Οι κ.κ. Λαπαβίτσας, Μαριόλης και Γαβριηλίδης[i]επιθυμούν πάση θυσίατην επιστροφή στη Δραχμή ώστε μέσα από την κατά το δοκούν υποτίμησή της (κατά δήλωσή τους από 30% έως 50%) να ανελκύσουν την οικονομία από την κρίση και να τη μεταθέσουν σε διατηρήσιμη αναπτυξιακή τροχιά συνεπικουρούμενοι, βεβαίως, και από τη μη εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους και το νομισματικού χαρακτήρα[ii] δημοσιονομικό έλλειμμα. Το δραχμικό οικονομικό θαύμα θα συντελεστεί σχεδόν αστραπιαία: σε περισσότερους από έξη μήνες και σε λιγότερους από δώδεκα.
- του Κώστα Λαμπρόπουλου |
| red line
Η πρόταση των αξιότιμων κυρίων, όσο τουλάχιστον αφορά την νομισματική υποτίμηση και το δημοσιονομικό έλλειμμα, δεν είναι νέα. Για την ακρίβεια αποτελεί το πριν από την εισαγωγή του Ευρώ οικονομικό παρελθόν της χώρας μας.
Συγκεκριμένα, η πολιτική της διαρκούς συναλλαγματικής υποτίμησης και των δημοσιονομικών ελλειμμάτων υπέρ της ανάπτυξης εφαρμόστηκε από το 1981 μέχρι και την ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη το 2002 (με τον όποιο μετριασμό τους συντελέστηκε την τελευταία προενταξιακή περίοδο).
Ας δούμε, λοιπόν,συγκεκριμένα ποια δείχνουν τα πραγματικά στοιχεία (και όχι οι ακαδημαϊκές θεωρητικές κατασκευές) ότι ήταν η αναπτυξιακή απόδοση της διαρκούς συναλλαγματικής υποτίμησης της Δραχμής από το 1981 μέχρι το 2001.
Το Γράφημα που ακολουθεί απεικονίζει γραφικά εκ παραλλήλου τη διαχρονική εξέλιξη της συναλλαγματικής ισοτιμίας Δραχμής – USD και του ΑΕΠ της χώρας με έτος βάσης 100 το 1975.
Τι, λοιπόν, δείχνουν τα πραγματικά στοιχεία;
Ότι από το 1980 έως το 2001 η Δραχμή απαξιώθηκε έναντι του USDπερισσότερο από δώδεκα φορές ενώ παράλληλα το ΑΕΠ αυξήθηκε λιγότερο από το μισό. Συγκεκριμένα, την περίοδο αυτήο ετήσιος μέσος γεωμετρικός ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ ήταν 1,7% και ο ετήσιος μέσος γεωμετρικός ρυθμός υποτίμησης της Δραχμής ήταν 11,3%. Προσεγγιστικά, κάθε εκατοστιαία μονάδα αύξησης του ΑΕΠ “ζευγαρωνόταν” ετησίως με 6,7 εκατοστιαίες μονάδες συναλλαγματικής υποτίμησης της Δραχμής.
Τι σημαίνει αυτό;
Ότι κάθε μονάδα νέου ετήσιου προϊόντος, άρα και η εργασία που το παρήγαγε, είχαν διεθνώς μικρότερη αξία, άξιζαν αντιστοίχως λιγότερο κατά 6,7%, από την ίδια μονάδα ετήσιου προϊόντος του προηγούμενου χρόνου καθώς και της εργασίας που το είχε παράξει.
Πρόκειται περί μιας κολοσσιαίας κλίμακας ιστορικής τάσης συνεχούς απαξίωσης της εθνικής εργασίας, άρα και ολόπλευρης, δηλαδή δομικής, οικονομικής παρακμής. Δεν χρειάζεται, φυσικά, υπερβολική δόση μαρξιστικής σοφίας για να αντιληφθεί κανείς ότι η διαρκής υποτίμηση των νομισμάτων των λιγότερο ανεπτυγμένων οικονομιών αποτελεί ένα από τα κύρια εργαλεία μεταφοράς πλεονασμάτων στα μητροπολιτικά κέντρα, δηλαδή ιμπεριαλιστικής εκμετάλλευσης.
