Αφηνίασε το ιδιωτικό χρέος

Το 2016 θα είναι το έτος της… πίεσης. Πριν από όλα προς τους δανειολήπτες για να τακτοποιήσουν τις ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις τους και να μπουν σε μια διαδικασία «συμβιβασμού» υπό την απειλή του… πλειστηριασμού.

◆ Πίεσης προς τους φορολογούμενους να πληρώνουν τουλάχιστον τα «τρέχοντα» αλλά και τη δόση της ρύθμισης των ληξιπρόθεσμων, προκειμένου να μην βρεθούν αντιμέτωποι με τον κίνδυνο της «αυτόματης κατάσχεσης» ακόμη και του τραπεζικού τους λογαριασμού.

◆ Πίεσης και προς τους οφειλέτες των ασφαλιστικών ταμείων, οι οποίοι θα πρέπει να βρουν τρόπο και να πληρώνουν τις τρέχουσες υποχρεώσεις τους και να καταβάλλουν μέρος των προηγούμενων, αν δεν θέλουν να βρεθούν αντιμέτωποι με τον Κώδικα Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων. Τι συμβαίνει όμως όταν αυξάνεται η πίεση; Απλός νόμος της φυσικής: Μεγαλώνει ο κίνδυνος της έκρηξης. Γιατί στην υπόθεση του «ιδιωτικού χρέους» να συμβαίνει κάτι διαφορετικό;

Στην κυβέρνηση γνωρίζουν ότι το πρόβλημα του «ιδιωτικού χρέους» δεν έχει μείνει έξω από κανένα ελληνικό νοικοκυριό. Είναι τέτοια η έκταση του «φαινομένου» πλέον που ουδείς μπορεί να υποστηρίξει ότι μένει ανεπηρέαστο έστω και το μεγαλύτερο μέρος από το πολιτικό «ακροατήριο» του ΣΥΡΙΖΑ.

Με «κόκκινα» δάνεια βαρύνονται και οι δημόσιοι υπάλληλοι. Οι οφειλές στην εφορία και ο ληξιπρόθεσμος ΕΝΦΙΑ δεν κοιτάει πολιτικές προτιμήσεις, ενώ οι χαμηλοσυνταξιούχοι μπορεί να μην χρωστούν οι ίδιοι στις τράπεζες ή στην εφορία, χρωστούν όμως τα παιδιά τους.

«Κόκκινα» δάνεια, πρώτη κατοικία, πλειστηριασμοί, ρύθμιση 100 δόσεων, ηλεκτρονικές κατασχέσεις καταθέσεων. Το μνημόνιο είναι γεμάτο από μέτρα που παραπέμπουν ακριβώς στο ίδιο πράγμα: προσπάθεια ανάκτησης του ιδιωτικού χρέους, το οποίο για διάφορους λόγους – αδυναμία πληρωμής πρωτίστως αλλά και εκμετάλλευση συνθηκών – κατέστη ληξιπρόθεσμο. Με δύο λέξεις, όλες αυτές οι έννοιες συνθέτουν το πρόβλημα που λέγεται «ιδιωτικό χρέος».

Το ιδιωτικό χρέος που καλπάζει ανεξέλεγκτο. Την ώρα που όλοι ασχολούνται με το δημόσιο χρέος, τη ρύθμισή του, το πιθανό «κούρεμά» του αλλά και το επιτόκιο με το οποίο αυτό θα τοκίζεται, το ιδιωτικό χρέος είναι κατά γενική ομολογία «μη διαχειρίσιμο», ενώ το μόνο που υπάρχει στο προσκήνιο είναι η θέσπιση μέτρων ακόμη μεγαλύτερης ασφυξίας.

Οι αριθμοί, οι οποίοι μήνα με τον μήνα γίνονται και χειρότεροι, προκαλούν ίλιγγο:

◆ Πρώτη φορά στα χρονικά οι ληξιπρόθεσμες οφειλές προς την εφορία ξεπέρασαν τα 80 δισεκατομμύρια ευρώ. Δεν είναι μόνο ο απόλυτος αριθμός που προκαλεί ανησυχία. Είναι και ο ρυθμός αύξησης.

