Ο εχθρός του εχθρού μου δεν είναι πάντα φίλος μου…

Η εξα­ε­τία της κρί­σης προ­σφέ­ρει εξαι­ρε­τι­κά πλού­σια βάση δε­δο­μέ­νων για τις αντι­φά­σεις μέσα από τις οποί­ες τα κέ­ντρα του πα­γκο­σμιο­ποι­η­μέ­νου κα­πι­τα­λι­σμού επι­χεί­ρη­σαν να χτί­σουν μια νέα ισορ­ρο­πία επι­βί­ω­σης και ανα­ζω­ο­γό­νη­σης του συ­στή­μα­τος. Ιδιαί­τε­ρα η ελ­λη­νι­κή «σκηνή» της διε­θνούς κρί­σης απο­τέ­λε­σε συ­μπυ­κνω­μέ­νο πεδίο δια­σταύ­ρω­σης, αντι­πα­ρά­θε­σης και συ­ναί­νε­σης σχε­δόν όλων των ση­μα­ντι­κών πόλων του κα­πι­τα­λι­στι­κού μας σύ­μπα­ντος. Ε.Ε., ΗΠΑ, FED, ΕΚΤ, ΔΝΤ, G8, G20, ακόμη και η Κίνα, η Ρωσία, το Ισ­ρα­ήλ ή οι BRICS έπαι­ξαν κά­ποιο, μι­κρό­τε­ρο ή με­γα­λύ­τε­ρο, ρόλο στην ελ­λη­νι­κή πε­ρι­πέ­τεια. Φυ­σι­κά, δεν υπάρ­χει αμ­φι­βο­λία για το ποιοι ήταν και πα­ρα­μέ­νουν οι πρω­τα­γω­νι­στές. Τους εί­δα­με και τους ξα­να­βλέ­που­με σή­με­ρα να εναλ­λάσ­σο­νται σε ρό­λους κακού, καλού και ου­δέ­τε­ρου μπά­τσου, με τα­χύ­τη­τα και επι­νοη­τι­κό­τη­τα που προ­κα­λούν αλη­θι­νό vertigo στο εγ­χώ­ριο πο­λι­τι­κό σύ­στη­μα.

Ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, τόσο ως αντι­πο­λί­τευ­ση με προ­ο­πτι­κή εξου­σί­ας όσο και ως κυ­βέρ­νη­ση, ανή­γα­γε την πα­θο­λο­γία του vertigo σε… στρα­τη­γι­κή. Με επι­κίν­δυ­νη αφέ­λεια και, κυ­ρί­ως, με ένα τρο­μα­κτι­κό κενό ανά­λυ­σης  απο­λυ­το­ποιού­σε κάθε φορά τις επι­μέ­ρους αντι­θέ­σεις των δια­χει­ρι­στών της ελ­λη­νι­κής κρί­σης, καλ­λιερ­γώ­ντας αφε­λείς προσ­δο­κί­ες για εκ των ένδον ανα­τρο­πή του ακραί­ου νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρου σχε­δί­ου που εφαρ­μό­ζε­ται στην Ελ­λά­δα. Θα έλεγε κα­νείς ότι βα­σι­κός οδη­γός της τα­κτι­κής της ηγε­σί­ας του ήταν η λαϊκή θυ­μο­σο­φία «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου». Η οποία, ενί­ο­τε είναι σωστή, υπό την προ­ϋ­πό­θε­ση ότι ο οιο­νεί «σύμ­μα­χός» σου είναι πράγ­μα­τι εχθρός του εχθρού σου και η με­τα­ξύ τους αντί­θε­ση έχει αξιο­ποι­ή­σι­μο βάθος, έντα­ση, διάρ­κεια. Φυ­σι­κά, υπάρ­χει και δεύ­τε­ρη προ­ϋ­πό­θε­ση σω­στής αξιο­ποί­η­σης των αντι­θέ­σε­ων στο μπλοκ των αντι­πά­λων: να έχεις πρό­θε­ση και σχέ­διο ανα­τρο­πής. Αλ­λιώς, γί­νε­σαι απλώς μέρος τους, αγό­με­νος και φε­ρό­με­νος από την αυλή του ενός στην αυλή του άλλου.

