.

Ένα πολύ παράξενο συνδικάτο – η Χιστραντούτ

Το βασικό δημιούργημα του εργατικού σιωνισμού ήταν η Χιστραντούτ, το σιωνιστικό «συνδικάτο» που ιδρύθηκε το 1920. Δεν ήταν ένα κανονικό συνδικάτο. Το σύνθημά του δεν ήταν «Εργάτες όλου του κόσμου ενωθείτε» αλλά «Εβραϊκή γη, εβραϊκή εργασία, εβραϊκή παραγωγή». Παραθέτουμε τον Νταβίντ Χακοέν, ηγέτη της Χιστραντούτ τη δεκαετία του 1930 και του ‘40, που θυμάται τις παλιότερες εποχές.

«Όταν μπήκα στη σοσιαλιστική φοιτητική λέσχη (στο Λονδίνο) υπήρχαν Άγγλοι, Ιρλανδοί, Εβραίοι, Κινέζοι, Ινδοί και Αφρικανοί – όλοι υπό αγγλική κυριαρχία. Ήδη από τότε έπρεπε να συγκρουστώ με τους κοντινούς μου συντρόφους γύρω από το θέμα του εβραϊκού σοσιαλισμού, για να δικαιολογήσω το γεγονός ότι δεν δεχόμουν Άραβες στο σωματείο μου, την Χιστραντούτ, ότι προτρέπαμε τα εβραϊκά νοικοκυριά να μην αγοράζουν τίποτα από αραβικά καταστήματα, ότι οργανώναμε φρουρές γύρω από τους οπωρώνες για να μην εργάζονται εκεί Άραβες εργάτες, ότι ρίχναμε βενζίνη στις αραβικές ντομάτες και σπάγαμε τα αραβικά αυγά στα καλάθια των Εβραίων γυναικών που τα αγόραζαν.»³

Αυτή η βία ήταν μέρος μιας στρατηγικής. Οι έποικοι έπρεπε να οικοδομήσουν μια κλειστή εβραϊκή οικονομία προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους τους για ένα «εβραϊκό» κράτος. Αν υπήρχε ανταγωνισμός για θέσεις εργασίας μεταξύ μεταναστών και Παλαιστινίων εργατών, οι εργοδότες, ακόμη και οι Εβραίοι, θα προσλάμβαναν τους φθηνότερους Άραβες εργάτες. Οι μισθοί τότε θα πιέζονταν προς τα κάτω ακόμη και στις εβραϊκής ιδιοκτησίας επιχειρήσεις. Αν συνέβαινε αυτό, τότε για ποιο λόγο οι Εβραίοι εργάτες από την Ευρώπη που είχαν συνηθίσει σε πολύ υψηλότερο βιοτικό επίπεδο από τους Άραβες εργάτες να θέλουν να μεταναστεύσουν στην Παλαιστίνη;

Δεν γινόταν πάντα αυτό που ήθελε η Χιστραντούτ. Υπήρξαν περιπτώσεις ενότητας της εργατικής τάξης πέρα από το διαχωρισμό. Η Χάιφα ήταν η σημαντικότερη βιομηχανική πόλη της Παλαιστίνης. Το 1920 Παλαιστίνιοι, Εβραίοι και Άραβες από την Αίγυπτο και τη Συρία δημιούργησαν εκεί το πρώτο συνδικάτο στα εργαστήρια των σιδηροδρόμων και των ταχυδρομικών υπηρεσιών. Αντιμέτωποι με τις πολλές ώρες εργασίας, τις κακές αμοιβές, την απαράδεκτη στέγαση και την κακομεταχείριση από τους Βρετανούς εργοδότες τους, ενώθηκαν. Όμως η ενότητα των εργατών τρομοκρατούσε την Χιστραντούτ. Ο τοπικός ηγέτης τους εκείνη την εποχή, ο Νταβίντ Χακοέν, υπενθύμισε στους Εβραίους εργάτες ότι «[…] η αποστολή των Εβραίων εργατών […] δεν είναι να συναδελφωθούν μέσω της αμοιβαίας βοήθειας με τους Άραβες εργάτες, αλλά να βοηθήσουν στη θωράκιση του σιωνιστικού σχεδίου για τη χώρα».⁴