◆ Τον Σεπτέμβριο προστέθηκαν περίπου 1,45 δισεκατομμύρια ευρώ στη δεξαμενή με τα ληξιπρόθεσμα, ενώ τα (πολύ) δύσκολα είναι μπροστά.

◆ Μέχρι την Παρασκευή (αν δεν υπάρξει κάποια παράταση στην προθεσμία πληρωμής) θα πρέπει να πληρωθούν η πρώτη δόση του ΕΝΦΙΑ, ο φόρος εισοδήματος των νομικών προσώπων, ο πρώτος ΦΠΑ μετά την αύξηση των συντελεστών, η δόση της ρύθμισης των ληξιπρόθεσμων οφειλών.

◆ Ο Νοέμβριος θα είναι ακόμη χειρότερος: θα πρέπει να πληρωθεί και ΕΝΦΙΑ και φόρος εισοδήματος φυσικών προσώπων και φόρος εισοδήματος νομικών προσώπων και δεύτερη δόση ΦΠΑ και ρύθμιση ληξιπρόθεσμων οφειλών και αναδρομικά για την ετεροχρονισμένη αύξηση της προκαταβολής φόρου σε αγρότες και κερδοφόρα νομικά πρόσωπα.

◆ Μέχρι το τέλος του έτους τα ληξιπρόθεσμα αποκλειστικά προς την εφορία αναμένεται να φτάσουν στα 84-85 δισεκατομμύρια ευρώ. Και τι έχει κάνει μέχρι τώρα το υπουργείο Οικονομικών για να αντιμετωπίσει το ζήτημα;

1 Ενεργοποιεί το λογισμικό που θα προχωρεί σε αυτόματες κατασχέσεις καταθέσεων εφόσον εντοπίζονται συσσωρευμένες οφειλές άνω των 70.000 ευρώ (το όριο μάλιστα είναι υπό συζήτηση). Η εφορία υποχρεωτικά θα στέλνει τον κατάλογο με τους οφειλέτες στις τράπεζες και οι τράπεζες υποχρεωτικά θα δεσμεύουν το ποσό της οφειλής, εφόσον βρίσκουν βέβαια υπόλοιπο.

Η ζημιά από την ύπαρξη ενός τέτοιου λογισμικού θα είναι εξίσου μεγάλη, καθώς ο οφειλέτης, γνωρίζοντας ότι οι λογαριασμοί του θα μπλοκάρονται αμέσως – και με δεδομένα τα capital controls όπου όλα γίνονται ηλεκτρονικά –, ουσιαστικά θα μένει εκτός αγοράς μετακυλίοντας το πρόβλημα στους προμηθευτές του.

2 Αλλάζει τον νόμο για τις 100 δόσεις και «τιμωρεί» περίπου 1 εκατομμύριο οφειλέτες – από τα 4 εκατομμύρια που είναι συνολικά –, οι οποίοι τουλάχιστον μπήκαν στη διαδικασία να προσπαθήσουν να τακτοποιήσουν τις οφειλές τους απέναντι στο Δημόσιο. Οι αλλαγές δεν τελείωσαν, καθώς θα έρθει και η απόφαση που θα καθορίζει με ποιον τρόπο θα μειώνονται (!) οι δόσεις για όσους χρωστούν στην εφορία, εφόσον υπάρχουν συγκεκριμένα εισοδήματα και περιουσιακά στοιχεία.

Η σημαντικότερη αλλαγή; Απαγορεύεται σε όποιον έχει υπαχθεί σε ρύθμιση να μην πληρώνει τις τρέχουσες φορολογικές υποχρεώσεις. Αν το κάνει, θα χάνει τη ρύθμιση. Ό,τι διεγράφη από προσαυξήσεις θα αναβιώνει και ο κίνδυνος της κατάσχεσης θα επιστρέφει.