Το ΔΝΤ «είναι φίλος μας»…

Όμως, αυτά που εί­δα­με και ακού­σα­με τα τρία τε­λευ­ταία χρό­νια, από τις εκλο­γές του 2012 και εντεύ­θεν, συ­νι­στούν επι­κίν­δυ­νες φαι­δρό­τη­τες. Εκ του απο­τε­λέ­σμα­τος δε, μπο­ρού­με να συ­μπε­ρά­νου­με ότι έμει­νε ο κίν­δυ­νος και εξη­φα­νί­σθη η φαι­δρό­τη­τα.

Η ενα­γώ­νια ανα­ζή­τη­ση «συμ­μά­χων» στο μπλοκ των δα­νει­στών από την ηγε­σία του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ ξε­κί­νη­σε τον Οκτώ­βριο του 2012, όταν ο επι­κε­φα­λής οι­κο­νο­μο­λό­γος του ΔΝΤ Ολι­βιέ Μπλαν­σάρ απο­κά­λυ­ψε ότι τα υφε­σια­κά απο­τε­λέ­σμα­τα του πρώ­του μνη­μο­νί­ου υπο­λο­γί­στη­καν με λάθος δη­μο­σιο­νο­μι­κό πολ­λα­πλα­σια­στή. Η «ομο­λο­γία» αυτή εκλή­φθη­κε ως σήμα εν­δε­χό­με­νης στρο­φής και απο­στα­σιο­ποί­η­σής του ΔΝΤ από την ακραία λι­τό­τη­τα, σε συ­νάρ­τη­ση με τη διαρ­κή πίεσή του προς τους Ευ­ρω­παί­ους δα­νει­στές για ανα­διάρ­θρω­ση του ελ­λη­νι­κού χρέ­ους. Ωστό­σο, η στα­θε­ρά λάθος ανά­γνω­ση και ερ­μη­νεία της κρι­τι­κής του ΔΝΤ προς τους Ευ­ρω­παί­ους δα­νει­στές οδή­γη­σε σε εντυ­πω­σια­κές πα­λι­νω­δί­ες την ηγε­σία του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, ιδιαί­τε­ρα στη διάρ­κεια της δια­κυ­βέρ­νη­σής του. Σε μια κο­ρύ­φω­ση του «έρωτα» προς το ΔΝΤ, δυο μέρες πριν από το δη­μο­ψή­φι­σμα της 5ης Ιου­λί­ου, η διαρ­ροή της έκ­θε­σης του Τα­μεί­ου, με την εκτί­μη­ση ότι το ελ­λη­νι­κό χρέος δεν είναι βιώ­σι­μο χωρίς κού­ρε­μα του­λά­χι­στον 30%, προ­βλή­θη­κε ως δι­καί­ω­ση της κυ­βερ­νη­τι­κής θέσης, και μά­λι­στα με διάγ­γελ­μα του πρω­θυ­πουρ­γού. Λίγες μέρες μετά, στην ψυ­χρο­λου­σία της ευ­ρω­παϊ­κής Συ­νό­δου Κο­ρυ­φής που κα­τέ­λη­ξε στο τρίτο μνη­μό­νιο, το ΔΝΤ επέ­στρε­ψε στο στρα­τό­πε­δο του «εχθρού». Και ενώ τις πα­ρα­μο­νές των Χρι­στου­γέν­νων ο Α. Τσί­πρας ξι­φουλ­κού­σε με άρθρο του στους Financial Times (21/12/2015) κατά του ΔΝΤ και υπέρ της έξω­σής του από το τρίτο μνη­μό­νιο, στο Eurogroup της πε­ρα­σμέ­νης Πέμ­πτης ο υπουρ­γός Οι­κο­νο­μι­κών συ­ναι­νού­σε στην πλήρη συμ­με­το­χή του ΔΝΤ, με τις γνω­στές πα­ρε­νέρ­γειες στη δια­πραγ­μά­τευ­ση της πρώ­της αξιο­λό­γη­σης, που κατά τα φαι­νό­με­να θα συρ­θεί για μήνες.