Εν πάση περιπτώσει, ηόποια αναπτυξιακή ώθηση ενδεχομένως δόθηκε στην οικονομία από τη διαρκή συναλλαγματική υποτίμηση ήταν ανεπαρκής για να σταθεροποιήσει τη συναλλαγματική ισοτιμία. Τελικά, η νομισματική σταθεροποίηση επιτεύχθηκε με το Ευρώ το οποίο και ανέδειξε αστραπιαία το σύνθετο δομικό πρόβλημα οικονομίας, κοινωνίας και πολιτικής που η Δραχμή έκρυβε επιμελώς πίσω από τη διαρκή (αυτοτροφοδοτούμενη) υποτίμησή της.
Έδωσε, όμως, η διαρκής υποτίμηση μια αναπτυξιακή ώθηση στη δραχμική οικονομία;
Τα στοιχεία που απεικονίζονται στο Γράφημα που ακολουθεί απαντούν αρνητικά.
Την περίοδο 1976-2001 ο συντελεστής συσχέτισης της ετήσιας μεταβολής της συναλλαγματικής ισοτιμίας με την ετήσια μεταβολή του ΑΕΠ του ιδίου χρόνου είναι αρνητικός κατά -0,1515! Αυτό σημαίνει ότι τα δυο μεγέθη κινούνται αντιστρόφως: η υποτίμηση βλάπτει την ανάπτυξη και η ανάπτυξη περιορίζει την υποτίμηση κατά 15,15%!
Ειδικότερα την περίοδο 1981-2001,ο συντελεστής συσχέτισης της ετήσιας μεταβολής της συναλλαγματικής ισοτιμίας με την ετήσια μεταβολή του ΑΕΠ του ιδίου χρόνου είναι επίσης αρνητικός και κατά τι μικρότερος: -0,1416.
Με χρονική υστέρηση της μεταβολής του ΑΕΠ κατά ένα χρόνο έναντι της συναλλαγματικής υποτίμησης του προηγούμενου χρόνου, ο συντελεστής της συσχέτισης των δύο ετεροχρονισμένων μεταβλητών την ίδια περίοδο είναι πάλι αρνητικός και μάλιστα σε μέγεθος μεγαλύτερο: -0,2666! Αυτό σημαίνει ότι η περσινή υποτίμηση βλάπτει τη φετινή ανάπτυξη κατά 26,66%!
Ειδικότερα την περίοδο 1981-2001,ο συντελεστής συσχέτισης της ετήσιας μεταβολής της συναλλαγματικής ισοτιμίας του προηγούμενου χρόνου με την ετήσια μεταβολή του ΑΕΠ του επόμενου χρόνου είναι επίσης αρνητικός και κατά τι μεγαλύτερος: -0,271.
Αθροιστικά, η περσινή και φετινή υποτίμηση της Δραχμής συσχετίζονται αρνητικά με τη φετινή ανάπτυξη κατά -41,81% την περίοδο 1976-2001 και κατά -41,26% την περίοδο 1981-2001!
Συνεπώς, στην περίπτωση της μικροαστικής και κρατικο-καπιταλιστικής Ελλάδας όχι μόνο δεν διαπιστώνεται καμία απολύτως σημαντική έλξη του παραγόμενου προϊόντος από τη διαρκή συναλλαγματική υποτίμηση αλλά -απεναντίας- διαπιστώνεται σαφής αντιαναπτυξιακή επίπτωση της διαρκούς συναλλαγματικής υποτίμησης.