Την ώρα που σε πολιτικό επίπεδο μαίνεται η μάχη με τους «δανειστές», προκειμένου να δοθεί λύση στο φλέγον ζήτημα των «κόκκινων» δανείων, θέμα «προαπαιτούμενο» προκειμένου να προχωρήσει η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, οι αριθμοί επιδεινώνονται με ταχύτητα:

◆ Στο 51,3% έχει φτάσει το ποσοστό των «κόκκινων» δανείων στα καταναλωτικά δάνεια, και στο 35,6% στα στεγαστικά.

◆ Τα επιχειρηματικά δάνεια είναι «κόκκινα» σε ποσοστό 39,8%. Στους μικρομεσαίους, όμως, το αντίστοιχο ποσοστό εκτινάσσεται στο 54% και στους ελεύθερους επαγγελματίες ακόμη και στο 63%. Η Τράπεζα της Ελλάδος έχει εντοπίσει κλάδους στους οποίους πρακτικά δεν πληρώνει κανείς: η κλωστοϋφαντουργία είναι «κόκκινη» σε ποσοστό 71%, ενώ ο αγροτικός κλάδος δεν αποπληρώνει τα δάνεια σε ποσοστό 61,4%. Ακόμη και το εμπόριο – κλάδος – μαμούθ για τα δεδομένα της ελληνικής οικονομίας – έχει 54% «κόκκινα» δάνεια.

Το ποσό των 100 δισ. ευρώ – τόσα είναι αυτή τη στιγμή τα «κόκκινα» δάνεια αν αθροιστούν – λειτουργεί ήδη ως «μαγνήτης» για τα «κοράκια» του εξωτερικού, γνωστά ως hedge funds.

Το αν η κυβέρνηση θα μπορέσει να φανεί συνεπής σε αυτή της τη δέσμευση και να μην πουλήσει «κόκκινα» δάνεια σε τέτοιου είδους «κοράκια», που λειτουργούν με αποκλειστικό γνώμονα το κέρδος, είναι ένα ζητούμενο. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η ιστορία των «κόκκινων» δανείων θα έχει θύματα. Ακόμη και να κερδηθεί η μάχη της πρώτης κατοικίας, είναι βέβαιο ότι δεν θα προστατευτούν όλοι.

Ίσως έχει μεγαλύτερη σημασία η δήλωση των εκπροσώπων των τραπεζών, ότι δεν είναι ζητούμενο γι’ αυτές να προχωρήσουν σε κατασχέσεις, παρά ένα νομοσχέδιο προστασίας της πρώτης κατοικίας, που θα προστατεύει συγκεκριμένα ακίνητα και για συγκεκριμένη περίοδο.

Ο μεγαλύτερος αριθμός των δανειοληπτών δεν θα περάσει από τις αίθουσες των δικαστηρίων, αλλά από τα τραπεζικά υποκαταστήματα. Στη διαπραγμάτευση με την τράπεζα – στο πλαίσιο των λύσεων που θα δίνει ο κώδικας δεοντολογίας – θα φανεί ποιοι θα μπορέσουν να αντέξουν το βάρος μιας συμφωνίας για ρύθμιση με την τράπεζα και ποιοι θα προτιμήσουν να εγκαταλείψουν την προσπάθεια μεταβιβάζοντας και την κυριότητα του ακινήτου (ή της επιχείρησης) σε κάποιο εταιρικό σχήμα της ίδιας της τράπεζας.

Στελέχη της τραπεζικής αγοράς δεν κρύβουν ότι μέσα από τη διαδικασία ρύθμισης των «κόκκινων» δανείων θα υπάρξουν και πάμπολλες αλλαγές ιδιοκτησιακού καθεστώτος, χωρίς καν να χρειαστεί να κινηθεί η διαδικασία του πλειστηριασμού.