Η ΕΚΤ «προ­πύρ­γιο αντι-λι­τό­τη­τας»

Εξί­σου εντυ­πω­σια­κές πι­ρου­έ­τες χα­ρα­κτη­ρί­ζουν τον τρόπο που αντι­λαμ­βα­νό­ταν κατά και­ρούς  η ηγε­σία του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ το ρόλο της ΕΚΤ. Τρεις μέρες πριν τις εκλο­γές της 25 Γε­νά­ρη 2015 που έφε­ραν τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ στην κυ­βέρ­νη­ση, το ηγε­τι­κό του επι­τε­λείο επε­φύ­λασ­σε δι­θυ­ραμ­βι­κή υπο­δο­χή στην ανα­κοί­νω­ση του προ­γράμ­μα­τος πο­σο­τι­κής χα­λά­ρω­σης του Ντρά­γκι. Οι δια­τυ­πώ­σεις της σχε­τι­κής ανα­κοί­νω­σης (22/1/2015) είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κές: «Ο κ. Ντρά­γκι με τη ση­με­ρι­νή ανα­κοί­νω­ση του προ­γράμ­μα­τος αγο­ράς ομο­λό­γων απά­ντη­σε στις ακραί­ες πε­ριο­ρι­στι­κές πο­λι­τι­κές τασ­σό­με­νος υπέρ της πο­σο­τι­κής χα­λά­ρω­σης, δια­φο­ρο­ποιού­με­νος από τις ακραί­ες νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρες φωνές στις οποί­ες δυ­στυ­χώς συ­γκα­τα­λέ­γε­ται και ο κ. Σα­μα­ράς… Η ελ­πί­δα έρ­χε­ται, η Ελ­λά­δα γυ­ρί­ζει σε­λί­δα. η Ευ­ρώ­πη προ­χω­ρά». Σε λι­γό­τε­ρο από δύο εβδο­μά­δες ο Ντρά­γκι προ­χώ­ρη­σε πράγ­μα­τι στο επό­με­νο βήμα. Στις 4/2/2015, με την από­φα­ση της ΕΚΤ να στα­μα­τή­σει να δέ­χε­ται τα ελ­λη­νι­κά ομό­λο­γα ως ενέ­χυ­ρα, εγκαι­νί­α­σε την τρο­μο­κρα­τία του ELA που κα­τέ­λη­ξε στα capital control και στο τρίτο μνη­μό­νιο…