Γιατί η ελληνική εμπειρία ακυρώνει τη σχετική βιβλιογραφία;
Επειδή ο μικροαστικός και κρατικο-καπιταλιστικός χαρακτήρας του εγχώριου οικονομικούσχηματισμού -υπενθυμίζεται ότι αυτό αποτελεί παγκόσμια ελληνική ιδιαιτερότητα (βλ. Λαμπρόπουλος 20151019[iii])- επιτρέπει στις επιχειρήσεις να τιμολογούν με την αρχή της σημειούμενης μέγιστης τιμής στην αγορά μείον την όποια επιθυμητή ανά πωλητή έκπτωση ανταγωνιστικότητας (βλ. επ’αυτού επίσης Λαμπρόπουλος 20161003[iv]). Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι οι ηγέτιδες τιμές στην εγχώρια αγορά είναι αυτές των εισαγομένων ασχέτως του σχετικά μικρότερου μεριδίου αγοράς που οι εισαγωγές κατέχουν!
Ακόμα περισσότερο λιανά: όλοι πουλάνε σα να ήταν τα προϊόντα τους εισαγόμενα ασχέτως εάν έχουν παραχθεί στο Περιστέρι ή την Τρίπολη!!!Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται -με το κοινωνικό κόστος του πληθωρισμού- η επιβίωση των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων, επαγγελματιών, κ.ο.κ., δηλαδή η αναπαραγωγή του εγχώριου σχηματισμού στην μικροαστική και κρατικο-καπιταλιστική διαμόρφωσή του …
Η αναπτυξιακή αναποτελεσματικότητα της συναλλαγματικής υποτίμησης ήταν ιδιαίτερα αισθητή την πρώτη περίοδο διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, δηλαδή τη χρονική περίοδο 1982-1985, εντός της οποίας -υπενθυμίζεται ότι συντελέστηκαν δύο διαδοχικές υποτιμήσεις, η πρώτη στις 10 Μαρτίου 1983 με υποτίμηση της Δραχμής κατά 15% έναντι του USD και κατά 16% έναντι του ECU και η δεύτερη στις 14 Οκτωβρίου 1985 με υποτίμηση της Δραχμής κατά 15% έναντι του USD.
Η δεύτερη υποτίμηση συνοδεύτηκε από την εφαρμογή ενός διετούς προγράμματος σταθεροποίησης που ανάμεσα στα άλλα προέβλεπε την καταβολή χρηματικών προκαταβολών σε ορισμένες κατηγορίες εισαγωγών από 40% έως 80%,τον διετή περιορισμό στις αυξήσεις μισθών, τον επανυπολογισμό της Αυτόματης Τιμαριθμικής Αναπροσαρμογής με όρους προσδοκώμενου πληθωρισμού, μεγάλες ανατιμήσεις στα τιμολόγια των Οργανισμών Κοινής Ωφελείας (ΔΕΗ, ΕΥΔΑΠ, ΟΤΕ, μεταφορές), μείωση των κοινωνικών δαπανών και των δημόσιων επενδύσεων του προϋπολογισμού, κ.ο.κ. Το πρόγραμμα σταθεροποίησης έστρεψε τη συνδικαλιστική πτέρυγα του ΠΑΣΟΚ ενάντια στην κυβερνώσα πτέρυγά του. Έκτοτε, το ρήγμα που δημιουργήθηκε αναμεσά τους δεν γεφυρώθηκε ποτέ.
Συνολικά, την περίοδο μεταξύ της προηγουμένης εργάσιμης ημέρας της ανακοίνωσης της πρώτης υποτίμησης και της επόμενης εργάσιμης ημέρας της ανακοίνωσης της δεύτερης υποτίμησης, η Δραχμή υποτιμήθηκε έναντι του USDκατά 219,75% (που είναι -ειρήσθω εν παρόδω- υποτίμηση υπερτετραπλάσια από εκείνη που -μετριοπαθώς- προτείνουν οι κ.κ.Λαπαβίτσας, Μαριόλης και Γαβριηλίδης).
Εντός της πενταετίας 1981-1985 η Δραχμή υποτιμήθηκε έναντι του USDκατά 406,05% και το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά … +0,6%!!!
Ναι, ναι! Καλά διαβάσατε: μισό και ένα δέκατο τοις εκατό!!!