Ο πλειστηριασμός, άλλωστε, είναι εκεί για να λειτουργεί ως «φόβητρο»: από την 1.1.2016 θα γίνει με όρους εμπορικών αξιών, δηλαδή με όρους «ξεπουλήματος». Νομοτελειακά, με το που θα μπούμε σε αυτή τη διαδικασία, θα αρχίσει να υποχωρεί το ποσοστό της ιδιοκατοίκησης. Όλα εξαρτώνται από την πορεία της οικονομίας και των εισοδημάτων. Όσο η ανάκαμψη των εισοδημάτων καθυστερεί, σε τόσο χαμηλότερα ποσοστά θα πέφτει ο συντελεστής της ιδιοκατοίκησης. Θα συγκλίνουμε έτσι με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους στον μοναδικό δείκτη που μας έκανε να ξεχωρίζουμε – θετικά – συγκριτικά με την υπόλοιπη Ευρώπη.

Το τρίτο μέτωπο που συνθέτει το «παζλ» του ιδιωτικού χρέους έχει να κάνει με τις οφειλές προς τα ασφαλιστικά ταμεία. Μια από τα ίδια με την εφορία και εκεί. Η κυβέρνηση υποχρεώθηκε να αυξήσει τα επιτόκια, θα υποχρεωθεί να θεσπίσει κριτήρια για να μειωθούν οι δόσεις αποπληρωμής, ενώ προωθείται και ασφυκτικότερο πλαίσιο για την είσπραξη των ληξιπρόθεσμων οφειλών.

Ήδη έχουν αρχίσει να εγκαταλείπουν την προσπάθεια όσοι εντάχθηκαν στη ρύθμιση και πλέον τα ασφαλιστικά ταμεία θα υποχρεωθούν να αναζητήσουν τα χρήματά τους με τον κακό τρόπο: με τις κατασχέσεις και τα αναγκαστικά μέτρα. Σαν να μην έφταναν τα περίπου 20 δισ. ευρώ που περιλαμβάνει ο κουβάς με τα ληξιπρόθεσμα προς τα ασφαλιστικά ταμεία, έρχεται τώρα και η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού για να βάλει ξανά στο τραπέζι θέμα αύξησης των ασφαλιστικών εισφορών.

Πού; Στον ΟΓΑ, όπου τα εισοδήματα έχουν καταρρεύσει και οι ασφαλισμένοι δεν πληρώνουν καν τις εισφορές στα σημερινά χαμηλά επίπεδα. Ή ακόμη και στον ΟΑΕΕ. Από τους περίπου 740.000 ασφαλισμένους είναι ζήτημα αν καταβάλλουν τις οφειλές τους εμπρόθεσμα οι μισοί.

Τι λοιπόν θα προκύψει αν συνδεθούν οι εισφορές με το εισόδημα, όπως θέλει το μνημόνιο;

Ένα άθροισμα των οφειλών που προαναφέρθηκαν αναδεικνύει την έκταση του φαινομένου: 100 δισ. τα ληξιπρόθεσμα χρέη στις τράπεζες συν 80 δισ. προς την εφορία και άλλα 20 δισ. προς τα ασφαλιστικά ταμεία μας κάνουν 200 δισ. ευρώ (μόνο τα ληξιπρόθεσμα και χωρίς να περιλαμβάνονται τα απλήρωτα τιμολόγια, δηλαδή τα χρέη από επιχείρηση σε επιχείρηση, που ανέρχονται και αυτά σε αρκετές δεκάδες δισ. ευρώ). Προφανώς το ποσό είναι μη διαχειρίσιμο.

Η κυβέρνηση, αργά ή γρήγορα, θα κληθεί να πάρει επώδυνες αποφάσεις, καθώς μέρα με την ημέρα η πίεση των δανειστών θα αυξάνεται.

◆ Θα ανοίξουν λογαριασμοί;

◆ Θα γίνουν κατασχέσεις;

◆ Θα χαθούν σπίτια και επιχειρήσεις;

Η απάντηση «ναι» μπορεί να μοιάζει προφανής. Η έκταση που θα πάρει το φαινόμενο θα είναι αυτή που θα κρίνει το μέλλον της κυβέρνησης