Μερ­κε­λι­σμός vs κεϊν­σια­νι­σμός

Μια αντί­στοι­χη τε­θλα­σμέ­νη πο­ρεία δια­νύ­θη­κε πάνω στο όχημα του «Μερ­κε­λι­σμού». Από τη θε­α­μα­τι­κή εκλο­γι­κή επί­δο­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ το 2012 μέχρι και την πρώτη του εκλο­γι­κή νίκη, στις ευ­ρω­ε­κλο­γές του 2014, στη ρη­το­ρι­κή της ηγε­σί­ας του προ­βλή­θη­κε ως κυ­ρί­αρ­χο, πα­νευ­ρω­παϊ­κό, αν όχι και πα­γκό­σμιο δί­λημ­μα το «μερ­κε­λι­σμός ή κεϊν­σια­νι­σμός». Σε μια συμ­βο­λι­κής αξίας ομι­λία στο Πα­νε­πι­στή­μιο του Τέξας, το Νο­έμ­βριο του 2013, ο Αλέ­ξης Τσί­πρας έδωσε στο δί­λημ­μα αυτό και γε­ω­πο­λι­τι­κή διά­στα­ση, εξαί­ρο­ντας την «κεϊν­σια­νή πο­λι­τι­κή της κυ­βέρ­νη­σης των ΗΠΑ» ως αντί­πα­λο δέος στον ακραίο νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σμό της γερ­μα­νι­κής ηγε­σί­ας. Η ρη­το­ρι­κή της επί­θε­σης στο «μερ­κε­λι­σμό» είχε, βε­βαί­ως, σαθρό υπό­βα­θρο, μια και απέ­κρυ­πτε το γε­γο­νός ότι η νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη λι­τό­τη­τα δεν ήταν η από­κλι­ση από κά­ποια ευ­ρω­παϊ­κή κα­νο­νι­κό­τη­τα, αλλά δο­μι­κό στοι­χείο της Ευ­ρω­ζώ­νης από την εποχή του Μά­α­στρι­χτ. Συν τοις άλ­λοις, απο­δεί­χτη­κε ότι οι φα­ντα­σια­κοί αντί­πα­λοι της Μέρ­κελ και οιο­νεί σύμ­μα­χοι του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, η αμε­ρι­κα­νι­κή ηγε­σία, την κρί­σι­μη στιγ­μή έριξε όλο το βάρος της στον εγκλω­βι­σμό της κυ­βέρ­νη­σης στο τρίτο μνη­μό­νιο, για να υλο­ποι­η­θεί η δια­τυ­πω­μέ­νη από το 2013 αυ­το­εκ­πλη­ρού­με­νη προ­φη­τεία του Β. Σόι­μπλε.

Το σκη­νι­κό επα­να­λαμ­βά­νε­ται συ­νε­χώς, με τε­λευ­ταίο πε­ρι­στα­τι­κό την απαί­τη­ση Τζακ Λιου να απο­δε­χθεί η κυ­βέρ­νη­ση ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ- ΑΝΕΛ το «απε­χθές» ΔΝΤ στο νέο πρό­γραμ­μα. Όσο για το «μερ­κε­λι­σμό», αυτός έχει κυ­ριο­λε­κτι­κά εξα­φα­νι­στεί. Στη θέση του δια­τυ­πώ­νε­ται -όλο και πιο δειλά πια- κρι­τι­κή στον «σοϊ­μπλι­σμό». Συχνά το τε­λευ­ταίο διά­στη­μα, όταν κα­ταγ­γέλ­λο­νται οι «ακραί­οι κύ­κλοι» της Ε.Ε., ο Γερ­μα­νός υπουρ­γός Οι­κο­νο­μι­κών εμ­φα­νί­ζε­ται πε­ρί­που σαν ο πιο απο­μο­νω­μέ­νος πο­λι­τι­κός στην Ε.Ε., μο­να­χι­κός εκ­φρα­στής της ακραί­ας λι­τό­τη­τας, του Grexit και όλων των δει­νών της Ευ­ρώ­πης. Κι αυτό, σε πεί­σμα των συλ­λο­γι­κών απο­φά­σε­ων του Eurogroup που σχε­δόν πάντα επι­κυ­ρώ­νουν τους σχε­δια­σμούς του.