Έτσι, αντί για ένα συνδικάτο που θα οργάνωνε τόσο τους Εβραίους όσο και τους Άραβες, υπήρχαν πλέον δύο αντίπαλα συνδικάτα, ένα σιωνιστικό και ένα παλαιστινιακό. Παρ’ όλα αυτά, υπήρχαν και άλλα παραδείγματα εργατικής ενότητας πέρα από το αυξανόμενο χάσμα. Το 1931 υπήρξε μια επιτυχημένη κοινή απεργία Παλαιστινίων και Εβραίων οδηγών φορτηγών με αίτημα τη μείωση των τελών κυκλοφορίας. Και υπήρξαν δι-εθνικές απεργίες στη βιομηχανία πετρελαίου, στα εργοστάσια τσιγάρων, στα αρτοποιεία και στους σιδηροδρόμους. Ωστόσο, στο τέλος η Χιστραντούτ έπεισε τους Εβραίους εργάτες να βάλουν τα συμφέροντά τους ως σιωνιστές πάνω από τα συμφέροντά τους ως εργάτες.

Είναι σαφές ότι η Χιστραντούτ ήταν μια επιχείρηση «οικοδόμησης κράτους» και όχι μια συνδικαλιστική οργάνωση. Ήταν ο βασικός θεσμός του Γισούβ. Μέχρι τη δεκαετία του 1930 κατείχε βιομηχανίες, γεωργικές επιχειρήσεις, τη σιωνιστική υπηρεσία υγείας και ήλεγχε την ένοπλη πολιτοφυλακή της Εβραϊκής Υπηρεσίας, τη Χαγκάνα⁵.

Η Χαγκάνα που ιδρύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’20 μεγάλωνε συνεχώς κατά τη διάρκεια των ετών της εντολής φτάνοντας σε περίπου 36.000 μέλη μέχρι το 1944. Ωστόσο, δεν ήταν η μόνη σιωνιστική παραστρατιωτική οργάνωση. Το 1931 οι υποστηρικτές των αναθεωρητών του Γιαμποτίνσκι διασπάστηκαν και σχημάτισαν την Ιργκούν Τσ’Βάι Λεουμί (Εθνική Στρατιωτική Οργάνωση)⁶. Η Ιργκούν ήταν αυτή που ανατίναξε το ξενοδοχείο King David το 1946 και μαζί με μια άλλη παραστρατιωτική ομάδα, τη συμμορία Στερν, έσφαξε τους κατοίκους του Ντέιρ Γιασίν κατά τη διάρκεια της Νάκμπα.

Η γη

Η τελευταία πτυχή της αποικιακής κοινωνίας με την οποία θέλω να ασχοληθώ είναι η γη. Αυτό ήταν κεντρικό στοιχείο της σιωνιστικής ιδεολογίας και στρατηγικής. Ο Εβραϊκός Οργανισμός στην Παλαιστίνη χρησιμοποίησε το Εβραϊκό Εθνικό Ταμείο για να αγοράσει γη. Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία κιμπουτσίμ, συνεταιριστικών οικισμών που μπορούσαν να δουλεύουν μόνο οι έποικοι.

Ο παρακάτω Πίνακας 2 δείχνει την ανάπτυξη των σιωνιστικών γεωργικών οικισμών.

Πίνακας 2: Ανάπτυξη των σιωνιστικών αγροτικών οικισμών

Συνολική έκταση της Παλαιστίνης = 27 εκατομμύρια ντουνάμ

1 ντουνάμ ισούται με 1.000 τετραγωνικά μέτρα (το ντουνάμ είναι οθωμανικό μέτρο)

Έτος	Αριθμός εβραϊκών οικισμών	Περιοχή σε ντουνάμ (1 ντουνάμ = περίπου το ένα τέταρτο του έικρ)	Εβραϊκός γεωργικός πληθυσμός
1922	71	584.000	14.140
1931	110	1.058.500	37,240
1939		1.533.400
1941	231	1.604.800	111,250

(Nathan Weinstock, Zionism: False Messiah)

Μέχρι το 1941 οι εβραϊκοί οικισμοί κατείχαν μόλις 5 εκατομμύρια ντουνάμ γης, δηλαδή περίπου το ένα έκτο της χώρας. Πώς όμως οι έποικοι απέκτησαν τη γη; Ποιος τους την πούλησε;

Η απλή απάντηση ήταν ότι κυρίως αγόραζαν τη γη από τους μεγαλοϊδιοκτήτες και στη συνέχεια έδιωχναν τους ενοικιαστές. Συγκεκριμένα αγόρασαν γη από απόντες γαιοκτήμονες, πλούσιους ανθρώπους, οι οποίοι κατείχαν πάνω από το 20% της ιδιωτικής γης στη χώρα, αλλά δεν ζούσαν στην Παλαιστίνη. Ένας τέτοιος ήταν ο Αμπντούλ Ραχμάν Πασά, «ο μεγαλύτερος γαιοκτήμονας στην Παλαιστίνη […] ο οποίος ζούσε στη Δαμασκό και κατείχε 200.000 ντουνάμ».⁷ Αλλά την αγόραζαν και από γαιοκτήμονες που ζούσαν επίσης στην Παλαιστίνη. Ο πίνακας 3 το δείχνει αυτό:

Πίνακας 3: Διανομή εβραϊκής γης σύμφωνα με τους προηγούμενους ιδιοκτήτες της (1920-36)

Περίοδος αγοράς	% της γης που αγοράστηκε από τους απόντες ιδιοκτήτες	% της γης που αγοράστηκε από μεγάλους ιδιοκτήτες	% της γης που αγοράστηκε από γη που πωλήθηκε από τους φελλαχίν (αγρότες)
1920-1922	75.4	20.8	3.8
1923-1927	86.0	12.4	1.6
1928-1932	45.5	36.2	18.3
1933-1936	14.9	62.7	22.5

(Nathan Weinstock, Zionism: False Messiah)

Η σχετική αύξηση των πωλήσεων αγροτών και μεγαλοϊδιοκτητών προς τους εποίκους κατά το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1930 αντανακλά την καταστροφική κατάσταση στην ύπαιθρο. Οι αποικιακές πολιτικές επέτρεψαν στις εξωτερικές δυνάμεις της αγοράς να εκμεταλλευτούν τα χωριά μέχρις εσχάτων. Η ανάπτυξη της εμπορικής γεωργίας, η οποία ενθαρρύνθηκε από τους εμπορικούς δεσμούς του αυτοκρατορικού κράτους, η σιωνιστική επιδίωξη για γη και η απληστία των «προύχοντων» (των μεγάλων γαιοκτημόνων) άφησαν την αγροτική Παλαιστίνη σε κατάσταση ερειπίων. Εκεί ζούσε το 60% του παλαιστινιακού πληθυσμού. Το αποτέλεσμα ήταν μια αυξανόμενη έξοδος των φτωχών Παλαιστινίων προς τα αστικά κέντρα της εντολής.

Αυτή η αυξανόμενη εξαθλίωση και η απώλεια γης εξερράγησαν το 1936 με τη γενική απεργία και την εξέγερση του 1936. Αλλά αυτή, που πολλοί την αποκαλούν Πρώτη Ιντιφάντα, δεν ήταν η αρχή της αντίστασης στον Σιωνισμό και τους Βρετανούς. Αυτή είχε αρχίσει ήδη από τη δεκαετία του 1880. Η ανάπτυξη της παλαιστινιακής αντίστασης, η εξέγερση του 1936 και οι συνέπειές της θα είναι το θέμα του επόμενου άρθρου μου.

 

Σημειώσεις

1 Benny Morris, Righteous Victims

2 [Σ.τ.Μ.:] Το Yishuv (ישוב‎ – εβραϊκά: «Οικισμός», «Εγκατάσταση» ή «Κοινότητα») ήταν το όνομα της εβραϊκής κοινότητας στην Παλαιστίνη την περίοδο της βρετανικής Εντολής.

3 Zachary Lockman, «Zionism Good and Bad. Jacobo Timerman and the Lebanon War», MERIP [Middle East Research and Information Project], τεύχος 114, Μάιος 1983, https://merip.org/1983/05/zionism-good-and-bad/.

4 Ilan Pappe, A History of Modern Palestine [(Σ.τ.Μ.:) Ilan Pappe, Η ιστορία της σύγχρονης Παλαιστίνης, Κέδρος, Αθήνα 2007, σελ. 171, μετάφραση Μαρία – Αριάδνη Αλαβάνου].

5 [Σ.τ.Μ.:] Η Haganah (הַהֲגָנָה‎ – εβραϊκά: «Προστασία») ήταν η παραστρατιωτική οργάνωση/πολιτοφυλακή του Γισούβ. Αποτέλεσε τον πυρήνα της συγκρότησης των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων μετά το 1948.

6 [Σ.τ.Μ.:] Η Irgun (Ha-’Irgun Ha-Tzva’i Ha-Leumi b-Eretz Yisra’el / הארגון הצבאי הלאומי בארץ ישראל‎ – εβραϊκά: «Εθνική Στρατιωτική Οργάνωση στη Γη του Ισραήλ»).

7 Ilan Pappe, A History of Modern Palestine [(Σ.τ.Μ.:) Ilan Pappe, Η ιστορία…, ό.π., σελ. 153].

w.elaliberta.gr/