Η αναπτυξιακή αναποτελεσματικότητα της δραχμικής συναλλαγματικής υποτίμησης σημαίνει ότι κατά το παρελθόν αυτή αποτέλεσε εργαλείο αποκλειστικά για την εξισορρόπηση του ισοζυγίου πληρωμών, δηλαδή -τελικά- για την αποφυγή της κρατικής χρεοκοπίας, με αρνητική επίπτωση στην ανάπτυξη της οικονομίας. Η απώλεια αυτού του εργαλείου μετά την ένταξη στην Ευρωζώνη κατέστησε -πρακτικά- αυτή τη χρεοκοπία αναπόφευκτη. Εννέα χρόνια μετά την υιοθέτηση του Ευρώ, το Ελληνικό Κράτος χρεοκόπησε το 2010 αμέσως μετά την περίοδο της πρωτοφανούς ευημερίας που ακολούθησε την ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη και προηγήθηκε της χρεοκοπίας.
Τέλος, πρέπει να επισημανθεί ότι το σύστημα διαχείρισης της οικονομίας την εποχή της Δραχμής και, κυρίως, τη δεκαετία του ’80,μοιάζει εκπληκτικά με εκείνο που προκύπτει από τις προτάσεις των κ.κ. Λαπαβίτσα, Μαριόλη και Γαβριηλίδη για τη θεσμική δόμηση της δραχμικής οικονομικής πολιτικής τους [ημιαγορά συναλλάγματος, έλεγχοι στην κίνηση των κεφαλαίων, έλεγχοι αυθεντικότητας των διεθνών συναλλαγών, τραπεζικό σύστημα υπό κρατικό έλεγχο και ασφυκτική εποπτεία από τη Νομισματική Επιτροπή, ενεργή παρέμβαση του κράτους στην οικονομία (Οργανισμός Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων, κ.ο.κ.), κ.λπ.].
Αναρωτιέμαι, λοιπόν, για ποιόν ακριβώς λόγο η επιστροφή στο δραχμικό παρελθόν που προτείνουν οι αξιότιμοι κύριοι Λαπαβίτσας, Μαριόλης και Γαβριηλίδης, Κατσανέβας και Καραμολέγκος, Λαφαζάνης, Αλαβάνος, Καζάκης και οι υπόλοιποι λιγότερο επώνυμοι φίλοι τους και θα έχει καλύτερα αναπτυξιακά και αντιπληθωριστικά και λοιπά αποτελέσματα από εκείνα που ιστορικά όντως είχε και μάλιστα δίχως να συνοδεύεται παράλληλα από ένα πρόγραμμα σταθεροποίησης, δηλαδή κατά βάση εισοδηματικής λιτότητας, σαν κι’ εκείνο που εφαρμόστηκε τη διετία 1985-1987 ως συμπλήρωμα της δεύτερης υποτίμησης της Δραχμής … ;;;
[i]Lapavitsas C., Mariolis Th., Gavrielidis C. [201701] Eurozone failure, German policies, and a new path for Greece policy, analysis and proposals, Rosa-Luxemburg-Stiftung, https://www.rosalux.de/publication/43011/eurozone-failure-german-policies-and-a-new-path-for-greece.html
[ii] δηλαδή μέσω της έκδοσης νέου χάρτινου χρήματος από το Νομισματοκοπείο.
[iii]Λαμπρόπουλος [20151019] Κ., Η παγκόσμια ελληνική ιδιαιτερότητα: Ο μικροαστικός κρατικός μονοπωλιακός καπιταλισμός μας http://redlineagrinio.gr/publications/kostaslampropoulos/5151-pagkosmia-elliniki-idiaiterotita-mikroastikos-kratikos-monopoliakos-kapitalismos-kosta-lampropoulou
[iv]Λαμπρόπουλος [20161003] Κ., Επιστρέφει η ανάπτυξη το 2017; http://redlineagrinio.gr/publications/kostaslampropoulos/21606-epistrefei-anaptyxi-2017-kosta-lampropoulou