Οι καλοί σο­σιαλ­δη­μο­κρά­τες

Θα μπο­ρού­σε να απα­ριθ­μή­σει κα­νείς δε­κά­δες πε­ρι­στα­τι­κά «ανα­κά­λυ­ψης» δυ­νη­τι­κών συμ­μά­χων της κυ­βέρ­νη­σης ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ- ΑΝΕΛ σε μια «Ευ­ρώ­πη που αλ­λά­ζει». Ο «Ολα­ντρέ­ου» του 2014, έγινε σύμ­μα­χος Φραν­σουά, το ίδιο και ο Ρέν­τσι, πα­ρό­τι και οι δυο αξιο­ποί­η­σαν την κυ­βέρ­νη­ση ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ για να απο­σπά­σουν κά­ποιας μορ­φής δη­μο­σιο­νο­μι­κή χα­λά­ρω­ση για τις πα­ρα­παί­ου­σες οι­κο­νο­μί­ες τους. Ο κα­ταγ­γελ­λό­με­νος ως φε­ρέ­φω­νο της ευ­ρω­παϊ­κής Δε­ξιάς σο­σιαλ­δη­μο­κρά­της Μάρ­τιν Σουλτς, επι­στρα­τεύ­ε­ται σαν δί­αυ­λος κά­ποιας εκ­κο­λα­πτό­με­νης με­γά­λης συμ­μα­χί­ας με τους ημι­θα­νείς σο­σιαλ­δη­μο­κρά­τες, ή ως υπο­στη­ρι­κτής «εκ­δη­μο­κρα­τι­σμού» του μνη­μο­νί­ου διά της εμπλο­κής του Ευ­ρω­παϊ­κού Κοι­νο­βου­λί­ου. Ο αντί­πα­λος στις ευ­ρω­ε­κλο­γές του 2014 Γιούν­κερ, ο άν­θρω­πος που υλο­ποί­η­σε το «πρα­ξι­κό­πη­μα» της 13ης Ιου­λί­ου, εκ­θειά­ζε­ται σαν γεν­ναιό­δω­ρος σύμ­μα­χος που «προι­κο­δό­τη­σε» το τρίτο μνη­μό­νιο με το υπο­τι­θέ­με­νο πα­κέ­το των 35 δισ. ευρώ, αν και δεν πρό­κει­ται για τί­πο­τα πε­ρισ­σό­τε­ρο από τους πό­ρους του ΕΣΠΑ και της ΚΑΠ.

Τρο­μα­κτι­κό κενό κα­τα­νό­η­σης

Για να εί­μα­στε δί­καιοι, ανά­λο­γες αυ­τα­πά­τες και αντί­στοι­χες δια­ψεύ­σεις πήραν και όσοι επέν­δυαν στην πι­θα­νή συμ­μα­χία της Κίνας, της Ρω­σί­ας ή και του Ισ­ρα­ήλ -η τε­λευ­ταία επι­κίν­δυ­να εδραιω­μέ­νη πλέ­ον-, αν και απο­δεί­χθη­κε ότι ο πα­γκό­σμιος κα­πι­τα­λι­σμός με τους επι­μέ­ρους πό­λους του και τις επι­μέ­ρους εντά­σεις, αντι­θέ­σεις και συ­γκρού­σεις του, ακόμη και θερ­μές (βλέπε Ου­κρα­νία), δου­λεύ­ει όλο και πιο πολύ ως ενιαίο, κλει­στό σύ­στη­μα, με ισχυ­ρά ανα­κλα­στι­κά αυ­το­συ­ντή­ρη­σης. Οι ηγε­μο­νι­σμοί, οι δια­γκω­νι­σμοί και οι αντα­γω­νι­σμοί είναι μέρος αυτού του συ­στή­μα­τος, που τεί­νει σε μια πο­λι­τι­κή πα­γκο­σμιο­ποί­η­ση, για την ακρί­βεια σε έναν πα­γκο­σμιο­ποι­η­μέ­νο ολο­κλη­ρω­τι­σμό. Το πρό­βλη­μα είναι ότι η Αρι­στε­ρά, και ιδιαί­τε­ρα το δια­νοη­τι­κό δυ­να­μι­κό της, έχει τόσο τρο­μα­κτι­κά κενά ανά­λυ­σης και κα­τα­νό­η­σης αυτού του συ­στή­μα­τος, ώστε από επί­δο­ξος ανα­τρο­πέ­ας του να εξε­λίσ­σε­ται, στην «κα­λύ­τε­ρη» πε­ρί­πτω­ση, σε θλι­βε­ρή συ­νι­στώ­σα του.

Γιάννης Κιμπουρόπουλος